|
٨\٤\٢٠١٢
ئایدولۆژیا و حیزب
لە کوردستان دا!
نه‌هرۆ
سەرەتا ئەگەر پێناسەی ئایدولۆژیا بکەین، ئەوە بریتی یە لە کۆمەڵێک
ئایدیا و بیروباوەر، رەفتاری سیاسی و کۆمەڵایەتی گروپێک دیاری دەکەن،
بیخوفسکی دەڵێ ئایدولۆژیا زابتی سەرەکی رەفتاری کۆمەڵایەتی یە،
ئایدولۆژیا سەرخان ودەسەڵاتی مەعریفی حیزبە، هەموو حیزبێک دەبێ
ئایدولۆژیای هەبێ تیایدا مەرام و ستراتیژی دەستنیشان دەکرێ.
لەبەر رۆشنایی ئەم پێناسەیەی سەرەوە، ئەگەر بەدرێژایی میژوو سەیری
بزوتنەوەی رزگاریخوازی کورد بکەین تاڕادەیەک ئایدولۆژیا غائیب بووە،
مەبەستم ئایدولۆژیایە بەچەمکە فراوانەکەی، بەرچاو روونی سیاسی و
ستراتیژی، ڕاستە چەوساندنەوەی نەتەوایەتی و چینایەتی لەکوردستاندا
بوونی هەبووە، بەڵام بزوتنەوەکە زیاتر مۆرکی یاخی بوونی بەخۆیەوە
گرتووە لە دژی ستەمی نەتەوایەتی، لێرەدا من قسەم لەسەر حیزبە
ناسیونالیستەکانە، حیزبە ناسیونالیستەکان بەپێ تەرازووی هێزەکان و
دەستێوەردانی وڵاتانی ئەقلیم پانتایی بوون و نەبوونیان لەهەڵکشان و
داکشان دا بووە، ئەگەر حیزبە ناسیونالیستەکان بەدرێژایی میژوو
ئایدولۆژیەتیان هەبوایە، چاویان لەدانوساند وگفتوگۆ و وەدەستخستنی
دەستکەوتی کاتی نەبووایە، ئێستا چارەنووسی کاروانی بزوتنەوەکە لە
ویستگەیەکی دیکەدا بوو! حیزبە کوردستانیەکان هەر لەپارتییەوە تا گۆڕان
خاوەن ئایدولۆژیەتی روون نین، هەر بۆیە بەئاسانی ئینشقاق لەو حیزبانە
روویداوە، حیزبە کوردستانیەکان ئیدیعای ئایدولۆژیەتی ناسیونالیستی
دەکەن، ئەگەر نە لە هەقیقەت لەژێر سێبەری بیرکردنەوەی تولیتاری شمولی
رەفتاریان کردووە، هەر یەکەیان بەرێگای جۆراوجۆر ویستویەتی ئەوی
دیکەیان نەفی بکا! هەر حیزبەو لەرێگای ئینشقاقەوە خۆی کردۆتە خاوەن
میژوویەکی دیاریکراو، هەر باڵیکی ئینشقاقی رەخنەی لە سەرچاوەکەی گرتووە
بەڵام لەڕاستی دا هەڵەکانی ئەو حیزبەی ئینشقاقی لێکردووە دووبارە
کردۆتەوە! بۆ نموونە باڵی مەکتەبی سیاسی پارتی پێشان ویەکیتی نیشتمانی
ئێستا رەخنەیان لەپارتی دەگرت کەحیزبێکی خێڵەکی وبنەماڵەیی یە کەچی
خۆیان هەمان سیناریۆیان دووبارە کردەوە، بە قەولی کۆمەنیستەکان یەکیتی
لەبری سوسیال دیمۆکرات، سوسیال عەشایرە! ئینشقاقی گۆڕانیش جگە
لەکۆکردنەوەی ئەوانەی کە رەخنەیان لەرێکەوتنی ستراتیژی نیوان پارتی و
یەکیتی هەیە کە بەشێوەی ئاشکرا تیایدا یەکیتی کراوەتە پاشکۆ هیچی تر
نیە، ململانی یە لەسەر تەقسیمبەندی جەماوەر بەڵام لێرەدا مەسەلەی
گەندەڵی کراوەتە کراسە خوێناویەکەی عوسمان ( کلام حق یراد بە الباطل)!
