٢٧\١\٢٠١٨

جیاوازیی نێوان کۆبانی و عەفرین

لە دیدی ئیمپریالیزمی ئەمەریکاوە لەچیدایە؟

تاهیر حەسەن     

تا قۆناخی پێش ھێرشی ڕەشی داعش بۆسەر کۆبانی،کۆی ئەو ناوچانەی لەژێردەستی شۆڕشی ڕۆژئاوای کوردستاندا بون،جۆرێک لەئارامی و خۆڕێکخستن و ژیان بەڕێوەبردنێکی دور لەجەنگی پێوەدیار بو،بەجیاوازی لەکۆی شارو شارۆچکەو گوندەکانی سوریا،کەلەجەنگدا تێوە گلێندرابون.

بۆ سیاسەتی ئەمریکاو ھاوپەیمانە تاڵان چیەکانیان کارێکی وایش گونجاو نەبو. کەلەلایەک خودی سیاسەتی پەیەدە دوور بو لەکۆی سیاسەتی باوی ناوچەکەو خاوەن ئەڵتەرناتیڤێکی خۆبەڕێوەبەری دیموکراتیانەبو،وەکاریشی لەسەر وەرچەرخانێک دەکرد کەنەک گەلان بەپێی نەتەوەو ئاین و مەزھەب لێک جودا بکاتەوەو ھەروەک سیاسەتی ناسیۆنالیزمی باو چۆن خەریکی بردنە پێشی مەدی شۆفێنیزمی قەومی و دینی و مەزھەبین و بەکۆیش کار بۆ بردنەپێشی چەوساندنەوەی چینایەتی و جیاوازی نێوان نەتەوەکان دەکەن و لەلایەکیتریشەوە بەکۆ ئەو حزبانەی لەمەیدانی سیاسیدان جاناسیۆنالیستی بن یان ئاینی و مەزھەبی، خۆیان گرێدابو بەنێو خواست و بەرژەوەندیەکانی زلھێزانی سەرمایەداری جیھانەوە. بەپێچەوانەوە، خودی بزوتنەوەی سیاسی پەیەدەو ئەو حزب و ڕێکخراوانەی دی کەلەناو ڕۆژئاوای کوردستاندا ھاوپەیمانی پەیەدەبون، ڕێک پێچەوانەی سیاسەتی باو کاریان کردو کۆی جیاوازیە قەومی و دینی و مەزھەبیەکانیان تێک شکاندو لەملایشەوە کۆمەڵگەیان بەپێی ئەنجومەنەکانی گەڕەک و گوند و شارەکان ڕێک خستەوەو جۆرێک ئیرادەیان گەڕاندەوە بۆتاک و کۆ کەبتوانن لەسەرپێی خۆیان بوەستن و خۆیان بناسن. کارێکی وایش لەڕاستیدا پێچەوانەی خواست و بەرژەوەندیە چینایەتیە سیاسی و ئابوریەکانی دەوڵەتانی ناوچەکەو زلھێزانی ئیمپریالیزمیش بو. بۆیە ھاتن و لەڕێگەی کۆمەک کردن بەداعش و ڕێگەخۆش کردن بۆیان تاھێرش بکەنە سەر کۆبانی و گوندەکانی سەربەو کانتۆنە. لێرەوە سەرەتای کارە قێزەونەکانی زلھێزان دەستی پێکردو ئارامیەکانی سەر ڕۆژئاوای کوردستانیان تێکدا.

