٢٦\١٠\٢٠١٧
کورد و تەڵەی
داگیرکەران.
محەمەد بەرزی
بە درێژایی مێژوو کورد ، نە بە خۆیدا چۆتەوە و نە سودیشی لە هەڵە
وشکستەکانی رابوردوی وەرگرتووە ،بەردەوامیش لە لایەن داگیرکەرانەوە
تەڵە و تەپکەی بۆ نراوەتەوە و بە ئاسانی تەفرە دراوە. بۆ نزیکەی شەست
ساڵدەچێت سەرکردەکانمان بە هەموو عەقڵیانەوە ویستویانە نۆکەری بۆ
داگیرکەرێک بکەن ، تا بتوانن بەسەر داگیرکەرێکی تردا سەربکەون ،بێ ئاگا
لەوەی بە درێژایی مێژوو ئامانجی هەموو داگیرکەرەکان بەرامبەر بە
نەتەوەکەمان یەک ئامانجی نەگۆڕ بووە.لە دوای ڕاپەڕینەوە بارزانی وەک
خاوە و سەرانەیەک دەرگای تاڵانکردنی سامانیوڵاتەکەمانی بۆ تورکیا
خستۆتە سەر گازی پشت .وا خۆی نیشانداوە ، کە هەر ئەو دەتوانی ئەو سودە
زۆرانە بە تورکیا بگەیەنێت ، کار گەیشتۆتە رادەیەک سوپای تورکیا بۆ
پشتگیری لە کورسییەکەی و پارێزگاری لە بەرژەوەندییەکانی بهێنێتە ناو
هەرێمەوە . بەمەش بارزانی هاوکێشەکەی لیێ تێکچووە و تورکیای بـە پشت و
پــەنای خــۆی زانیوە . بێگومان لەگەڵ تورکیادا باسی ئامانجی
ڕاستەقینەی ریفراندۆمی کردووە ، کە سەربەخۆیی نەبووە . ئۆردوگانیش ، کە
بە ڕاستی بۆ بەرژەوەندی وڵاتی خۆی کاردەکات ، پلانێکی بە وردی بۆ
بارزانی داڕشتووە ، کە بریتی بووە لە دوو ئاڕاستە . ئاڕاستەیەکیان بە
سەرزارەکی پشتیوانی خۆیان بۆ ریفراندۆمنیشانداوە ، بەڵگەش بۆ ئەمە لە
سەرەتای بانگاشەی ریفراندۆمەکەدا و لە ناو جەرگەی تورکیادا و بە
بەرچاوی ئۆردوگانەوە ، سەدان کەس بە ئاڵای کوردستانەوە پشتگیرییان لە
ریفراندۆم کردووە ، بە بێ ئەوەی ڕێگرییان لیێ بکرێت . ئەمەش نیشانەیە ،
کە تورکیا بە سەرزاری لەگەڵ بارزانی دا لەسەر ریفراندۆم پێکهاتووە و
پەیمانی کۆمەک و پشتگیریی ماددی و سەربازیشی پێداوە ،هەر ئەم پەیمانە
درۆیەش بووە وای لە بارزانی کردووە ، خۆی لیێ بگۆڕێت و گویێ لە دەنگی
ناوەوە و دەرەو نەگرێت و سوربێ لە سەر ریفراندۆم . لە هەمان کاتدا
تورکیا بۆ شاردنەوەی مەرامە ڕاستەقینەکەی خۆی و بۆ لە خشتەبردنی ئێران
و عیراق سەرزەنشتی ئەو پڕۆسەیەی کردووە . بەڵام لە ڕاستیدا خواستە
ڕاستەقینەکەی تورکیا تەڵە نانەوە بووە بۆ بارزانی و بەکارهێنانی دۆزی
کورد بووە بۆ دەسکەوتی زیاتر لە عیراقدا .ئەوەتا کاتێک بارزانی تەفرە
دەدات و دەیکات بە تەڵەوە و ڕێگای دەرچوون و پاشگەز بوونەوەی بۆ
ناهێڵێتەوە ، ئنجا ڕووی ڕاستەقینەی خۆی دەردەخات و دەکەوێتە هێرش و
سوکایەتی کردن بە بارزانی .. بێگومان ئامانجی پیلانەکەی تورکیا بریتیین
لەم خاڵانەی لای خوارەوە:
١- دوورخستنەوەی کورد لە شاری کەرکوک ، کە بە شارێکی تورکمانی و بەشێکی
تورکیای دەزانێت و لەباربردنی بیرۆکەی سەربەخۆیی ، کە مەترسییە بۆ سەر
وڵاتەکەی خۆی و پچوککردنەوەی ڕۆڵی کورد لە عیراقدا و گۆڕینی ناوی
هەرێمی کوردستان بۆ باکوری عیراقی جاران.
٢- فشار خستنە سەر عیراق تا ڕازی بێت بە هەموو گرێبەستەکانی نێوان خۆی
و حکومەتی هەرێم ، بە تایبەتی گرێبەستە پەنجا ساڵییەکەی.
٣- رێکەوتن لەگەڵ عیراقدا بۆ هاوبەشیکردنی کۆمپانیاکانی تورکیا لە
ئاوەدانکردنەوەی شاری موسڵ و ناوچەکانی تری عیراقدا.
٤- ڕۆیشتنی نەوت و غازی عیراق بە ناو خاکی تورکیادا و ڕێگا نەدان بە
گۆڕینی ئاڕاستەی ئەو بۆرییانە.
٥- رێکەوتن بۆ هاوبەشیکردنی عەبادی لە بەرەنگاربوونەوەی هێزە
قارەمانەکەی پەکەکەدا.
