       |
|
لەبارەی وتاری (لە رینیسانسەوە بۆ جیهانگیری).
سەلام عەبدوڵڵا
هەفتەنامەی (چاودێ، ژمارە15، لاپەڕەی 14) بەشی دووهەمی وتاری (لە رینیسانسەوە بۆ جیهانگیر) لە نووسینی مەلا بەختیار، بڵاوکردەوە و منیش دووبارە تێبینی و رەخنەی خۆم لەبارەیەوە دەخه‌مە خزمەتی خوێنەری بەڕێز:
نووسین لەبارەی بابەتێکی ئەوەندە گرنگ، ئەگەر بە توکمەیی نەنووسرێت، زیانی لە سوودی زیاتردەبێت. مەلا بەختیار لەبەشی دووهەمی وتارەکەی، زارەوەی(سکولاستیزم) بەکاردەهێنێت و ناتوانم بەهەڵە نووسینی ئەم زارەیە بە هەڵەیەکی چاپ بزانم، بۆیە دەبێ یەکەم جار ئەمە راستدەکەمەوە: ئەو زاراوەیە بەو شێوەیە مەلا نووسیویەتی نە بوونی هەیە و نە ماناکەی ئەگەر بە درووستیشی بنووسیبا، هێشتا هەر واتاکەی بەو شێوەیە شیکردووەتەوە، هەڵەیە، بەڵام دیارە مەلا مەبەستییە بنووسێ(سکولاییزم) کە ماناکەی(قوتابخانەگەرایی)یە. ئەم ناوە لەلایەن بیرمەندانی رۆشنگەری بۆ ئەو(قوتابخانە)یە نراە کە لەژێر رکێفی کڵیسا بوو، چونکە(قوتابخانە) شوێنی فێکردن و فێربوون بووە. ئەو "قوتابخانەیە" لە سەدەی سێزدەهەمەوە، کاریان بە فەلسەفەی ئەریستۆ دەکرد: جیهانی باڵا، ناوەندەو ژێر، باش و خراپی هەیە. مەبەست لە باڵا و باش، خوایاتییە، واتە سەرو ئەقڵی گەردوون و ژێر و خراپیش ماددەیە و مرۆڤیش لەنێوانیان راوەستاوە و هەردووکیانی بە یەکەوە گرێداوە، ئەمەش جیهانێکی بچککراوەیە بۆ وێناکردنی ئەم گەردوونە گەورەیە.
سەرکەوتنی تێڕوانینی فەلسەفی(میکانیزم: شوبهاندنی جیهان بە ئامرازێک بەخۆی خۆی بەرێوەدەبات بەبێ دەستتێوەردانی ئەقڵ یان ئاراستەکردنی...ئەم رەوتە هۆگەراییە و بزاوتن وەک دیاردەیەکی گشتی سرووشت دەبینێ و جیاکاری لەنێوان ماددە و هێز دەکات و رووداوەکان وەک ئەنجامگیری بزاوتن دەبینێ نەک وەک تێکەڵابوونی هێزەکان و جەخت لەسەر جیابوونەوەی شتەکان) بۆ راڤەکردنی گەردوون. ئەم شۆڕشە فەلسەفییە لەلایەن(رینیە دیکارت)ەوە-1596-1750ی زایینی یەکەم بەرپاکراو فرانس بیکۆن، جۆن لۆک و جۆرج بارگلی و بەتایبەتی دیڤید هیوم بەشێوەیەکی توکمەیی دەریان دەبڕى.