ھێرشی ڕەشی داعش بۆسەر کۆبانی و بەرخۆدانی چالاکانەی خەڵکی کۆبانی و شەڕڤانان لەدژی ھێرشەکانی داعش بەجۆرێک بو کەتەواوی جیھانی توشی شۆک کرد. زۆربەی ئازادیخوازانی جیھان ھاتنەمەیدان و بەرگریان لەبەرخۆدانی گەلی کۆبانی کرد،ھەرلەو قۆناخەیشەوە بو کەزۆرێک لەگەنجانی خاوەن بیری ئازادیخوازی و سۆسیالیستی لەتەواوی وڵاتانی جیھانەوە ڕویان کردە ڕۆژئاوای کوردستان و پەیوەست بون بەھێزی شەڕڤانانەوە و بەشێکیشیان گیانی خۆیان بەخت کرد لەوپێناوەدا. خودی ئەو بەرگریە قارەمانانە فازێکی گەورەی بەخشیە شەڕڤانان و بەرگریە قارەمانێتیەکانیان. دواجار، شەڕڤانان بەچەکی سوک و داعشی دڕندەیش بەنوێترین جۆری چەک و ئامرازی کوشتنی دیکەوە کەلەلایەن وڵاتانی چواردەورو ئەمریکاو ھاوپەیمانەکانیانەوە تەقویەت دەکران،کارێکی وایکرد، کەشەڕڤانان بەجۆرێک بێن و لەگەڵ سیاسەتی ئەمریکاو ھاوپەیمانەکانی ئەمریکادا بکەونە دانوستانەوە، دواجار ئەمریکاو ھاوپەیمانانی جەنگی بەناو دژی داعش ھاتنە نێو جەنگەکەوەو لەڕێی بۆمباران کردنەکانیانەوە،ھەم کۆبانێیان تەخت کردو دانیشتوانەکەیان ناچار بەئاوارەبون کرد،وەدواجاریش داعش لەکۆبانیدا دۆڕاو توشی شکستی گەورە کران.

ئالەو قۆناخەوە سیاسەتی دژە مرۆیی ئەمریکا دەستی کرد بەجێبەجێکردنی پلانەکانی لەدژی شۆڕشی ڕۆژئاوای کوردستان،(گەرچی لەم دیویشەوە وانیشان دەدرا کەئەمریکا دۆستی گەلی کوردو شۆڕشی ڕۆژئاوای کوردستانە)، ھەرئەو جەنگەی لەدژی داعش ڕاگەیەنرا لەعێراق و سوریا لەساڵی ٢٠١٤ وە، ڕێک بۆتێک شکاندنی ئیرادەی شۆڕشگێڕانەی ئەو دو کۆمەڵگەیەبو، وەلەڕێگەی ئەو جەنگەوە کۆی ژێرخانی ئابوری تێک شکێنراو سامانی سروشتی ئەو دوو وڵاتە کەوتە ژێردەستی زلھێزانی وەک ئەمریکاو ڕوسیاو ھاوپەیمانەکانیانەوەو چەک فرۆشیەکی باش وەڕێخرا بۆبەناو لەناوبردنی داعش. گەرچی داعش ئامرازێکی باش بو بەدەست دەوڵەتدارانی ناوچەکەو جیھانیشەوە،تالەوڕێگەیەو تاڵانی و دزی بێپەردە بکەن و لەملایشەوە ئاستی بژێوی زۆرینەی کۆمەڵگە تەواو بھێننە خوارەوەو لەژێر سیاسەتی ھەیمەنەی جەنگدا کۆی ناڕەزایەتیە جەماوەریەکانیان کوشت لەناوچەکەو جیھانیشدا. چونکە لەژێر سیاسەتی جەنگی دژی تیرۆردا،ھەر دەوڵەتەو سیاسەتی حاڵەتی تەواری ڕاگەیاند.

ئەو ئامرازە کەداعش بو،بۆگشت دەوڵەتدارانی ناوچەکەو جیھانیش بەسود بو،بەڵام تەنھا بۆ ڕۆژئاوای کوردستان و سیاسەتی پەیەدەو چینوتوێژە کرێکارو ھەژارکراوەکانی ناوچەکەو جیھانیش بوبەمایەی بەدبەختی.

