په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

٦\٨\٢٠١٠

دەربارەی دیاردەی خەتەنەکردنی ژنان.

 

                   سازدانی دیمانه‌: هاوپشتی

 

هاوپشتی: وەک دەزانن خەتەنە (بڕینی بەشێکی یان شێواندنی) ئەندامی زاوزێی کچان و ژنان مێژویەکی دورودرێژ و کۆنی هەیە، بە داخەوە تا ئێستاش بەشێوەیەکی فراوان ئەم کردارە لە کوردستاندا ئەنجام دەدرێ. هەندێک پێیان وایە کە ئەمە لە پێش سەرهەڵدانی ئاینی ئێسلامەوە هەبووە و لە ناو تیرە و هۆزەکانی پێش سەردەمی ئیسلام بڵاوبووە و پەیوەندی دوور ونزیکی بە ئاینی ئیسلامەوە نیە. هەندێکی تر پێیان وایە کە راستە ئەم دیاردەیە لە پێش ئیسلامەوە هەبووە بەڵام ئیسلام زیاتر پەرە و شەرعیەتی پێداوە و کردویەتی بە سونەت هەر وەک پەیامبەری ئیسلام وتویەتی : "الختان سنة للرجال مکرمة للنساء" یان " فإن ذلك أحظى للمرأة وأحب إلى البعل". 

 

 
ئێوە دیاردەی خەتەنە بۆچی و بۆ چ سەردەمێ دەگێڕنەوە؟ وە ئایا دەوری ئیسلام چیە لە گەشەپێدانی ئەم دیاردەیەدا و چۆن کاریگەری لەسەر موسڵمانان داناوە؟ ئایا پێتان وا نیە کە ئەمە بە شێوەیەک لە شێوەکان جگە لە ئاینی ئیسلام پەیوەندیەکی ڕاستەخۆی بە هوشیاری و ئاگایی کۆمەڵگا و تاکەکانیەوە هەیە؟ لە کاتێکدا ئێمە دەزانین کە زۆر خێزانی موسڵمان هەن ئەم کارە ناسەپێنن بەسەر مناڵە کچەکانیاندا؟