کەواتە ئەم وەرچەرخانە(لە هونەرەوە پرشنگی نەهاوێ و دەگاتە رۆشنگەری) وەک لە وتارەکەی نووسیویەتی، بەڵکو لە دۆزینەوە زانستی و فەلسەفەوە! ئەی بۆ مەلا نازانێ هونەر یەکێکە لەسەرخانەکانی کۆمەڵگە و ئامرازێکە بۆ دەربڕینی قۆناغ یان سەردەم یان رووداوێک...هتد؟! هەر دەبوو"مارکس"ییەک وەک مەلا بەختیار بزانێ کە(مرۆڤ بونەوەرێکی کۆمەڵایەتییە و چالاکییە داهێنەرەکانی لە چالاکییە عەمەلییەکان سەرچاوەی وەرگرتووە. ئەم چالاکییە گۆڕان و داتاشین لە سرووشت دەکا و هونەر دەربڕینێکی ئەم چالاکییانەیە- وا بزانم کاک فوئاد مەجید، لەبارەی تێروانینی مارکس/ئەنگلس لەبارەی هونەر کتێبێکی لە عەرەبییەوە بۆ کوردس وەرگێڕاوە)!
مەلا بەختیار هەر وا بە ئاسانی دە نووسێ(..ئینجا شۆڕشی پیشەسازی، سەرئەنجام شۆڕشی دیموکراسی و دمۆدێرنێتە.-ئەم خاڵە زیاد و بێ مانایە- وا گەیشتە جیهانگیریش).
لە خوێندنی ئەم بەشە، چەندین هەڵەی بێسەروبەر پێشچاو دەکەون و کاک بەختیار وەک بەختیار عەلی بە ئارەزووی خۆی بەهەڵە زاراوەی لاتینی دەنووسێ، وەک: (ئیروستوکراتەکان)هەڵەیە و (ئەریستۆکراتەکان)درووستە؛ (ئولیگارکی)هەڵەیەو (ئۆلیگارشی)درووستەو بەداخەوە بۆ زاراوەی(میسیۆلۆژیا) گەڕام، بەڵام نەمدۆزییەوە، خۆزگا مەلا مانای ئەم زاراوەیە بۆ خوێنەرانی بێچارە وەک من بنووسێ تا لە وتارەکەی تێبگەین؛ ئەو دەنووسێ(فوندەمینتالیستی)، بەڵام راستییەکەی (فوندەمێنتالیستی)ە؛ ((گێرانەوەیەکی بابەتی سەرەتاکانی رینیسانس،...) هەڵەیەو کورد دەڵێ: گێڕانەوەیەکی بابەتییانە بۆ سەرەتاکانی رینیسانس! چەندین هەڵەی تر وەک (بەرژەوەندیو)،(قەڵمرەوەکان) هەڵەیەو (قەڵەمڕەوەکان)درووستە؛ (شەری) هەڵەیەو (شەڕی) درووستە؛ سەرکەوتون بە یەک(و)نووسیوەو (شکاوون)بە دوو(و)؛ رۆمییەکان هەڵەیەو درووستەکەی(روومییەکان)ە؛ لەنێوان نووسینی (بوندوقیە) و(بوندقیە)یەکێکیان درووستە!؛ ((...لەکتێبی(بیری هاوچەرخی رینیسانس)دا دەڵێ چی))هەڵەیە و دەبێ بنووسێ(....چی دەڵێ)؛ هەڵەیە و (سەددان)درووستە؛ (هەموو رێگاکان بۆ رۆما دەچێ) هەڵەیە و دەبێ بنووسێ(هەموو رێگاکان بەرەو رۆما دەچێ- کل الگرق تۆدی الى روما) چەندین؛ لەشێنێک دەنووسێ(مێژویی)و لە شوێنێکی تری وتارەکەی دونووسێ(مێژوویی)؛ بەهەمان شێوە لە شوێنێک دەنووسێ(فلۆرەنسا)و لەشوێنێکی تر دەنووسێ(فلورەنسا)و هەڵەی تر...
پێناچێت لەم هەفتەیە بەشێ سێهەمی وتاری ناوبراو بڵاوبکرێت، چونکە مەلا خەریکی فیستیڤاڵی گەلاوێژە لەدواییدا ناچارم بە کورتی لەبارەی هەندێ رەخنە لە مەلا بەختیار و وەڵامەکەی ندوێم.