٦- داخستنی سنوری نێوان هەرێم و کوردستانی ڕۆژئاوا لە لایەن سوپای
عیراقەوە.
ئەوەی شایانی باسە ئەمڕۆ تورکیا باسی سەروەت و سامانی بارزانی لە ناو
بانکەکانی تورکیادا دەکات و ڕووناکی دەخاتە سەر نهێنییەکانیان ، لە
مەشدا مەبەستی ئەوەیە ، کە بە ئاشکرا بە عیراق بڵێت : ئەگەر بەو
خاڵانەی سەرەوە قایل بیت ، ئەوا ئەو ( ٧٥ ) ملیار دۆلارەی بارزانیتان
بۆ دەگەڕێنینەوە و هەموو ڕێگایەکیش بە ڕووی خەونی سەربەخۆی کورددا
دادەخەین و بارزانیشتان لە کۆڵدەکەینەوە . سەرباری ئەمانەش رێکەوتنی
تورکیا و عیراق دەرگایەکی فراوانتر لە رووی بەرژەوەندییەکانی تورکیادا
دەکاتەوە . چونکە لە جیاتی ئەوەی بازرگانی لەگەڵ هەرێمێکی پچکۆلەی پێنج
ملیۆنیدا بکات ، ئەوا ئەو کاتە لەگەڵ(٣٥ ) ملیۆن خەڵکی هەموو عیراقدا
دەکات و لەمەشدا بارزانی بە هەڵەدا چووە . ئەوەی جێگای داخە هەرچۆن
تورکیا بارزانی تەفرەدا ، ئێرانیش توانی زۆر بە باشی فێڵ لە باڵی
بنەماڵەی تالەبانی بکات و وایان لیێ بکات خەنجەرێکی ژەهراوی لە پشتی
بارزانی بدەن و هەقی ٣١ ی ئابی لێ بکەنەوە و تووشی ئەو شکستە کوشندەیەی
بکەن ، لە هەمان کاتیشدا بە تەواوی یەکێتیش بخاتە ژێر دەستی بنەماڵەی
تالەبانییەوە. بەڵام بە داخەوە هەردوو لایان بەبێ ئەوەی
بەرژەوەندییەکانی میللەتەکەمان لە بەرچاوبگرن ، سوپای عیراقیان
هێنایەوە بۆ سەرخاکی پیرۆزی نیشتمانەکەمان ، ئەمە سەرباری شەهیدبوونی
دەیان پێشمەرگە و ماڵوێرانی هەزاران خێزانی بێ پشت و پەنای بێ دەرەتان
و شکاندنی شکۆی پێشمەرگە و ڕۆژی کوردیشیان گەیاندە ئەم ڕۆژە ناخۆشەی
ئەمڕۆ ، کە بە گران لەسەرمان دەکەوێتەوە.
هەڵبەت هەموو سەرکردەیەکی هوشیار ، سیاسەت بۆ بەرژەوەندی میللەت و
وڵاتی خۆیدەکات ، بەڵام بە داخەوە تا ئەمڕۆ سەرکردەکانی کورد ، هەموو
خەون و خولیا و سەودایەکی ژیانیان تەنها بەرژەوەندی خۆیان بووە و
بیریان لە دواڕۆژی ئەو میللەتە کڵۆلە نەکردۆتەوە .ئەوەندی حەزیان لە
کلکایەتی داگیرکەران و دنیای دەرەوە بووە ، نیو ئەوەندە لە خەمی
میللەتی خۆیاندا نـەبوون . بۆ (٢٧) ساڵ دەچێت نەیانتوانیوە پایەکانی
دەوڵەت دابمەزرێنن و تواناکانی خۆیان یەکبخەن ، بە هەموو قسە و
تەفرەیەکی دۆست و دوژمن باوەڕیانکردووە . ئەمەش نیشانەیە ، کە ئەم
سەرکردانە لە هونەری سیاسەتیان نە زانیوە ، ئەوەتا لە کاتێکدا ئەمڕۆ بۆ
یارمەتیدانی کورد باسی کۆمەکی جوولەکە دەکرێت ، هەموو بە جارێک
باوەڕدەکەین ، بەڵام بە چاوی خۆمان بینیمان سوپای عیراق دەستی بە سەر
زیاتر لە نیوەی خاکی کوردستاندا گرت، نەمانبینی جولەکەیەک بە
هانامانەوە بێت . ئەو جموجۆڵەی سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلیش ، کە گوایە
دەیەوێت روسیا و وڵاتانی ئەمەریکا و ئەوروپا قایل بکات ،تا بە هانای
کوردەوە بێن ، خۆی لە خۆیدا تەنها بەکارهێنانی دۆزی کوردە بۆ
بەرژەوەندی تایبەتی وڵاتی ئیسرائیل . سەرۆک وەزیرانەکەیان زیرەکانە
دەیەوێت بەو جموجۆلانە فشار بخاتە سەر ئیران ، تا وای لێبکات
یارمەتییەکانی بۆ حیزبوڵڵای لبنان ڕابگرێت، بەمەش ئیسرائیل لە
مەترسییەکانی ئەو حیزبە بپارێزێت . بەڵام بە داخەوە چونکە ئێمە لە
سیاسەت نەگەیشتوون و دووربین نین ، ئەوەتا کوێرانە و سۆزەکی چەپڵە و
دەهۆڵیان بۆ دەکوتین و ئاڵاکەیان بەرزدەکەینەوە و خۆشمان بە تەنها لە
ناو کۆمەڵگایەکی ناتەبای بێ بژێوی و دواڕۆژێکی نادیاردا ، بە خەم و
ئازاری شکستە یەک لە دوای یەکەکانمانەوە دەتلێینەوە.
٢٣\١٠\٢٠١٧
mkbarzy@hotmail.com
|