کازم قادر: دیارە بەپێی زانیاریی و لێکۆڵینەوە مێژوویێکان،دیاردەی خەتەنەکردن،کە دەکرێت بە خەساندنی ژنان نێو زەدی بکەین،دەگەڕێتەوە بۆ پێش هاتن و سەرهەڵدانی ئایینی ئیسلام.واتە دیاردەیێکە سەری لەنێو مێژوویێکی چەند هەزار ساڵیدایە.کاتێکیش ئیسلام هاتووە ئەم دیاردە دڕندانەیێی حەرام نەکردووە،بۆچی؟چوونکە ئایینی ئیسلام وەک کۆیلە دەڕوانێتە ژن و دووجار و بە دوو شێوازی جیاواز ئەو کۆیلەتیێی بەسەر ژناندا سەپاندووە، جارێک کۆیلەتیی بۆ خوداو جارێکیتریش بۆ پیاو.واتە ئەگەرچی ئیسلام ئەو دیاردە کارەساتبارەی فەرز نەکردووە بەڵام نەشیویستووە لەنێوی بەرێت.ئەگەر سەیری کولتوری ئیسلام و تێکستی فتواچیێکانی بکەین،ئەو تێکستانەی چ لە سەردەمی محەمەد خۆیداو چ دواترو ئێستاشی لەگەڵدابێت گوتراون،ئەوەش کە محەمەدی ئیسلام گوایێ بەسەر کاتی خەتەنەکردنێکدا دەکەوێت و بە ژنەکە دەڵێت:دەستت زۆر دامەگرە!ئاماژەن کە ئیسلام نەک نەیویستووە ئەو دیاردە بەبەرییە لەنێوبەرێت،بەڵکو ناڕاستەوخۆ ڕەوایێتی پێداوەو ڕیگەی بۆ بەکولتوربوونی خۆشکردووە. بۆچوونیشم وایە ئەمڕۆ هیچ کەسێک ناتوانێت حاشالەوەبکات،کە ئەم دیاردە ترسناک و ناشیرینە بووەتە بەشێک لەکولتورو فەرهەنگی ئیسلام و ئامارەکانیش ئەوەمان پێدەڵێن کە زۆربەی پاساوی دایکان و باوکان(کۆمەڵگە) ئەویە،کە ئەو دیاردەیە سونەتێکی ئیسلامییە.واتە ئەگەر لەباری کولتوریی و مێژووییێوە لەو دیاردەیە بڕوانین،لەلایێک ڕیشەی بۆ پێش ئایینی ئیسلام دەگەڕێتەوەو لەلایێکیتریش بووەتە بەشێک لە مێژوو و کولتورو سروتی ئیسلام و ئاوێتەو موتوربەی بووە.بەبۆچوونم ئەوە کە ئیسلام نەیویستووەو نەیتوانیوە ئەو دیاردە بەربەرییە کە مرۆڤ دەبێت تەنانەت شەرم بکات باسی بکات،قەدەغە بکات،نامۆ بەدیدو بەهاو پێگەیێک نییە کە ئیسلام بۆ مرۆڤی ژنی داناوە.چوونکە ئایین دەنگی پیاوە،فەرهەنگ و خەون و خولیای پیاوسالاریی پیاوە.لەیەک ڕستەدا:ئایین و بەتایبەت ئایینی ئیسلام،شێوازێکی نامرۆڤانەی پیاوسالارییە بۆ ژیان و لە یەک وشەشدا کۆیلەتیی ڕەهایە بۆ ژن.هەروەها ئیسلام بۆ داسەپاندنی ئەو کۆیلەتییە بەسەر ژناندا،تەنها یەک ڕێگەو یەک میکانیزمی بەدەستەوە نەگرتووە،کۆیلەتیی ژن بۆ پیاو و بۆ ئایینی ئیسلام بەنێو تەواوی ژیانی مرۆڤی ژندا شٶڕ بۆتەوە،ئەم دەست تێوەردان و وێرانکردن و کۆنترۆڵکردنە،لە داسەپاندنی جلوبەرگەوە دەستپێدەکات،لە گوێڕایێڵی بۆ پیاو،لە کۆنترۆڵکردنی هەر جووڵەیێکی جەستەیی و هەر خەون و خولیایێکی ناوەکیی ژنانەوە ئەگەر لەگەڵ فەنتازیا بەدو ناشیرینە پیاوسالاریێکانی پیاودا نەیێتەوە،دواجاریش بەقۆناغی باڵای خۆی_هەڵبەتە باڵاییێکی بەربەریی دەگات کە بەموڵکایێتی کردنی ژنە بۆ پیاو.واتە ئەگەر موڵکایێتی لە باری ئابوریێوە قڵشتی گەورەو نابەرابەریی و کۆمەڵگەی چینایێتیی بەرهەم بێنێت،هەژاریی و برسێتیی و بەڵاو موسیبەتەکانیتر بێت، بەڵام لەبەموڵکردنی ژندا بۆ پیاو،ئیتر بەهایێک بۆ مرۆڤایێتیی مرۆڤی ژن نامێنێت.موڵکایێتیی قێزەونترین پەڵەو لەکەو خوانێکە کە مرۆڤ_ ڕژێمی چینایێتیی_لە ڕۆخساری خۆیداوەو لەبەردەمی خۆیدا ڕایخستووەو وەکو مێش و مەگەس سەری تێکردووە!