کەواتە حیزبە ناسیونالیستەکان فۆتۆکۆپی یەکترن، تائێستا ئایدۆلۆژیای
ئاشکرای نەتەوایەتی بەدوور لەحیزب نەهاتۆتە کایەوە لایەنی کەم بەرنامەو
رەفتاری سیاسی حیزبە ناسیونالیستەکان لەژێر باڵی خۆی دا کۆبکاتەوە،
حیزبەکانیش زیاتر بەرهەمی هەڵویستی میژوویەکی دیاریکراون، ئەم پارچە
پارچە بوونەش تائێستا نەیهێشتووە میللەتی کورد بەمافی چارەنووسی خۆی
شاد بێ، ئێمە وەکو وڵاتانی عەرەب تائێستا ناوەندیکی لێکولینەوەی
ستراتیژی یا دەزگایەکی تایبەت بە ئاسایشی نەتەوەییمان نیە لەسەر ئاستی
هەر چوار پارچەکە بجۆڵێ، ڕاستە (کەنەکە) هەیە، بەڵام زیاتر
نوێنەرایەتییەکی نوخبەوییە، گوتاری (کەنەکە) شۆڕنەبۆتەوە بۆ نێو
جومگەکانی کۆمەڵگای کوردەواری، کەواتە دەتوانین بڵێن میللەتی کورد
لەقەیرانی ئایدولۆژی نەتەوایەتی دا ئەژێ!
مەبەستم ئایدولۆژیەتی عەقڵانی علمانییە، زیاتر هەست و نەستە پال
بەگروپەکانی کوردەوە دەنێ چالاکی بنوێنن، سێکوچکەی (هوشیاری) (رێکخراوبوون)
(هەڵسوڕان) شوێنی خۆی نەگرتووە، ئەگەر ئایدولۆژیا روون نەبوو، ئاستی
بەرزی هوشیاری پەیدا نابێ، سەبارەت بە رێکخراوبوونیش زیاتر مۆرکی
سکتاریزمی حیزبی بەخۆیەوە گرتووە، دواتر هەڵسورانیش لەئاستی پیویست دا
نیە، زیاتر خەڵکی دیاریکراوی نوخبە هەڵدەسوڕێ!
ئەگەر ئێمە قەبارەو ژمارەی میللەتی کورد رەچاو بکەین، دەبێ هەڵسوڕانیان
لەئاستی ناوەوەو دەرەوە رای گشتی بهەژێنێ!
دواتر فیکری نەتەوایەتی لەکوردستان ئاوێتەی ئاین بووە، تائێستا دیراسەی
ئەوە نەکراوە، بیری نەتەوایەتی لە چنگ وچرنۆکی ئاین رزگار بکرێ،
نەخواسمە ئاینێک بەرهەم و زادەی عەقڵی نەتەوەی سەردەست بێ، لەبەر
نەبوونی هەوڵی بەرچاو لەم بوارەدا لەسەر بناغەیەکی مەعریفی وزانستی،
رێگا خۆش بووە بۆ ئایدولۆژیای کۆنەپەرەستی ئیسلامی، بۆیە دەڵێم
کۆنەپەرەست، لەبەر ئەوەی ئایدولۆژیای دوگمی ئیسلامی سەرچاوەکەی قورئانە،
قورئانیش لەسەدەی حەوتەم بۆ خەڵکی مەدینە نووسراوە کە پیشتر بت پەرەست
بوون ئافرەتیان زیندەبەچاڵ ئەکرد، دواتر لەسەردەمی پێغەمبەر دین
تێکەڵاوی شەڕو شۆڕودەسەڵات کراوەو هەردوو خیلافەی ئەمەوی عەباسی
بەدوایان دا هات دەستیان بەهێرش وپەلامار کرد تەنانەت بۆ
ئیسپانیاوئەفریقا چوون، کوردستانیش لەبەر نزیکی خاکەکەی هەر بووە ژێر
پێیەوە،هەرچەند بەرگرییان کردبوو ژمارەیەک لە ئەسحابەکانیان کوشت بەڵام
ئاکامەکەی تەسلیم بوون! تەنانەت تیایاندا سەرکردەی وەکو سەلاح دین
هەڵکەوت لەشەری سەلیبی دا قودسی رزگار کرد!