ناچارکردنی شەڕڤانان و سەرکردایەتی پەیەدە تالەدژی داعش بجەنگن و پێ بەپێ، بەپێی پلانەکانی ئەمریکاو ھاوپەیمانەکان بچنەپێشەوەو شەڕ دژی داعش بکەن، لەم نێوەدا،شەڕڤانان چەک و کۆمەکی سەربازیان لەلایەن ئەمریکاو ھاوپەیمانانەوە پێدەگەیشت،ئەمانیش زۆر زیرەکانە توانیان داعش تێک بشکێنن، بەڵام مەخابن،لەگەڵ تێک شکاندنی داعش و کاول کردنی ناوچەکەدا،ھەلومەڕجێک بۆ شەڕڤانان و خودی گەلی ڕۆژئاوای کوردستان بەڕێخراوە کەنەیەڵن دابنیشن و دەست بکەنەوە بەکاری خۆڕێکخستن و بەڕێوەبردنی ژیانی ئاسای خۆیان. بێگومان کاتێک ئەمریکا یان ڕوسیاو وڵاتانی زلھێز کۆمەک بەھەردەوڵەت و ناوچەیەک بکەن،لەبەرانبەردا، مەرج و بەرژەوەندی تایبەتیان ھەیەو بەرانبەر ناچار دەکەن کەبچنە ژێر باری ئەو مەرجانەوە،کەئەویش چەک فرۆشی و لەبریدا ڕێگەدان بەشەریکاتەکانیان کەبەئارەزوی خۆیان بتوانن دەست بگرن بەسەر سامانی سروشتی نیشتیمانی ھەر گەلێکداو سیاسەتی ھەیمەنەی کەرتی تایبەت بخەنە بواری جێبەجێ کردنەوە. ئێستا وڵاتێکی وەک عێراق بەئەندازەیەک قەرزدار کراوە کەتاچەند نەوەی داھاتویش نەتوانرێت کۆتای بەدانەوەی ئەو قەرزداریە بکرێت. سندوقی دراوی نێودەوڵەتی و بانکی دراوی نێودەوڵەتی،ئەو دوو دەزگایەن کەتەواوی وڵاتانێک بەچۆکدا دێنن کەقەرزیان دەدەنێ یان ناچاریان دەکەن بەوەی قەرز وەربگرێت.

جائیستا سوریاو یەمەن و لیبیا و ئەفغانستان لەو وڵاتانەن کەبۆ مێژوویەکی دورودرێژ قەرزدار کراون.

وەک ئیشارەم پێدا،سیاسەتی ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانی،سیاسەتی داگیرکاری و لەبڕست بڕینی گیانی شۆڕشگێڕانەی ھەر گەلێکە کەدەبێتە ژێردەستیان.

ڕۆژئاوای کوردستان و ئەزمونە نوێیەکەی لەبەردەم ھەڕەشەی زلھێزاندایە،کەئێستا خۆی لەھێرش کردنە سەرعەفریندا دەبینێتەوە کەلەلایەن دەوڵەتەکەی ئەردۆ داعشەوە ھێرشی دەکرێتە سەرو بێدەنگە کردنی ئەمریکاو ڕوسیاو جیھانیش لەبەرانبەر ھێرشەکانی دەوڵەتی تورکیادا،نیشانەی ڕازی بون و پێشتر ڕێک کەوتنە لەوبارەیەوە.