مەبەستمە بێژم،ئەگەر خەتەنەکردن خەساندنی ژن بێت،لە ڕوانگەی ئەخلاقیی و لۆژیکی ئیسلامەوە هۆیێک بێت بۆ کۆنترۆڵکردنی ژن و ئاماژەیێک بۆ دەسەڵاتدارێتیی پیاوسالارانەی پیاو بێت،بۆ دەبێت ئایینی ئیسلام نەفرەتی لێبکات!واتە خەتەنەکردنیش یەکێکە لەو میکانیزمە ئەخلاقیانەی پیاوسالاریی و ئیسلام بۆ ژێرچەپۆککردنی ژنان و بەدیدی کۆنەپەرستانەو قێزەونی پیاوسالاریی کە گوایێ هۆیێکە بۆ بەرگرتن لەلادانی سێکس و بەدڕەوشتیی. ببینن..لەپشتی گوزارشی لادانی سێکس و ڕەوشت و بەدڕەوشتیێوە چ دونیاێێکی ترسناک،چ فەرهەنگێکی کۆنەپەرست و چ جانەوەرێکی دڕندە ڕاوەستاوە کە ڕۆخساری قێزەونی پیاوسالارییە.واتە باکگراوندی خەتەنەکردن کولتورو ڕۆحی ڕەشی پیاوسالارییە،تۆقینی ئەقڵێکی کۆنەپەرست و نەخۆشە لە ئازادیی و مرۆڤایێتیی مرۆڤی ژن. خەتەنەکردن ،واتە وێرانکردنی جەستەی ژن،لێسەندنەوەی چێژی سێکسیی کە هیچ کەس و لەژێر هیچ بیانویێکدا نەک کەس مافی نییە لەمێشکی خۆیشیدا بیری لێبکاتەوە،بەڵکو بیرلێکردنەوەی تاوانە.بەڵام ئەوەی جێی داخە ئەو تاوانە بووەتە نەرێت و کۆمەڵگەو دایکان و باوکان ئەو ئەندامە هەستیارە چێژبەخشە سێکیسیێی کچەکانیان وێران دەکەن.بەڕاستیی بڕین و ئەتککردنی ئەو ئەندامەی ژن،وەکو سزای بڕینی زمان وایە تا مرۆڤ نەتوانێت قسە بکات، وەک کەڕ کردنی گوێ تا نەبیستێت و وەک کوێرکردنی چاو وایە تا دونیا نەبینێت.بەڵام کاتێک تاوان دەبێتە نەرێت و سروت و ئاوێتەو موتوربەی فەرهەنگ و کولتوری مرۆڤەکان دەبێت،زیان و دەرهاویشتە ترسناک و نامرۆییێکانی نابینرێت.خەتەنەکردن تەنها تاوانێک نییە بووەتە نەرێت و فەرهەنگێکی ئاسایی..بەڵام دەردناک،بەڵکو بە نەرێتکردن و بە یاساییکردنی تاوان و ستەم و زەبروزەنگ بەمافی مرۆڤ،ماک و خەسڵەتی هەموو کۆمەڵگەو ڕژێمە چینایێتییەکان بووەو دەبێت،بەتایبەت خەسڵەتێکی لێکهەڵپێکراو و بەرجەستەی ڕۆحی ڕژێمی چینایێتیی سەرمایەدارییە.کوشتن،سزادان و کورەی مرۆڤ سوتاندنی جەنگەکان و برسیکردن و دونیایێک تاوانی دڕندانەیتر، کە لەژێر بڕوبیانووی پوچ و کوێرانەنەدا بەیاسا کراون و بەڕێوە دەچن.(چەمکی بە یاساو کولتورکردنی تاوان، دەکرێت بابەتێکی سەربەخۆبێت).