(مەلا بەختیار) لە سایتی چاودێر دەنووسێ: (ناچارم بکەن هەموو راستییەکان دەدرکێنم-19/11) ئەگەر یەکێک راستی پێ بێت و درکاندنی، تەکانێک بە بەرەوپێشبردنی بەرژەوەندی باڵای خەڵک دەدا، ئەوا ئاشکراکردنی ئەرکە و شاردنی ناپاکییە، هەروا بۆ گوتنی راستی، پێویست بەوە ناکات، مرۆڤ هەڕەشە بکات!
یەکێک بەناوی خوازراوەوە(شێرکۆ سەردار ساڵەیی)، گوایە رەخنە لە مەلا بەختیار دەگرێ، بەڵام شێوازی نووسینەکەی ئەوەندە خوارە، ئەگەر هەموو راستییەکانی گەردونیشی تێدابێ، مرۆڤ ناچاردەکات، پەنجەرەی بابەتەکەی دابخات. ئەگەرە نووسەرێک بەڕاستی بییەوێ بەرەو کناری راستییەکان بمانبات، لە(باڤێل-کوڕی مام جەلالە) ناترسێت، بۆیە باشتر وایە ئەو برادەرە قەڵەمەکەی بشکێنێت و توخنی نووسین نەکەوێت. هەرگیز راستی بەناوی خوازراوەوە خزمەت ناکرێت و ماڵ خراپە ئەوەندە بەنازو فیزە، تەنها پێویستی بە سەرڕاستی و نەترسی هەیە، وەک نموونەی مارکس/ئەنگلس کە لە بەردەم هەموو دەسەڵاتدارە شمشێرکێشەکان بە راشکاوی گوتیان : (کۆمونیستەکان بیروڕاو نیازی خۆیان ناشارنەوە، بە ئاشکرا بڵاویان دەکەنەوە کە بەزەبری لێدانی رژێمی کۆمەڵایەتی نەبێ، ئامانجیان نایەتەدی، جا با چینەکانی فەرمانڕەوا لەبەردەم شۆڕشی کۆمونیستیدا لەرزیان لێبێت...-مانیفێستی کۆمونیستی، لا 75) ئەو دوو نموویە بەڕوونی پیشانمان دەدەن چۆن راستی ئەتک دەکرێ...!
لە وتاری یەکێک بەناوی(عەبدوڵڵا کەریم) هاتووە(مام جەلال وتی"ئەگەر یەکێک نەڵێ حکمەت کەبابچی، کەس نایناسێ")!
ئەگەر جەلال تالەبانی قسەی وای کردبێ، ئەوا تەنها شایەنی پێکەنینە، چونکە: 1- بەخۆم خەڵکی خانەقینم و جاران مەلام لەنزیکەوە دەناسی، و شتی وام نەبیستووەو وەک گەنجێکی خوێنگەرم و بەڕێز وچالاک ناسرابوو.2- یوشکا فیشەر کە بوو بە وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیاو یەکێک لە بەناوبانگترین قسەکەری حزبی سەوزەکان، وەک قەساو و شوفێر کاریکردووە، بەڵام هیچ کەسێک ئەمەی بەعەیبە یان نوقسانییەک نەزانیوە، تەنها کەسانی(کەم تەختە نەبێ)هەروا بەناوبانگترین کەسایەتی جیهانی رۆماننووسی وەک(گابریل گاریسیا مارکیز) لە شەقامەکانی پاریس بوتلەشەوشەی فرۆشتووە. ئەگەر مەلا بەختیار وەک کوڕە هەژارێک، ناچاربووە کەبابچێتی یان هەر کارێکی تر، ئەوا زۆر ئاساییەو بۆ بژێوی ژیان کردوویەتی و بەمەش گەورە دەبێ نەک بچووک، خۆ وەک هەندێ بەرپرسی ناو حزبەکان.
کاری جاسووسی و بێنامووسی و موخابەراتی بۆ رژێم نەکردووە!
تێبینی: لەبەر ئەوەی بەشی یەکەمی ئەم رەخنەیە بۆ هەفتەنامەی چاودێر نارد، بەڵام بڵاویان نەکرده‌وه، بۆیە مەجبوور نیم دووبارە ئەم بەشە بۆیان بنێرم!
ژمارەی پەیوەندیکردن:07701929872
|
