١٦\١\٢٠١١

‌‌ئامادەكردنی واقیعێكی نا ئامادە لە ''چی دەكەی بەكۆشێك پەڕسێلكەوە''ی ''سدیق عەلی''دا.

ئەرسەلان مەحمود

ئەوانەی دەخوێننەوە، مەرجنییە لەبنەمادا خوێنەر بن!، خوێنەر ئەوانەن كە لەخوێندنەوەدا توانابینی تێگەیشتن لەناوەرۆكی دەق، ریتم و، هارمۆنی، یا ماناو مەغزای بابەتییان هەیە. ئەوەی ئەم توانابینییەش دەبەخشێتە وەها خوێنەرێك پرس و پێویستی خۆ راهێنانن لەسەر خوێندنەوە.

هەڵبەتە بۆمنێك خوێندنەوەی دەق، جا هەر دەقێك بێ‌، وەك ئەوەی زۆرێك لەخوێنەر یا چیرۆك نووس و، هۆزانڤانە لاوەكانی ئێستای كوردەواری فرچكییان پێوەی گرتووە، بۆ وەرگرتنی زانیاری، یان پەیداكردنی شارەزاییەك نییە، راستیەكەی بەتەنها بۆ ئەوەش نییە چاوی ڕەخنەو شەحنەمی پێ تیژ بكەم، دیسان وەك ئەوەی بووەتە پیشەو نەخۆشی هەنێ‌ بەناو نوسەرو رۆشنبیرانێك كە تا ئێستا كەسێك گوێی لەڕەئی خۆیان نەبووە، نایشمەوێ‌ بەشوێن دۆزینەوەی چەند ڕستەو تێكستێكی زلەوە بم، بۆ جوینەوەیان لەبەریەككەوتنی رۆژانەدا تا جۆرێكی دی باكگراوندی رۆشنبیری و ماریفیمی پێ‌ وێنا بكەم، ڕەنگە هەر بۆ ئەوەش نەبێت هەڵوەستەیەكی جیددیانەتری لەمەڕ كۆمەڵگە یا هەر شتێكی دی پێ بهێنمە سەر قسەو باس.

خوێندنەوەو ئەو پرسی خۆڕاهێنانە لەخوێندنەوەدا، لای من، بۆ گەیشتنە بەشێوازێكی دی باڵاتر لەپەیوەندی نێوان مرۆڤ و مرۆڤ، نێوان مرۆڤ و ژینگە، نێوان مرۆڤ و دنیا، لانیكەم بۆ ئەوەمە مرۆڤبوونی خۆمی پێبەرەو جوانی و كەماڵیەت، بەرەو كرانەوەو خۆشەویستی، بەرەو چێژ گرتن و، چێژ بردن، بەرم.

ئەم یەكانگیرییەش كاتێ‌ دەێتە رۆژەڤەوە كە خوێنەر لەئاستی راڤەكردن و شیكردنەوەی دەقی خوێنراودابێ‌ و، بتوانێ‌ دەروازەی جیاش بۆ چێژو جوانی جیا بخاتە سەر گازەرای پشت. بیریشت نەچێ‌، دواجار رەنگە ئەوە هەر روانینێكبێ‌ و، بەس، تۆ مافی ئەوەت هەیە جۆرێكی دی چێژ لەو دنیایە وەربگری. چونكێ‌ دەبێ‌ ئاگاداری ئەوەشبین كە وەكیەكی لەخوێندنەوەو، تێگەیشتنی دەقدا، كارێكی مومكین، نیە، بەنمونە ئەوانەی زۆر بەسادەیی لەشیعری نوێ‌ تێدەگەن، مەرج نیە بەو ساناییەوە لەشیعری كلاسیك بەنمونە لە"مەحوی"چێژ وەربگرن و تێبگەن.

هەرچۆنێكبێ‌، خوێندنەوە نەسەرەتاو، نەسەربردەو، نەمێژو، نەشوناسێكی تایبەت بەخۆیشی هەیە، بەڵام بۆ ئەوەی نوسین لەو مەهزەلەو، بێشوناسیەی نێوان خوێنەرو، خوێندنەوەدا، نەمرێ‌، با بۆی لەكەوڵی خۆمان وەدەركەوین و، بنكۆڵی بن درێڕو، وشەكان بكەین!..

ئاشكرایە ‌دڵی مرۆڤ، شتگەلێكان دەخوازێ‌، بۆ من یەكێك لەوانیش"شیعر"ە، لێ‌، نوسینی نا، خوێندنەوەی. ئەز بۆنی خاك، تامی ئەبەدییەت لەبروسكەو بارانە شیعرییەكان دەكەم.

