په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌ئێمهلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

٣١\١٢\٢٠٠٩

 ئێوە لەمنن و من قەت لەئێوە نیم.
- خوێندنەوەیەک بۆ دەقى (نالەى چیا،پەنایەک بۆ تاشەکان. -


خوێندنەوە و لێدوانى: غەمگین بۆڵى

بەراییەکى پێویست:


ئەگەر هەموو دەقێکى ئەدەبى دووپێوانەى جیاوازى هەبێت،یاخود بلێین ئەم ژوورەى کە نووسیار بەتوانستى خەیاڵاندنى سازى دەکات، گوایە دوو دەرگاى پرلەنهێنى هەیە،دەشێت هەمان ئەم دەقەدووراڤەگەرى جوداوازیشى هەبێت،یان ئەم ژوورەى کەنووسیار بەکەرەستەکانى نووسین بونیادى دەنێت،دەشێت دووپەنجەرەى روانینى هەبێت،لەدوو رێگاى دژبەیەک بروانێت، مومکینە ئەوە کارى رەخنەیارى جاویدانی ئەدەبییەپەى بەو نهێنییانە ببانبەوربینیەوە میتۆلۆژیەتى گومانگەرایى دەقەکەبەیان بکات وخالەئەکتیڤەهەستیارەکانى ئەودیوى دەقەکەنیشان بدات،وەلێ پرۆسەى "دەق"بەرلەوەى گەرانەوەبێت بۆمێژوو، بەبارگاویبوون بەشوێنپێى یادەوەرییەکان،وەگرخستنى توانستى خەیاڵاندنەبۆ ئایندە،هەلرژانى جوانبینییە لە نەوالى خەیالداری و بەلگەیە بۆبەهاى دەستکەوتەکاى ئیمرۆ بەتایبەت بۆمیلەتێکى زوک ئێمەى ستەم دیدە،بۆیەزۆر زەروورە لە راڤەگەریى بەرهەمێکى وەهادا،خالەکانى بایۆگرافیاى نووسیاروچۆنیەتى دەرهاوێشتەى دەقەکەرەچاوبکرێت،بۆ ئەوەى دووربین لەوهەلەیەى کەزۆرێک لەرەخنەبارى ناوەندى کوردى گرتۆتەوەوبۆتە ئەنفلەوەنزاى رەخنەى ئەدەبى کوردى،وەلێ ئەوەى شیاوى ورووژاندنە ئەوەیە: ئەم پەتایە ئەوەندەى لەهەولى لەناوچوونى دەقەکەو خۆدەرخستنى بنووسە ،مومکین نییە ئەوەندە بەلاى توانستى نووسیار و چۆنیەتى جوانکارى لە نووسیندا بێت.


بەرلەوەى پرۆسەى نووسین ئامانەتێکى ئەخلاقى بێت،بۆ بەها مرۆڤایەتییەکان، پرۆسەى جوانترکردنى راستەقینەیە، بەزنارەکانى ئایندەوە،ناشێت هەمووئایندەیەک لەکانیاوى رابردووەوە هەلبهێنجرێت،وەک چۆن ناشێت مێژووى کوردبەبێ چیاسەرکەشەکان بنووسرێتەوە،لێرەوەدەخزێینەدەقى(نالەى چیا،پەنایەک بۆتاشەکان)،گوزەرێک بەشوێن یادەبەجێماوەکانى نووسیاروئەوبەراوردکارییانەى لەگەل ئیمرۆى کوردستان وشەقامى سیاسەتى کوردییەوە دەکەین،نووسیار دوێنێى خەباتى جوانترکردن بەئیمرۆى لەبیرکراوى سەروەرییەکان ،لەگەل سبەى گۆراندا،کردۆتەهەوێنى دەقێَکى چر،بۆیەئەودەقانەلەرووى کات وشوێنى زەمەنەوە،لەچۆنیەتى رووداوەکانەوە،زیاترستایلێکى نۆڤلێتى گرتووە،زیاتر خۆى لەنێوان چیرۆکەشیعرو نۆڤلێت دەبینێتەوە،لەرووى توانستى دەربرینەوەزمان رۆلێکى ئەکتیڤى گێراوەوزمانى شیعربەسەردەقەکاندازال بووە،کەئەمەش بۆدووخالى کاریگەر دەگەرێتەوە،یەکەمیان کەئاشکراروونە(سەلام عومەر)بەرلەوەى نووسەربێت،شاعیرە.بۆیە زمانى شیعربەسەررووداوەکانداباڵادەستى خۆى نیشان داوە.خالى دووەم لەرووى بنەرەتییەوە گرینگە،کەنووسیارلەرووى دەربرینەوە زیاد لەپیوەستبوونى خەستى ناوئەو راستەقینە تا لەبووە،وێنەى خەیاڵاندنەکان وباکگراوندى یادەوەرییەکان بەشەڵالى هاتوونەتە بوون،کەئەمەش زیاترئیشى لەتەلارى جوانسازیداکردووە.