لیرەدا دەبێ ئاماژە بۆ ئەوە بکەین، ئایدولۆژیای دوگمی ئیسلامی رەگەکەی
لەنێو ئایدولۆژیەتی نەتەوایەتی عەرەب دایە، لەبەر ئەوەی ئەو زمانەی
قورئانی پێ نووسراوە زمانی عەرەبییە،ئێستاش لەگەڵ دابێ، زۆربەی مەلاو
پیاوانی ئاینی کورد شانازی بەوەوە دەکەن کە ئایەت وحەدیسەکان بەزمانی
عەرەبێ بڵێنەوە، ئایدولۆژیای عەرەب لەرێگای قورئانەوە نەستی نەتەوە بە
ئیسلام بووەکانی داگیر کردووە، سەقەتی ئایدولۆژیای ئیسلامی لەوەدایە کە
حیزبگەلیک وەک یەکگرتوو کۆمەڵ وبزوتنەوە لەکوردستان نوینەرایەتی یی
دەکەن. بەرای من ئەگەر ئێمە بمانەوێ ئایدولۆژیەتی نەتەوایەتی بەهێز
بکەین دەبێ لە شادەماری ئاین بدەین! دەبێ خەڵک لەو وەهمە رزگار بکەین
کە گیرودەی رووداوی هەزارو چوارسەدساڵی پێش ئێستا بێ، لەوانەیە خوێنەر
بڵێ ئەوە فارس و تورک رزگاریان بووەو دەوڵەتیان هەیە بەڵام پەیگیری
ئاینی ئیسلامن، بەڵام من دەڵێم فارس تورک تەنیا سروت وجوانکاری ئاینیان
هێشتۆتەوە ئەگینا لە ناوەرۆک دا ئەم دوو نەتەوەیە گوتاری نەتەوەییان
بەهێزو ئامادەیە، گوتارە ئاینیەکەشیان تەنیا بۆ خەواندنی
جەماوەرودڵنەوایی کردنیەتی، تەنانەت ئەتاتورک لەساڵی ١٩٢١ ئەلف وبێ
عەرەبی گۆڕی بۆ لاتینی، ئەمەش هەنگاویکی علمانی میژوویی بوو، تائێستاس
کەس ناتوانی نکۆڵی لێ بکا، دەبێ ئەوانەی لە بواری ستراتیژو ئاسایشی
نەتەوەیی ئیش دەکەن هەنگاو بەرەو زمانی لاتینی بهاوێژن، لەبەر ئەوەی
کورد نەتەوەیەکی ئارییە لەهەموو روویەکەوە جیاوازە لەنەتەوەیەکی سامی
وەک عەرەب!
لێرەدا دەتوانم نموونەیەک بهێنمەوە لەسەر کاریگەری ئاین لەسەر توێژیکی
کۆمەڵگای کوردەواری ئەویش کوردە فەیلیەکانن، لەبەر ئەوەی لە چوارچیوەی
قەلەمروودەسەڵاتی ئیمپراتوریەتی سەفەوی بوون کران بەشیعە وەک مەزهەب،
کەچی ئێستا ئەوەندە گوتاری شیعەگەرییان تیا زاڵە، چارەکی گوتاری
نەتەوەییان تیا زاڵ نیە!