كاتێ‌ دەكەومە خوێندنەوەی شیعری شاعیرێك (( نەك ئەو میعرو ماعیرانەی سەد هەزار جاریش تەڵقین وەربگرن و، تەڵقینیان بدرێتێ‌، وشەیەك ناچێتە گوێچكەكانیانەوەو، چییەكی بەماناتر لەوەی رابردو هێناویەتی ناخەنە سەر بوون، چونكێ‌ ئەمانە لەبنەمادا بەمردویی لەدایكبوون )) بێئەوەی بمەوێ‌، بەر لەتۆو، ئەموو ئەوێك، لەخۆمی واقیع،" ئەو واقیعە تاڵ و تفتەی جارسیكردوین لەوجود" جوێدەبمەوەو، بەرەو مەودا دورەكانی خەیاڵ، سەری پرسیار هەتا ئەوپەڕی وڵام، لەپریاسكەی چێژو ڕوانیندا بەرەڵڵای دنیابینی و، سەحرا دەكەم!..ئاخر خۆ حەیفە تۆ بگەیتە دەریای شیعرو، بەلوێچێك لێی ڕازیبی!..

شیعرەكانی"سدیق عەلی" چونكێ‌ خولانەوەیەك نین بەدەوری تێكست و چەمكە ڕستكراوەكان، چونكێ‌ ئیشكردنێك نین لەسەر داتاشین و، روتكردنەوەی بەهاكان، چونكێ‌ كۆپیكردن و سەمایەك نین لەسەر خەیاڵاتی خەمڵاوی ئەوانی دی، چونكێ‌ دورن لەجوینەوەی بانگەوازی بەسەرچووی مەعبەدو، بێخەیاڵی بەد مەستەكان، بۆ من دور لەنادیدگەرایی بندێڕو سەردێڕەكان، دور لەوردو درشتی سەرنج و تێبینییەكان، لەو دەریا بەرینەن و، كەچی تینوێتیشم لێان ناشكێ‌.

بەخوێندنەوەی ((‌‌ چی دەكەی بە كۆشێك پەڕسێلكەوە ))ـی سدیق عەلی شاعیر:

لێرە لەو بەر هەیوانی گومڕاییەدا
لەو كوشتارگەی شەڕاب‌و
خنكاندنی بادەدا
بە كۆشێك پەڕسێلكەوە چی دەكەی
بەشی باخچەیەك تەماشا
بەشی لە رێسمەبردنی دەرگا برسیەكان شنەبا
لەو شارە ریشنەدا نادۆزیەوە
شوێن پێی كام سنەوبەری چاو بەكل‌و
كام هەناری دڵ بریندار
لێرە بە دەستێكی پڕ پەنجەی
هەتیوەوە
لەو كۆڵانی عەشق هەڕاجەدا
رەشەبای چ روبارێك هەڵی گرتوی
لەو پەرێزی بە هەڵمبونەدا
چیتداوە لەگڕگرتنی پەنجەكانی جگەرەیەكی چڵكن
منداڵانی ئێرە لەو سەری كۆلارەوە
تا ئەوپەڕی گڕوگرتن
لەم دیوی چەكەرەییەدا تا ئەودیوی هەڵوەرین
لێرە لەو ئاواییە بێ جریوەیەدا
تاریكی بەرپا دەكەن
مانگ كۆ دەكەنەوەو
ئەستێرە لەسەر جۆلانەكانیاندا پاڵ دەخەن
تێنەگەیشتین بۆ لەم بەردەمە
تەمەنی پەپولەیەك كورتترە لە میزاجی گورگێكی خوێنڕێژ
كوندێك بەدبەختترە لە هەڵۆیەكی داوێن پیس
لەو بەردەمە بۆ پێكەنینمان بەشی ژیركردنەوەی
فانۆسێكی بە عیشوە ناكا
دڵمان لە هەورازەكانی ترپەدا
بۆ نەگەیشتە خەڵوەتی دۆستانی هەتاو
نەمانزانی
بۆ لە كۆبونەوەی ئەو هەمو یەئسەدا
چرایەك خۆی ئاگر نەدا
گیتارێك خۆی نەژەنی
زریانێك خۆی پاڵ نەنا
دەرگایەك خۆی نەكردەوە
كەسێك خۆی نەهێنایە ژوورەوە
من كۆڵانێك پێ دەزانم
بێئەوەی تەماشام بە سیلەی سوێبانەكانیدا هەڵواسم
بێئەوەی نیگام بگرمە داوێنی دەرگایەكی
زیاتر لەو ئەستێرانەی شەو بە دیاریەوە هەڵدەكورمێن
زیاتر لەو دەستانەی چارەنوسی پەنجەرەكانی قفڵ دەدەن
من هەر لەوێم
چاوەڕوانی لە تەنیشتمەوە وەستاوەو مەرگ بەرپا دەكا
تاریكی لە بەردەمم دانیشتوەو زەمەن بە رووبارەوە گرێ دەدا
بێئەوەی بەخۆم بزانم
بەو ئاخیری عومرەوە
هەر لەو كۆڵانەم‌و چاوەڕوانیش بە تەنیشمەوە هەر لاو دەبێتەوە
چی دەكەی بە كۆشێك پەڕەسێلكەوە چی
بەیانیانی ئێستا وەك هی ئەو زەمەنە پەمەییەی ئەودەم نەماون
نیوەڕۆیانی ئێستا
وەك جاران بەسكی برسیەوە خەو نایانباتەوە
عەسرانی ئێستا سێبەرێك نەماوە بۆ پیاسەی پشیلەیەكی توكن
ئێواران كەس عەشق ناباتە پشت ماڵ
شەوانە كەس دڵی دەرگا ناداتەوە
كەس لەگەڵ ئومێددا پاڵ ناكەوێ
كەس بە دیار تریشقەكانی چاوەڕوانیەوە خەو نایباتەوە
من ماڵێك پێدەزانم
زیاتر لەو كۆترانەی دەنوكی لێدەگۆڕنەوە
زیاتر لەو تاریكیەی لە گەردنی دەئاڵێ
زیاتر لەو جریوانەی بەسوانەكانیەوە دەمرن
من هەر لەوێم
تۆش بەباوەشێك نازانم چیەوە
نەمای لێرە
نەمای تا لە هاتوچۆی نێوان ئەوسەری دارهەنجیرێكەوە
بۆ ئەوپەڕی دارتوێكی پەرچەم خۆڵاوی
دیقەت لە زەوقی پەڕەسێلكەیەكی خانە خەراب بگری
نەمای تا تێبگەی گوژاڵكی چاوەڕوانی تاڵترە
یان پەشمەكی بن سێبەرەكانی فیراق
من كۆڵانێك پێ دەزانم
ماڵێك پێدەزانم
نەخێر من هیچ شتێك پێ نازانم
لەوەتەی هەم لەگەڵا پەرەسێلكەیەكدا باران نادۆزمەوە
بەفر ون ناكەم
لەوەتەی هەم ئاگرم بەرنەداوەتە كۆڵانێك
سەربانێكم بە زیكر تەڕ نەكردوە
پەنجەم نەخۆستۆتە نێو پەنجەی دارهەنارێك
قێزی قالۆچەیەكم نەكردۆتەوە
لە دەرگای شعوری هیچ كانیەكم نەداوە
من هیچ شتێك پێ نازانم
لە كەپری ریشۆڵەیەكی بە دەسنوێژەوە
تا دەواری دوعایەكی خنكاو
لە مەزرای شیعرێكەوە
تا بێشكەی خەمێكی چاو گەش
هیچ شتێك ناخزێتە ناو پەڕاوەكانی شعوری من
چی دەكەی بە كۆشێك پەڕسلێكەی بریندارەوە
ئەو هەمو جریوەیە لەكوێ دەڕژێنی
لەو ئاواییە بێ مروەتەدا هەمو رێگاكان دەچنەوە سەر بەجێهێشتن
هەمو رێگاكان بۆ رۆیشتنن
هەمو دەروازەكان بۆ نەكرانەوەن
هەمو چراكان بۆ ئاگر نەدانن
هەمو گیتارەكان بۆ نەژەنینن
هەمو كەسەكان بۆ نەهاتنە ژوورەوەن
من كۆڵانێك شك دەبەم
ماڵێك شك دەبەم
ئێستا بۆنی چایەكی عاشق سەمای تێدا ناكات
هەڵمی شۆربایەكی ئێسك سوك
نائاڵێتە یادەوەری پەنجەرەكەی
كچێكی لێ نیە چاوەڕێی تێپەڕینی دێوەرەیەكی بازنفرۆش بێ
هەیداد هەی بێداد
برین كەوتۆتە مێژووی
ئەم ئاواییە ریشنەی من
لەوەیە ئێستا مردبام‌و
زەفەرم بە كردنەوەی پەنجەرەكی دی نەبردبا
لەوەیە ئێستا مردبام‌و
فریا نەكەوتبام دەردەدڵا لەگەڵ دەرگایەكی دیدا بكەم
بەهێواشی حەیای رێواسێكم خستبایە بەرچاوی باران
چاوی كانیەكم لە هەتاو شاردبایەوە
لەوەیە ئێستا نابام‌و
نەمتوانیبا لەو ئاهەنگەدا وێنەیەك لەگەڵ سنەوبەردا بكشێم
لەگەڵ سێبەردا گۆوەند بكەم‌و
لەگەڵ تەنیایدا بگەڕێمەوە بۆ ماڵ
لەوەیە ئێستا مردبام‌و
ئەو كتێبەم لەدەست نەكەوتبایە رووبار
ئەو چیرۆكەم لەچاو نەخزیبایە خوار
ئەو بەسەرهاتەم نەگەیشتبایە دەمی پاساریەكانی كۆڵان
هەیداد هەی بێداد
ئاستەنگ كەوتۆتە بەردەم پیاسەی دوو هەنار
گومان دەكرێ لەوەی پەنجەرەكان لەهێنانە ژوورەوەی تیشكدا
دزی بكەن
تۆش بە كۆشێك پەڕ‌و باڵی وەریوەوە
چیتداوە لە خاپوربونی باڵەخانەكانی تەمەن
بەوهەمو یەئسەوە
قەبری ئەژدادی كام پەڕەسێلكە
پڕ دەكەی لە هەتاوی نەعلەت
بەو بەیانی زووە
ئاگر لە سوچی كام بیبانی زەمەن بەر دەدەی
دەتەوێ ئەو منداڵانە لە سێبەری كام باخچەدا خەو بڕوێنن
لە سێبەری كام درەختی توكندا
تاریكی رابخەن‌و تیشك بوەرێنن
منداڵ بۆئەوەیە دارستانەكان بە تەنیا نەمرن
منداڵ بۆئەوەیە پەپولە بە تەنها نەوەرێ
ئەستێرە بە تەنیا نەكوژێتەوە
باران بەبێ كەسی دانەكا
كۆتر بەبێ مرازی هێلانە نەگرێتە كۆڵ
هەتاو لە خۆیەوە گرێبەستە سپیەكانی بەفر هەڵنەوەشێنێتەوە
منداڵ بۆئەوەیە
لە رەشنوسەكانی زەمەندا
كەسێكی تر هەبێت بۆ عاشق بوون
ماڵێك هەبێت بۆ بۆ بەخێوكردنی گومان
كۆڵانێك هەبێت بۆ لەیەكدابڕینی دوو چەتر
بەو عەسرە درەنگەوە
بە كۆڵێك دەنوكی وەریوەوە
لەو ئاوەدانیە ریشنەی من چی دەكەی
كام شنەبای بۆن دوكەڵ‌و
كام رووباری دڵبریندار هەڵی گرتوی