ناوەرۆک:


ئەگەربەرهەمى ئەدەبى دەرهاوێشتەى فانتازیاکانى خەیالڕ بێت،ئەواهەرگیزناشێت خۆى لەراستەقینەکەى زەمەن بدزێتەوە،هەرچەنددەرهاوێشتەى هزراندن میتۆلۆژیەتى فانتازیا بێنێتەبوون ،بەبێ راستەقینەبوونێکى بێ بوونە،گەرانەوەى "بوون"بوون بەشوێنپێى یادە فرامۆشکراوەکان وگەران بەدواى مێژووى بوونى دوێنێى ئەوزەمەنە،پرۆسەیەکى سەختە نووسیارى جاویدانى هەمیشەلەهەولى سەروەرییەکانى میلەتەکەیدایە،تاکودەشمرێت بەبێ یادەورییەکان ناژیت!،هەمیشە بیرلەوە دەکاتەوە یادەوەرییەکانى زیندوو بکاتەوە، بۆیە زۆرێک لە نووسەران لەرێگەى نووسینەوە لەسەرەتاداپەیتاپەیتادەستپێدەکەن،یاخودلەناوەراستى ئەزموونەکانیانەوە، زۆرترینیشیان لەکۆتاییدا،دەیکەدواچەکى نووسین.بۆیەنووسیارى (نالەى چیا،پەنایەک بۆتاشەکان)سەرەتاشیاوانەوێنەى سەربەرگى پەرتووکەکەى نیشان کردووە و بەجوانترین شێوەگوزارشتى لەکرۆکى ناوەرۆکەکەداکردووە.تاشەکان ئەو پەناگەیەى دوێنێ ،ئیمرۆغەدرى لێ دەکرێ وفەرامۆشکراوە،بۆیەنووسەردەگەرێتەوە هەوارى یادگەجوانەکان وگەڵاى یادەوەرییەکان کۆدەکاتەوەوپێیان دەنووسێت(ئاخرتاشەکان لەتەنیایدا نرکەیان دێ،بەردەبازەکانى نێورووبارەکوێستانیەکان قەوزەیان لێ رواون، کەسیان بەسەردا، رەت نابێ،ئەشکەوتەکان:هێشتاسووتوى هەشتاکانى لێیە،بەرووەکان هەلدەوەرن وکەس نییە،کۆیان کاتەوە!کەس نییەبەرابردوودابچێتەوە).