سەبارەت بەئایدولۆژیای مارکسیستییش لەکوردستان، پێشان زیاتر بایەخیان
بەلایەنی ئەنتەرناسیونالیستی دا لەسەرحیسابی مەسەلەی نەتەوایەتی،
ئەمانیش عیراقچیتی و ئیرانچیتی وتورکچیتی یان کرد بۆیە نەیانتوانی وەک
پیویست لەکوردستان پەیگەیان بەهێز بکەن، من ناڵێم لە کوردستان دا
چەوساندنەوەی چینایەتی نەبووەو نیە بگرە ئەگەر مەحمود دەولەت ئابادی
وعەلی دەرویشیان زیاتر لەنیو میللەتی ئێمە بوونایە دەیان چیرۆک و
رومانی دیکەی چینایەتیان دەنووسی!
بەلام کەمارکس فەلسەفەکەی دارشت پێوابوو لەولاتێکی پیشەسازی وەک
ئینگلستان سەردەکەوی لەبەر ئەوەی چینی کرێکار تیایدا پیشکەوتووە،
مەبەستم ئەوەیە ئایدولۆژیەتی مارکسی دەبێ زیاتر گرەو لەسەر ئایندەی
کوردستان بکا کە تیایدا زیاتر خەباتی چینایەتی ساغ دەبێتەوە!
من لەگەل بلورالیزم دام بەلام لە هەمان کاتدا لەگەل بوونی
ئایدولۆژیەتیکی نەتەوایەتی/ چینایەتیم کە ئاسۆ لەبەردەم کۆمەڵگای
کوردستان بکاتەوەو بەرەو ئاسودەیی بەرێ!
مەبەستم ئایدولۆژیەتیکی نەتەوایەتی/ چینایەتی وەک ئەوەی نە کە میشیل
عەفلەق بۆ حیزبی بەعس دایهینا کە ئامانجەکانی بریتی بوون لە (وحدە/
حریە / اشتراکیە) بنەماکانی ( امە عربیە واحدە/ ذات رسالە خالدە) کەچی
دواتر دەسەڵات لەدەست گروپ و بنەماڵەو کەسی سەدام کۆکرایەوەو بە
فاشیترین رەفتار حوکمی عیراقی کردو جینوسایدی دژ بەگەلی کورد راگەیاند!
من مەبەستم لە ئایدولۆژیایەکە لەسەر پەیگەی مافی مرۆڤ و دیموکراسی
دارێژرابێ، بە چاوێکی ئینسانیانە بۆ نەتەوەو گەلانی دیکە بروانێ، لەنێو
نەتەوەی خۆیش دا، تاقمێک یا گرۆپێک نەکاتە کەڵەگا بەسەر ئەوانی ترەوە،
ئایدولۆژیایەک دیوێکی نەتەوایەتی بێ دیوێکی چینایەتی، ئەم دوو مەسەلەیە
نەخاتە ناکۆک لەبەرانبەر یەکدییەوە، بەڵکو پێکەوە گریەیان بدا!
بەرای من کاتێ بەم شێوە عەقڵانیە ئیش لەسەر داڕشتنی ئایدولۆژیا کرا،
ئەوە دەبینە خاوەن ئایدولۆژیایەکی پیشکەوتوودوور لەگیانی خێڵ کە
پەیگەکانی لەسەر دیموکراسی ومافی مرۆڤ ڕاگیرابێ!
ئەگەر گوتاری ئایدولۆژی زاڵ بێ ئەوە حێزبەکانی کوردستانیش لە هەوڵی بەش
بەشێن لە دام ودەزگاو وەزارەتەکاندا پاشەکشە دەکەن، تەنانەت لەسەر
ئاستی کوردستانی گەورە لەسەر خاڵی ستراتیژی هاوبەش یەکدەگرنەوە بەم
شێوەیە مەترسی سەودا کردنی لایەنیکی کوردستانی دیاریکراو لەگەڵ وڵاتانی
ئەقلیم کەم دەبێتەوە .......
٧\٤\٢٠١٢
- نەرویج
ماڵپەڕی نەهرۆ
|