تێدەگەی قسەكردنی نوسەر، هەر لەدەسپێكەوە تا كۆتا، دوركەوتنەوەیەكی ڕەها لەخۆپەرستی بەهەموو رەهەندەكانیەوە رۆدەنێ‌:

" لەو كوشتارگەی شەڕاب‌و
خنكاندنی بادەدا"
خودی كۆمەڵگە دەكاتە ئامانج، بەوەیشەوە ناوەستێ‌، لە:
" بە كۆشێك پەڕەسێلكەوە چی دەكەی"

چڕ بوونەوەی ئەو پرسە كولتووری و كۆمەڵایەتیە بەسەریەكدا ترشاوە وەك دەرهاویشتەی ئەو دۆخە دەنرخێنێ‌ و، پێمان دەڵێ‌ هێشتا كوێچەكەكانی كۆمەڵگە لەئاست بەوەها هاوارێك كپن و، هیچ لەحیكمەتەكانی ئەو بەردەوامیپێدانەی ژیان تیناگەین.

سدیق، لەم ئیشەیدا، رۆڵێ‌ كۆمەڵگە نەك وەك ئەو ئەكارەكتەرە ئەرێنیە نابینێ‌، بگرە ئەو بەسروشت پێیوایە پەروەردە، داد، چیژو فەلسەو جوانیەك لەئارادا نەماون، كەوتبێتە ئێرەی كۆمەڵگەوە تا پریشك و پرشنگەكانی دەرنەكەوێ!..

تۆ ببینە ئەو لەنێوان ئەو عەدەمیەت و پەتیبوونی مانایەدا، سەرنجمان بەرەو دو لایەنی زۆر زەق رادەكێشێ،:

" منداڵانی ئێرە لەو سەری كۆلارەوە
تا ئەوپەڕی گڕوگرتن
لەم دیوی چەكەرەییەدا تا ئەودیوی هەڵوەرین "

یەكەمیان دەیەوێ كۆمەڵگە بخاتە بەردەم ملكەچبوونێكی ڕەهای ئەخلاقی كۆمەڵایەتی و، دووەم گەڕانی كۆمەڵگە بەرەو پەیوەست بوون بەحەقیقەتەوە بەیاندەكات، لەم ئیشەی " سدیق "ـدا نادیدگەرایی یان نەزانین هیچ كات و سەردەمێك وەك هەڵگری دوا دەواو چارەسەر ئەژمار ناكرێ‌:

"لێرە لەو ئاواییە بێ جریوەیەدا
تاریكی بەرپا دەكەن
مانگ كۆ دەكەنەوەو
ئەستێرە لەسەر جۆلانەكانیاندا پاڵ دەخەن "
ئەگەرچی ئەم تێگەیشتنە مەعریفە یا وروژاندنی پرسیارێكی نوێ نییە، بەڵكو دەربڕی توانایەكە بۆ گەیشتن بەبوونەوەرە جیاوازەكانی دی، بۆیەش بەشی یەكەمی دەكەوێتە ناو ئەخلاقەوەو گێرانەوە بەرەو جوانترین شێوە لەپەیوەندییە مرۆییەكان، بەڵام ئەو دەیەوێ‌ مرۆڤ وەك خۆی ببینێ‌:
" لەو پەرێزی بە هەڵمبونەدا
چیتداوە لەگڕگرتنی پەنجەكانی جگەرەیەكی چڵكن"

هەڵبەتە دواتریش ئەو جیاوازیانە شیدەكاتەوەو، لەهەوڵی پەیبردن بەژیانكردنێكی دیكەدایە، ژیانێك كە لەدوای وەها بوونێكەوە دەستپێدەكات و، لەم خاڵیبوونەوەی ماناو ئەو بێناوەرۆكییەی كە دەرگیری بووە دەرباز ببێ‌، ئەو مەیلی كێشكردنەوەی مرۆڤ بەرەو چێژی مرۆ ویستی و، گەڕان بەدوای وڵام و، مانادا، لای " سدیق "،:

" تێنەگەیشتین بۆ لەم بەردەمە
تەمەنی پەپولەیەك كورتترە لە میزاجی گورگێكی خوێنڕێژ
كوندێك بەدبەختترە لەهەڵۆیەكی داوێن پیس
لەو بەردەمە بۆ پێكەنینمان بەشی ژیركردنەوەی
فانۆسێكی بە عیشوە ناكا "
وێرای پرسیاركردن و خستنە روی جیاوازییەكی فیكری، فەلسەفی و ماریفی، هەڵوەستەكردنێكی جیددیانەیشە لەسەر ئەوەی چۆن باشتر لەبوونمان وەك مرۆڤ و، ئەم گرفتار بوونە تێبگەین:
" دڵمان لە هەورازەكانی ترپەدا
بۆ نەگەیشتە خەڵوەتی دۆستانی هەتاو "

هەروەك چۆن بیریشمان كێش دەكاو، دەیەوی تاك یا خوێنەریش لەگەڵ خۆیدا رۆڵ لەبەرهەمهێنانەوەی مانادا بگێڕێ‌، ئەم پرس و بروسكە تەلیسماویانەی شاعیر، كارێكی داهێنەرانەو، سەماكردنێكی جوانیشە لەگەڵ هێڵە خۆڵەمیشیەكانی خەون و، خولیاو، خەیاڵاندن لەڕوانگەبینی خۆیدا، لێ‌، زنگێكیشن لەبێدار كردنەوەو، دەیەوێ‌ ڕێ‌ لەیەئس و دەستی ئەم فەنابوونەیش بگرین كە خەریكە هەموو بەهاو شتەگەلە جوانەكانمان بەخۆی دەسپێردرێت.

سەیركە شاعیر چۆن كات، شوێن و، تەمتوومانی ئەو ژینگە سیخناخكراوە لەبیموبالاتی ژیانكردن لای كۆمەڵگە تەی دەكات،:

" من كۆڵانێك پێ دەزانم
بێئەوەی تەماشام بە سیلەی سوێبانەكانیدا هەڵواسم
بێئەوەی نیگام بگرمە داوێنی دەرگایەكی
زیاتر لەو ئەستێرانەی شەو بە دیاریەوە هەڵدەكورمێن"
بزانە دەیەوێ‌ لەكوێوە تریفە بارانی كۆڵانە تاریكەكانی وجودمان بكات ،:
"زیاتر لەو دەستانەی چارەنوسی پەنجەرەكانی قفڵ دەدەن
من هەر لەوێم
چاوەڕوانی لە تەنیشتمەوە وەستاوەو مەرگ بەرپا دەكا
تاریكی لە بەردەمم دانیشتوەو زەمەن بە رووبارەوە گرێ دەدا "

ئەگەر كەمێك بەدیقەتەوە بۆی نەڕوانی، وا تێدەگەی شاعیر ئەوپەری رەشبینی و، گەمەیەكی سەركێش و شێتانە تەنێ‌ لەگەڵ وێناو ماناكردندا دەكات، لێ‌ بەتێگەیشتنی من چ ماناو، چ وێناكردنەكەی، یەكانگیرە لەگەڵ چاوەڕوانییەكی شادیهێنەر، چونكێ‌ ئەو دواجار پێمان دەڵێ‌:

" بێئەوەی بەخۆم بزانم
بەو ئاخیری عومرەوە
هەر لەو كۆڵانەم‌و چاوەڕوانیش بە تەنیشمەوە هەر لاو دەبێتەوە "

هەستكردنمان بەمانای خودی ئەو بێماناییە، زەبرێكی كوشندە لەتەمتومانی ئەو بەفیرۆدانی كات و زەمە تاریكە دەسرەوێنێ‌ و، چاوەڕوانی دەپەڕێتەوە لەنەهات. ئەمەیش ئەوپەڕی درەوشانەوەی شیعریەتی شاعیر لەم ئیشەیدا نیشان دەدات، ئێمە ئێستا هەموومان شاهیدی دنیابینی ئەم سەردەمەین كە بەهاتوو هاوارو ساختەچێتی دروشمبازو ریاكارانێكییەوە گەمارۆ دراوە، بۆیە بەداخەوە دەبێ‌ بڵین پەروەردەكردن و بارهێنانەوە، خەریكە بەژێر مەیلی ئەو مێگەل بەمۆدەكردندا دەبێتە كارێكی بێهوودە نەك جێگایەك بۆ چاككردنەوەی رۆحیەتی شپرزەكراوی كۆمەڵگە:

" بەیانیانی ئێستا وەك هی ئەو زەمەنە پەمەییەی ئەودەم نەماون
نیوەڕۆیانی ئێستا
وەك جاران بەسكی برسیەوە خەو نایانباتەوە
عەسرانی ئێستا سێبەرێك نەماوە بۆ پیاسەی پشیلەیەكی توكن
ئێواران كەس عەشق ناباتە پشت ماڵ
شەوانە كەس دڵی دەرگا ناداتەوە "

ئاخر ئەوە دەبێ‌ چ كۆمەڵگەیەكبێ‌ بەخاتری هێشتنەوەی كولتورو تڕوتەوێڵكەی هزراندنی بۆماوەیخواز، كەرەستەیەكی نوێ‌ بۆ ژیانكردن نەدۆزێتەوە؟! ئایا دەبێ‌ رابردوی ئێمە بۆ هەمیشە هەروا لاو بمێنێتەوەو، داهاتووی تیادا لەدایك نەبێ‌؟! تۆ بڵێی ئەمە هەروا كردەیەكی تێپەریوی بەردەوام ژیاوبێ‌ و، قابیلی پەلوپۆكردنێك نەبێ‌؟! تۆبڵێی هەموومان بەدوای یەكدا بمرین و، ورامی ئەم هەڵویستەكردنانەی شاعیرمان دەستنەكەوێ‌؟!:

" نەمای تا لەهاتوچۆی نێوان ئەوسەری دارهەنجیرێكەوە
بۆ ئەوپەڕی دارتوێكی پەرچەم خۆڵاوی
دیقەت لە زەوقی پەڕەسێلكەیەكی خانە خەراب بگری
نەمای تا تێبگەی گوژاڵكی چاوەڕوانی تاڵترە
یان پەشمەكی بن سێبەرەكانی فیراق "

بێگومان گەیشتنی شاعیر بەم یەقینە تاڵە، لەگەڵ ئەوەی هەڵگری جۆرە لێكدانەوەیەكی فانتازی ئامیزە، لێ‌ جۆرە ئەبەدییەتێك ناڵێم لەرەشبینی، بەڵكو لەوەها بێوڵامییەكیش دەخاتە ڕوو، ئەمەیش ئاساییە بەڵام گوزارشتكردنێكی قوڵیشە لەو پرۆسەیەی هەروا سادەو سانا بۆ دەستخستنی وڵامێكی راستینەیی، خۆی بەدەستەوە نادات، كەچی لەجەوهەرداو، تائێرەیش تەنێ‌ هەر گەیشتن بەهیچ، یانی هیچی بەهیچی سپاردبین، ڕەنگە جۆرێكبێ‌ لەنامەتیقیەت، ئینجا یان ئەوەتا نهێنی ئەم وێناكردنە كەوتۆتە دیوی ناوەوەی سروتی داهێنەرانەی شاعیر، یان ئەوەتا وێناكردنێكی هەڵەو، تێپەرینێكی سەرچڵیانەیە، بێگومان شاعیر دەبێ‌ وردبینانەتر لەئاسمانی ئەو پۆلووە ئاگرینانەی ژور سەری وردبێتەوەو، بەدیقەتیشەوە شوێنەواریان لەسەر رۆحی شەكەتی خۆی هەڵبگرێ‌:

"من كۆڵانێك پێ دەزانم
ماڵێك پێدەزانم
نەخێر من هیچ شتێك پێ نازانم
لەوەتەی هەم لەگەڵ پەرەسێلكەیەكدا باران نادۆزمەوە
بەفر ون ناكەم
لەوەتەی هەم ئاگرم بەرنەداوەتە كۆڵانێك
سەربانێكم بە زیكر تەڕ نەكردوە
پەنجەم نەخۆستۆتە نێو پەنجەی دارهەنارێك
قێزی قالۆچەیەكم نەكردۆتەوە
لە دەرگای شعوری هیچ كانیەكم نەداوە
من هیچ شتێك پێ نازانم
لە كەپری ریشۆڵەیەكی بە دەسنوێژەوە
تا دەواری دوعایەكی خنكاو
لە مەزرای شیعرێكەوە
تا بێشكەی خەمێكی چاو گەش
هیچ شتێك ناخزێتە ناو پەڕاوەكانی شعوری من"

دیارە ساغكردنەوەی ئەم كۆ پرسە لەزانین و نەزانین، سۆراغكردنی ئەم هەموو بوون و نەبوون یا نائامادەگییە فكری و ڕۆحییە جڤاكییەی شاعیری هێناوەتە سەر هەڵوێست بۆ قسە لێكردن، لەئاستی بیركردنەوەو، ئێستێتیكییەوە، راستە ڕێك قسەكردنە لەسەر رابردویەكی مات و، ئێستایەكی چەق بەستوو، بەڵام ئەو لێرەدا دەیەوێ‌ بەزمانێكی جیاواز خەمە خودیی و، ئەو رۆژگارە مردو مراوە لەبێماڵی و بێمروەتییە لەشعوردا بنكۆڵبكاو ببڕێت و، ئەم هاودژییەی لەپێشەوە باسمانكرد،"ئامادەكردنی واقیعێكی نا ئامادە" لەم دابڕانە ئێستێتیكی و، تەنانەت ماریفییەیش ڕزگار بكاو، دوای ختمبوون مشتومڕێكی فرە روانگەو رەهەند بەدوای خۆیدا بهێنێت، بێگومان بەماناكردنەوەی ئەم نا ئامادەگییە جڤاكییە راستەوخۆ كێشمان دەكا بەرەو، هەستكردن بەچییەتی ئەوەی ئەو " شاعیر " لەم خەیاڵاندنەدا خەونی پێوە دەبینێ‌، حەتمەن ئامادەكردنی واقیعێكی نا ئامادەیش، تەنێ‌ بەهەڵدانەوەی پەڕاوەكانی شعورو قەتماغەی برینەكان، تەنێ‌ بەوێناكردنەوەی وێنە نەگۆرەكان لەخەم ناڕەخسێ‌ و، تووڕهەڵدانی ئاستەنگەكانیش وەك خۆیان دەمێننەوەو، هیچ ئاكامێكیان نابێت، ئەگەر خوێنەر نەخاتە سەر هەست بۆ جوڵاندن، ئەمەیە خوێنەر لەنادیاری روانگەیی و ئاڵۆزی ناوەكی و هەستیدا دەهێڵێتەوە:

"لەو ئاواییە بێ مروەتەدا هەمو رێگاكان دەچنەوە سەر بەجێهێشتن
هەمو رێگاكان بۆ رۆیشتنن
هەمو دەروازەكان بۆ نەكرانەوەن
هەمو چراكان بۆ ئاگر نەدانن
هەمو گیتارەكان بۆ نەژەنینن
هەمو كەسەكان بۆ نەهاتنە ژوورەوەن
من كۆڵانێك شك دەبەم
ماڵێك شك دەبەم
ئێستا بۆنی چایەكی عاشق سەمای تێدا ناكات
هەڵمی شۆربایەكی ئێسك سوك
نائاڵێتە یادەوەری پەنجەرەكەی
كچێكی لێ نیە چاوەڕێی تێپەڕینی دێوەرەیەكی بازنفرۆش بێ
هەیداد هەی بێداد"