ئێستا چیتر عەفرین وەک کۆبانی نابێت کەئەمریکاو ھاوپەیمانەکانی بێن و بۆبمارانی سوپاکەی ئەردۆ داعش بکەن. ئەوەتا ئەمڕۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لەگەڵ وەزیری دەرەوەی تورکیادا پێکەوە قسەوباسیان کردوە لەسەر ئەو پلانەی کەئەردۆغان دەیەوێت،یانی بەقوڵای سی کیلۆمەتر بێتە ناو ئەو ناوچانەوە کەخۆی پلانی بۆداڕشتوەو لەوێدا ناوچەی ئارام دروست بکات تائەوەی ئەو سێ ملیۆن و نیو ئاوارەیەی سوریا کەلەتورکیادان بگەڕێنرێنەوەو لەوێدا جێگەیان بۆ دروست بکرێت. ئاخۆ پاساوێکی وادەچێتە ئەقڵی ھەرکەسێکەوە؟ ئاخۆ گەر ئەمریکاو ڕوسیاو ئێران وتورکیا ڕاست دەکەن ولەخزمەتی گەلی سوریادان،بۆچی نایەن ناوچە بەئەنقەست کاول کراوەکان بنیات بنێنەوەو لێگەڕێن ئەوەی لەخەڵکی بەزیندوی ماوەتەوە بگەڕێتەوە سەر زێدی خۆی؟ چی بکەین لەکاتێکدا،ئاستی ڕێکخراوبون و شۆڕشگێڕیەتی چینە بەش مەینەتەکان لەوپەڕی لاوازیدایەو کۆی گیانی شۆڕشگێڕیتی چینایەتیان تێیاندا شکاندوە،ئەگەر نا،دەبوا قۆناخێک بوایە شۆڕشی کۆمەڵایەتی بەرپاببوایەو کۆتای بەمێژووی ڕەشی کۆی زلھێزان و ناسیۆنالیزم وئاین و مەزھەب گەرای بھێنرایە لەناوچەکەدا. ھەر لەغیابی ھاتنەمەیدانی ئەو چینەکۆمەڵایەتیەیشدایە،کە شۆڕشی ڕۆژئاوای کوردستان و گەلانی زەحمەتکێشی ناوچەکە،وابەئاسانی توشی ھیلاکەت باری دەکرێن ودەخرێنە نێوجەنگێکەوە کەلەڕاستیدا جەنگی ئەوان نیە.

ئێستا عەفرین و ناوچەکانی چواردەوری لەبەردەم ھێرشێکدایە کەلەواقیعدا تەنھا ھێرشی فاشیزمی دەوڵەتی تورکیا نیە بەتەنیا،بەڵکو ھێرشی کۆی زلھێزان و وڵاتانی ئەوروپاو سوریاو ئێران و عێراقیشە و دەوڵەتی تورکیاو سوپاکەی بەوەکالەت ئەو جەنگە دەکەن لەدژی گەلی بێدیفاعی عەفرین و شەڕڤانان وشۆڕشی ڕۆژئاوای کوردستان و ئەزمونە جیاوازەکەیان. دیسان ئەم پرسیارە دێتەوە پێشەوە:ئاخۆ عەفرین خۆڕاگر دەبێت و پلان و پرۆژە دڕندانەکانی دوژمنەکانی تێک دەشکێنێت و وەک کۆبانی ھەمان داستانی بەرخۆدانی دوبارە دەکاتەوە یان لەزۆربۆھێنانیاندا ناچار دەکرێن بچنە ژێر باری ئەو گوژمە سیاسی و ئابوریانەوە کەزلھێزان و دەوڵەتانی ناوچەکە پلانیان بۆ داڕشتوە؟

ھەرچۆنێک لێکدانەوەی بۆبکەین،ناتوانم بەئاسانی بگەم بەو‌بڕوایەی کەعەفرین تەسلیم بکرێت ولەنێو گوژمە سیاسەکاندا بخرێتە بەردەم سات وسەودا پێکردنەوە. چونکە ئەوانەی بەرگری دەکەن لەعەفرین و کۆی ڕۆژئاوای کوردستان یان باکوری سوریا،خاوەن ئەو پێگە پوچە نین وەک دەوڵەتدارانی گشت ناوچەکە کەبەگوژمەی سیاسی و فرۆشتن بێن و خیانەت لەگەلەکەیان بکەن،ھەروەک حزبەناسیۆنالیستەکانی بەرەی کوردایەتی لەباشوور کردیان. جاھێشتا ڕەنگە زویش بێت گرەو لەسەر ئەو دابەش کردنەی سوریا بکەین و لەم لایشەوە پەیەدەو تەڤگەرو کۆی ئەو حزبانەی لەڕۆژئاوادان بەئاسانی ملکەچ بکەن بۆ سیاسەت و بەرژەوەندیەک کەزلھێزانی ئیمپریالیزمی جیھانی دەیخوازن لەسوریاو لەداھاتوی سوریادا.

٢٤\١\٢٠١٨
ماڵپه‌ڕی تاهیر حه‌سه‌ن