نووسیار هەنوکەش بەگومانەوە دەنووسێت، تاکو ئەو ئەندازەیەى کە زه‌بروزەنگى رژێمى بەعسى بەسەرەوەیە،چەشنى چیرۆکنووسانى ساڵانى حەڤتاوهەشتاکان"رەمز"ى بەکارهێناوە،کە"داربەروو"رەمزى خۆراگریى کوردە،گوایە کورد چەشنى داربەروو لەچیاکاندا، بەرگەى هەموو بارودۆخێکى کردووەوخۆراگربووە."ئەشکەوت"رەمزى حەشارگەى پێشمەرگەبووە،"تاشەکان"رەمزى شوێنى بەرگرى پێشمەرگەوشەرکردن بووە،"ئەسپ" هێمابووەبۆهێرش کردنەسەردوژمن،کەدوژمن بە"بەراز"ناوزەندکراوە،گومانیشى تێدانییە کە بەراز گیانلەبەرێکى نامۆلەکوردستاندا سەیردەکرێت،بۆیەلەبەرامبەردا، وشەى"هەلۆ"یان کردۆتەهێماى پێشمەرگە،نووسەرجگەلەم رەمزانەچەندرەمزێکى نوێشى بەکارهێناوە، بۆ لێورێژکردنى دەقەکەى،لەشوێنى شیاوبەکارى هێناون وزیاترتروسکەى جوانبینى بەدەقەکەبەخشیوە.نووسەرلەباروودۆخى ئەمرۆى کوردستان وسیاسەتى کوردى،دلگران دەبێت وگومان لەئایندەدەکاوکێلگەکانى سبەى بە"تۆ"ىراراییەوە،بەرمالەکەى وژوورەکاندا دەکات،دواجارگومان لەو"بوون"بوونەدا دەکات،هەربۆیەئەم گومانانەى نووسیارتەواولەنێو دەقەکەیدا رەنگە داوەتەوە،تاشەکان رەنگى گومانیان گرتووە!ئاوى رووبارەکان تامى گومان دەدەن!،ئەشکەوتەکان بۆنى گومانیان لێ دێت!،ئاخرنووسەرناحەقى نییەبەوهەمووگومانە رەشانەوە، تاکو ئەوئەندازەیە لەسیاسەتى کوردیدا رەشبین بێت و بنووسێت (ئێوەلەمنن ومن قەدلەئێوەنیم)! حاشاکردنى نووسەر بەم شێوەیە، زیاتر چێژى بە نووسینەکە بەخشیوە و زیاتر لەزەتدارترى کردووە، لاى کەسى "وەرگر"، بۆیە نووسیارو ردبینانەتر ئاوێتەى پرسە هەنوکەییەکانى ئەمرۆى گۆرەبانى سیاسەتى کوردى دەبێت وتێکەلى "ئەوێ رۆژێ"ى تەمەنییان دەکات،دەزانێت سیاسەتمەندەکانى ئەمێستادوێنێى تەمەنییان بیرچۆتەوەو هەمان تاشەبەردەکانى رۆژانى بەرخودانى (کەپەناگەیان )بوون،هەمان ئەوچیا سەر کەشانەى کەمەنزلگاى شۆرش وراپەرینى پارتەجیاوازەکان بوون،ئەمرۆهەزاران تاشەبەرد هەلابەهەلادەکەن ودەیکەن بەبەردى نەخشێنراووبالەخانەکانى پێ دەرازێننەوەولەپشت جامخانەرەنگالەکان وگولدانەگرانبەهاکانەوە،لەگەل ژنەشۆخ وشەنگەتازەکان،بەشەقامەکانى دەوروبەرى مالیان پێدەکەنن،کەئەم شەقامەبەخوێنى هەزاران رۆلەى کوردهاتۆتەبوون’ ئەوەشەقامى شۆرشە،شەقامى راپەرینە،شەقامى پیاسەجوانەکانى کوردییە،نووسەرپەى بەونهێنیانەبردووەکەبەرپرسەکان لایان وایەفێلڕ لەمیلەتەکەیان دەکەن،ئاخر ئەو پەیوەندییەبەهێزەى جاران لەنێوان سیاسەت ومیللەت لەکوردستانداهەبووکە زۆر بەنهێنیش بوو،ئەمرۆ نابینرێت؟! بۆیە نووسەر نووسیویەتى:(لێپرسراوى کوردى ناهێلێت مێش میوانى بێت)،دیارەلێپرسراوانى کوردى ئەوەندى خەریکى گیرفان پرکردنن، مومکین نییە نیو ئەوەندە سەرقالى پەیوەنى نێوان خۆیان وجەماوەردابن،خالەکانى نێوانیشیان گەلێکن نامەوێت لێرەدا ئاماژەیان بۆبکەم،ئاخرچۆن ئەوپەیوەندییەدروست دەبێت؟،کەلێپرسراوانى کوردى کەهەلگرىبەرژەوەندییەکانى کوردین وزەمانحالى کوردستانن،یاخودحزبەکەیەتى،گوێ لەداخوازى وبۆچوونى مندالێکەوەتاکوپیرەپیاوێک بگرێت،لاى زۆرێکیان ئێمەدەمێکەتەنانەت لەخەیالیش بارمان کردووە،ئاخرخۆئێمە تیرۆرست نین؟کاتێک بەمۆنیکاکانتان بەتەکماندا رەت دەبن،تەنهاگوێبیستى گڤەیەک دەبین بەهامرۆڤایەتیەکانى تاکى کوردچۆن دەستەبەردەبێت ،کەلێپرسراوانمان جامى ئۆتۆمبێلەکانیشیان رەش کردووە.