ئاخر ئەم ئاوێتەكارییەی نێوان خەیاڵ و واقیع، لەم نۆرم و فۆرمە تراژیكیەدا، شاعیر بیەوێ‌ یان نا، هێندەی هەستی ترس و یەئس لەناخی خوێنەردا دەچێنێت، ئەوەندە ئەسپی خەمە گەورەو، وردیلەییەكانی بەرەو بێدار بوونەوە لەو نا ئامادەگییەدا لینگ نادات، ڕاستە لای ئێمە هێشتان شیعر كەم دەستە لەگۆڕینی هزری كۆمەڵگەداو، ئەوەیش دەزانین شتێكی ئەوتۆی لەدەست نایە، بەڵام ئەوەیش بەو مانایە نییە تۆ ئەم هەموو دەروازە داخراوە بێ‌ ئاریچەو، ئەم هەموو پرۆسەی بەهەڵمبوونە بێ‌ بارینە بەفرێكی جاویدو، نەزۆكی لەیادەوەری بەر هەیوانی ئەم دادو بێداییەتەدا دوبارە بەنارۆشنییەك بسپێری، ڕاستە زۆرینەی نەوەی ئەمرۆ بەژێر سایەی ئەم نەبارینەوە بووینەتە كرێگرتەی قوژبنە روخاوەكان و، جگە لەباری رۆحی، شتێكی ئەوتۆ نەماوە بەنیشتیمانەكەمانەوە گرێمانبدات، لێ‌ هێشتا هەڵاتن ئەو دوا دەواو، چارەسەرە نییە تا بەدوا وێستگەی بچوێنین. بەڵام لەگەڵ هەموو ئەمانەیشدا نابێ‌ ئەوەمان لەبیر بچێ‌، شیعر، نهێنییەكی تێدایە هەموو كات مرۆ ناتوانێ پەیپێبەرێ:

" ئاستەنگ كەوتۆتە بەردەم پیاسەی دوو هەنار
گومان دەكرێ لەوەی پەنجەرەكان لەهێنانە ژوورەوەی تیشكدا
دزی بكەن
تۆش بە كۆشێك پەڕ‌و باڵی وەریوەوە
چیتداوە لە خاپوربونی باڵەخانەكانی تەمەن
بەوهەمو یەئسەوە
قەبری ئەژدادی كام پەڕەسێلكە
پڕ دەكەی لە هەتاوی نەعلەت
بەو بەیانی زووە
ئاگر لە سوچی كام بیابانی زەمەن بەر دەدەی
دەتەوێ ئەو منداڵانە لە سێبەری كام باخچەدا خەو بڕوێنن
لە سێبەری كام درەختی توكندا
تاریكی رابخەن‌و تیشك بوەرێنن
منداڵ بۆئەوەیە دارستانەكان بە تەنیا نەمرن
منداڵ بۆئەوەیە پەپولە بە تەنها نەوەرێ
ئەستێرە بە تەنیا نەكوژێتەوە
باران بەبێ كەسی دانەكا
كۆتر بەبێ مرازی هێلانە نەگرێتە كۆڵ
هەتاو لە خۆیەوە گرێبەستە سپیەكانی بەفر هەڵنەوەشێنێتەوە
منداڵ بۆئەوەیە
لە رەشنوسەكانی زەمەندا
كەسێكی تر هەبێت بۆ عاشق بوون "

ئەم چڕبوونەوەی شاعیر لێرەدا، دروست بەموخاتیبگرتنی ئەو كۆپرسینە نهێنی و، شارەوەیە، هەروەك چۆن یاریكردنێكی داهێنەرانەیشە بە وشە لەگەڵ وێنا، هێماو، بەماناكردنەوەی ئەو بێماناییەی ڕەنگی لەچۆن و چیەتی ژیانكردن پەراندوە!، هەر ئەمەیشە وایكردوە چێژ پەیوەندییەكی تووندوتۆڵ بەم دەقەوە گرێبداو، دەقیش سەراپای بەچێژەوە بلكێ‌ و، دەروازەی نوێیش (( گومان ) بخاتە سەر پشت:

" ماڵێك هەبێت بۆ بەخێوكردنی گومان
كۆڵانێك هەبێت بۆ لەیەكدابڕینی دوو چەتر
بەو عەسرە درەنگەوە
بە كۆڵێك دەنوكی وەریوەوە
لەو ئاوەدانیە ریشنەی من چی دەكەی
كام شنەبای بۆن دوكەڵ‌و
كام رووباری دڵبریندارهەڵی گرتوی "

گومان نەبێ‌، ئارامی ناڕژێتە ژیانەوە!، گومان نەبێ‌ سەرمان لەزمانی پرسیار دەبڕێ‌!، بەم هەموو بێگومانی و، بەد گومانییەوە، بیناییمان ئەوبەر خۆی پێتەیناكرێ‌، بۆیە دەبێ‌ بەگومانەوە لەهەموو شتەكان بڕوانین، ئەو ماڵەی بەگومانەوە لەو پرسی بوون و نەبوونە نەڕوانێ‌، پێچەوانە بەتێگەیشتنی باو، ئارامی تیادا لەدایكنابێ‌، ئەمەیە راستەقینە، بۆیە ئێمە هێشتان نەبووینەتە خاوەن دایك و باوكێكی بەو مانا ماریفییە تەندروست، بەڵێ‌، بۆیە هەر خەریكی خۆ دوبارەكردنەوەو، جوینەوەی بانگەوازە بەسەرچووەكانین.
 

ماڵپه‌ڕی ئه‌رسه‌لان مه‌حمود