بەڵێ.. کردەی خەتەنەکردن، تەواو گرێدراوی هۆشیاریی و ئاگەیی و فەرهەنگی مرۆڤە،مرۆڤی ئایینی مرۆڤێکی ناهۆشیارە،یان خاوەنی هۆشیاریێکی ساختەیە، چونکە هۆشیاریی و مەعریفەی ئایینی بۆ دونیاو دیاردەکانی،بۆ ڕێکخستنی پەیوەندییە کۆمەڵایێتی و مرۆییێکان،پشتی بەلێکدانەوەو ناساندن و شرۆڤەیێکی چەقبەستوو وخورافیی بەستووە نەک زانست،نەک پرۆسێس و یاساکانی هەڵدان و گەشەکردن.مرۆڤ لەکردەی خەتەنەکردندا باکگراوندەکەی هەرچی بیت،مرۆڤێکی ناهۆشیارە،مرۆڤێکی نائەقڵانییە،نەک هەر ئەوەش بەڵکو مرۆڤێکی دڕندەیە، هەڵبەتە ناهۆشیاریی و دڕندەیی لە شتێک_کردەیێکدا.مرۆڤ خۆی،واتە مرۆڤ وەک خۆی دڕندە نییە، ناهۆشیاریش نابێت،چوونکە دەتوانێت مرۆڤ بێت و هۆشیاریش بێت،هۆشیاریی ساختە یان دروستیی ئەو،زادەی جۆری ژنگەی ژیانکردنی ئەوە.لەم روانگەیێوە بەڵێ،لە کردەی خەتەنەکردندا کۆمەڵگەو کولتورەکەی بەربەرییە.

هاوپشتی: هەر لەم پێوەندەدا ئاینی ئیسلام چ کاریگەریەکی هەبووە و هەیە لەسەر بەرەو پێشچوون یان بەرەو دواگێڕانەوەی ڕادەی هوشیاری کۆمەڵگای کوردستان لە کۆن و ئێستادا؟

 


کازم قادر: بێگومان وەک پێشتریش ئاماژەم پێدا،ئایین_هەر ئایینێک و لەوانەش ئایینی ئیسلام،نەک زەمینەو هۆکارێک بوونە بۆ پێشکەوتنی کۆمەڵگە،بەڵکو خودی ئایین خۆی،هۆکاری پەیدابوونەکەی،بۆ دواکەوتوویی و ناهوشیاریی مرۆڤایێتی لە قۆناغ و سەردەمێکدا دەگەڕێتەوە،کە مرۆڤ نەیتوانیوە لە ڕوانگەیێکی زانستیێوە وەڵامی دیاردەکانی سروشت و دەوروبەری بداتەوە،واتە لە بەرامبەر دیاردەکانی سروشت و بوون و هۆکارەکانی دروستبوونیدا،ئەوە کە هیچ میکانیزمێک _زانست و تەکنۆلۆژیێکی_لەبەردەستدا نەبووە،ناچار بووە پەنا بباتە بەر خەون و خەیاڵ و لەوێوە وەلامی پرسیارو سەرسوڕمان و دڵەراوکێکانی بداتەوە.واتە ئایین وەک چۆن دیدێکی ئەفسانەیی بۆ گەردوون و دروستبوونەکەی هەیەو خولقێنەرێکی وەهمیی بۆ سازکردووە،لەباری کولتورو فەرهەنگیشەوە مرۆڤی زەلیل و کۆیلەی نەرێت و فەرهەنگێک کردووە کە تاوانی وەک خەتەنەکردن بەکارێکی پیرۆزبزانێت،ژن وەک کۆیلەو کەم ئەقڵ چاو لێبکات...تاد


هاوپشتی: دەسەڵاتی کوردی ‌چ هەنگاوێکی ناوە بۆ پەرەدان یان نەهێشتنی ئەم دیاردەیە لە کوردستاندا؟ وە ئەرکی دەسەڵات و دامودەزگا حکومیەکانی چیە لە وشیارکردنەوەی کۆمەڵگادا؟ پێت وایە لەم ڕاستایەدا دەسەڵات ئەرکەکانی بەجێهیناوە؟

 