نووسیار بەیانى ئەوەدەکات کە(کەس ئاغاى کەس نەبێت)دیارەنووسەرزۆرزولم وستەمى ئاغاکان و دەرەبەگایەتى سەردەمى رژێم وپیاوانى بەعسى چێژتووەوهەنووکەش بەخەم و سووتانێکى زۆرەوەلەمەریان دەورووژێت،کەبێ شک رژێمى دەرەبەگایەتى بەربەستێکى گەورەبوون لەکوردستاندا،تاکوئەوئەندازەیەى نەیان هێشتووەگەلى کوردبەمافەرەواکانى خۆى بگات، چۆن هەمیشە خەلکییان چەوساندۆتەوە بەهەموو شێوەیەک، بۆیە دیسان نووسەر تەمى گومان ئاسمانى بیرکردنەوەى پردەکات ولاى وایەکەئەوانەى لەزینداندان ودێنە دەرەوە،دەست دەکەن بەسازکردنى گرووپ ورێکخراوى تایبەتى ودەچنەژێرشێغ وئاغاکانى سەردەمى رژێمى بەعس،بۆیەنووسیارئەمجارەبەگومانێکى یەقینەوەدەورووژێت:(دەگەرێن بەدواى پەنایەک کەس گەورەى کەس نەبێ،کەس لەخۆرانەمان کوژێ ودیلمان نەکات)، دیارەئەوپەناگەیەى نووسەرگەرەکیەتى بەتەنیائازادییە،ئەگەرمیللەتێک ئازادى تێدا کوژرا،ئازادى تێدا زیندان کراوبووەدیلى سیاسەت،ئەوەچاوەرێى هەمووکردەیەکى نامرۆڤایەتى وخراپەکارى بەلێى،چۆن میللەتى دیلى ئازادى،چەشنى بولبولێکى نێوقەفەزە لەزینداندا،لاى تیرۆریستێکى زیندانکراو.


کۆتایى:


ئەوکەسەى لەپێناوى ئازادیدا دەمرێت،پەساپۆرتى فیردەوسى لەباخەلە،ئەوەى دەیەوێت لەپێناوى ئازادیدا بمرێت وهەموو هەولێکى بۆ ئازادییەو ئازادى لەخوێنیداهاتووچۆدەکات، لەقسەى کۆتایشدانووسیارى(نالەى چیا،پەنایەک بۆتاشەکان)تاکوئەندازەیەکى فرەقوول و فرەلایەن لەسەرنەوارى یادەورییەکاندا ئەمرۆى شەقامى کوردى نەخشاندووەوبە هەردووکیانەوە وێنەو دەلالەتەکانى جوانبینى وحەقبێژى نیشان داوە،ئەوەى شیاوى گوتن بێت، گوتوویەتى لەنێونووسیندا،بۆیە نووسەرێکى ترپەردە لەسەر کۆمەلێک ئیشکالیەتى ئەمرۆى کوردستان هەلدەداتەوەوتێکهەلکێشى دوێنێى تەمەنى بەبابردووى خۆى دەکات،ئەوتەمەنە پرسەروەرییەى ئەمرۆى هێنایەبوون وئەمرۆش دوێنێى لەیادکردووە،نووسیارگەرانەوەى بۆمێژوو،بۆبن گابەردەکان وکانیاووشوێنپێى یادەوەرییەکانى رۆژانى بەرخودانى وشۆرش وپێشمەرگایەتى ،وەهالەکەسى خوێنەردەکات،نەمامێکى ترى کوردایەتى لەنێوباخچەى کوردبوونیدا بچێنێتوزیاترکوردستان وخاک وئاووهەواکەیت خۆشتربوێت،وەلێ خوێندنەوەى ئەم بەرهەمەهەلوەستەى زیاترى گەرەکە.چۆن نووسەربەوپەرى پریەوە ورووژاوەوبەرهەمێکى بەپێزودەربرینێکى قوولى لەنێونووسیندا،پێشکەشى خوێنەر کردووە، بۆیە دەبێت خوێنەر هۆشیارانە و بە وردى بیخوێنێتەوەوبەقوولى بەبێ وەرەزبوون بەشەقامەکانیدا، پیاسەى بکات.

____________________________________
پەراوێز و سەرچاوە:
* نالەى چیا،پەنایەک بۆ تاشەکان (سەلام عومەر) دەق،چاپى یەکەم -2008- چابخانەى هێڤى - هەولێر.