کازم قادر: بەبۆچوونم،کە لە چەند شوێنیتریشدا نوسیومە،دەسەڵاتی کوردیی_ناسێونالیزمی کورد،وەکچۆن لە سایەی دەسەڵاتیاندا مێژویێکی ئەتککردن و تێزاب ڕشتن و ڕەشەکوژیی ژنان بەڕێوە چووە،واتە مێژوویان، بەتایبەت مێژووی نزیک بە بیست ساڵی دەسەڵاتدارێتییان کە دەکرێت وەک مێژووی ژن کوشتن بنوسرێتەوە،هەمان شێوەش مێژوویێکیان لە پەرەپێدانی فەرهەنگی کۆنەپەرستیی و بەکۆیلەکردن و لە نێویشیدا خەساندنی ژنان هەیە کە بە خەتەنەکردن ناسراوە.ئەگەر خۆمان فریو نەدەین،ئێمە شاهێدی کۆنەپەرستیی و دژەژنیی دەسەڵاتی کوردیین،ئەو شاهێدانەی سایێی ئەو دەسەڵاتەین،کە بەپێش چاومانەوەو لەبەر چاوی دونیاشدا،بە بلۆک سەرو جەستەی هەلاهەلای ژن_ "دوعا"یان پان دەکردەوە.دوعا ئەگەرچی یەکەم ژنی قوربانی و دواهەمینیش نابێت و نەبوو،بەڵام دۆخی دوعا،نماییشی بەربەریانەی هەلاهەلاکردنی دوعا،نە بابەتێکە ئاسان بتوانین بەسەریدا باز بدەین و نە کەڕنەڤاڵی مەرگێکی ڕوت و بێڕەگ و ڕیشەیە ئاسان لەبیرمان بچێتەوە!بەڵکو دۆخی دوعا،دۆخی تەقینەوەی بورکانی تاوانە،تاوانێکی خەفەکراو کە مێژوویێکە لە پشتی دیوارەکانەوە"ماڵەوە"بە مرۆڤی ژن دەکرێت و دواجاریش گەورەیی و پاڵەپەستۆی تاوانەکە دەگاتە سەر شەقامەکان و کۆڵانەکان و دەبێتە سەماو زەماوەندی خوێن،ئەوەشە،کە چیتر دڕندایێتیی پیاوسالاریی حەوسەڵەی کوشتنی نهێنیی نامێنێت!هەڵبەتە نامەوێت لێرەدا باسی تراژیدیای دوعا بکەم،بەڵکو دەمەوێت وێنەی ترسناکی ئەو فەزا کولتوریی و فەرهەنگییە نیشان بدەم کە تێیدا تاوانی هێند گەورەو نەکەردە ڕوو دەدات،ئەوە کە ژن چ بەهاو پێگەیێکی لەم کۆمەڵگەیێدا هەیە،چ سیستەمێکی سیاسیی حکوم دەکات و چ نەرێت و فەرهەنگێک باڵادەستە.


لەم ڕونگەیێوە، بۆچوونم وایە دەسەڵاتی کوردیی هیچ هەنگاوێکی نەناوە،بەڵکو خۆی ڕێگرە لەهەر هەنگاوێکی پێشکەوتنخوازیی و یەکسانیخوازیی،کە لە ڕاستای هەر هەوڵ و تەقەلایێک بۆ بەنەرێت کردنی فەرهەنگ و پەیوەندیێکی مرۆیی و یەسانیخوازیی کە لە کۆمەڵگەداو لەلایێن بەرەی ئازادیخوازیی و سیکۆلاریستەوە دەدرێت. دەسەڵاتی کوردیی مەکینەی بەرەودواگەڕانەوەی کۆمەڵگە بوو،ژیانەوەی فەرهەنگی کۆنەپەرستیی،خێڵەکیی و دواکەوتوویی بوو،سەرزەمینی گەرای پیاوسالاریی و ژن کوشتن و ریسواکردنی ڕەگەزی ژن بوو.دەسەڵاتێک کە هەزاران ژن لەبەر دەرگەی پەرلەمان و بارەگەو مزگەوت و مەکتەب سیاسیێکانیدا قەسابیی کرابێتن و دواجاریش ئەندام پەرلەمانەکانی شەرم بکەن باسی تاوانی خەتەنەکردن بکەن،چۆن بێژین بە ئەرکی خۆی هەستاوە!چۆن و بەچ پێوەرێک چاوەڕوان و هیواداربین تاوانی خەتەنەکردن قەدەغە دەکات؟

من هیچ ئومێدم بە دەسەڵاتی کوردیی نییە خۆبەخۆ تاوانی خەتەنەکردن و خەساندنی ژنان بنبڕ بکات،چوونکە ئەو دەسەڵاتە زۆر بە(حەیاوحورمەتە)و لەڕووی نایێت باسی ئەندامی سێکس و زاوزێی ژنان بکات!بەڵام شەرم لەو قەسابیی و هەڵدڕینە ناکەن بە منداڵیی ڕەگەزی ژن دەکرێت،شەرم لە دۆزەخی ئەو فەزا کۆنەپەرست و پیاوسالارییە ناکەن ژنان تێیدا خۆیان بسووتێنن،ڕەشەکوژیی بکرێن و پیاوسالاریی وەکو کۆیلە بەکاریان بێنن.بۆیە بەبۆچوونم ئەگەر ئومێدێک هەبێت بەرەی یەکسانیی و ئازادیخوازیی و سیکولاریستی کۆمەڵگەیە،هەموو ئەو هێزو دەنگە ناڕازییانەیە کە ئەو تاوانە ویژدانیان ئازار دەدات،ڕیکخراوە چالاکەکانی ژنان و خودی ژنان خۆیانن. بەڕاستیی ژنان دەبێت بەدەنگ بێن و بەدەنگی بەرز هاوار بکەن،ئازارەکانی ئەو سوکایێتیی و ئەتککردنە بگێڕنەوە، ئێشە جەستەیی و دەرونیێکانیان باس بکەن،ئەو کێشە هاوسەرێتیی و کۆمەڵایێتییانە بگێڕنەوە کەبەو هۆیێوە تووشی دەبن.دەبێت کۆمەڵگە لە ئاستی ئەو تاوانە ترسناکە بەئاگە بێت،تا لەو ڕێگەیێوە فشار بۆ دەسەڵات بهێنن و ئەو کردەیە وەکو تاوان بناسێت و قەدەغەی بکات.کردەی بڕینی ئەو ئەندامە هەستیارەی ژن تاوانێکی گەورەیە.. وەک زمان بڕین،کەڕ کردن،کوێر کردن.قەدەغەکردنی تاوان پەیوەندیی بە ڕا وەرگتنی هیچ کەس و لایێنێکەوە نییە،نابێت دەسەڵات چاوەڕێی ئەوە بکات تاکو زانایانی کۆنەپەرستی ئیسلام چ وڕێنەیێک دەکەن و چ فتوایێکی دۆزەخیی دەردەکەن!


لەکۆتاییدا،بۆ نەهێشتنی ئەو دیاردەتاوانکارییە،بەبۆچوونم لە هەنگاوی یەکەمدا دەبێت کردەی خەتەنەکردن قەدەغە بکرێت،هاوکات و هەنگاوی دووەم،پێویستە هەڵمەتێکی چروپڕی ڕاگەیاندن لە ڕاستای هۆشیارکردنەوەی کۆمەڵگە لە تاوانی خەتەنەکردن و زیانە جەستەیی و دەرونیی و کۆمەڵایێتییەکانی بەڕێبخرێت...بەڕاستیی ئەوە ئەرک و مۆراڵێکی مرۆیی پێویست و هەنووکەییە دەبێت رێگەی پێبگیرێت،دواخستی بۆ سبەینێ،یەکسانە بە وێرانکردنی هەزاران ژن...وای چ تاوانێکی گەورەیە!


3\8\2010
ماڵپه‌ڕی کازم قادر