٢٠\٦\٢٠٢٠

ئازادیی رۆژنامەگەریی کرۆکی ئازادیی دەربڕینە.

دارا خونچە       

- با بڕەک بگەڕێینەوە دوایێ تا بکارین قوڕی بنی دەربهینین.
+ نا نا.. زۆر مەڕۆ.. با لێمان نەبیتە چەقەچەق و گەڕەلاوژێی بێ ئەنجام وەک ئەو بابەتانەی کە وە شێوازی ئەکادیمیایی دەنووسرێن و هەر لە تێڕوانیی ئەوانیدی دەدوێن و ناخوازن یان لە راستییدا ناوێرن خۆیان دەرببڕن کەچی وە رێزکردنی سەرچاوان خۆیان وە شارەزا و ژێهاتیی خویادەکەن!
- ئێ هێشتا ئەمن هیچم نەگۆتیە ئەتوو ئازادیی دەربڕین وە تایبەتییش ئازادیی نووسینم لێ بەرتەسک دەکەیەوە! خۆ لە سەرەکیش راست دەکەی، ئێ باشە دەی.. هەر کووەک هەیە با دەستپێبکەم:

ئازادیی و یەکسانیی دوو داخواز و ئامانجی هەرە گرنگی مرۆن لە پێناو گەیشتن وە ئاسوودەیی؛ بێ یەکدی هەڵناکەن و هەرگیز ناکارن هاوسەنگیی و هارمۆنیای ئاوازی ژیان رابگرن.. هەرچەندە هەر یەکەیان لە بار و کەش و رێڕەوی تایبەتی خۆیانەوە کاری خۆیان دەکەن لێ هەتەر و کاردانەوەی فرەشیان لەسەر یەکودوو هەیە.. وە کورتاسیی رێبازیان دووە و ئامانجیان یەکە، هەڵبەتە ئەوە لە رەهەندە رەگەزییەکەشەوە هەر وە هەمان شێوەیە.. با واز لەو کەس و نێوندە پاشدامایانە بهینین کە لایەنگری جودایی خستنە نێوان رەگەزی نێر و مێن و دەخوازن لە رێی جوایەزیی پێکهاتە و توانای جەستەیی ژنان لە ئاستی ئازادیی و یەکسانیی ژنان داببەزێنن.. چەند نموونەکی بەرچاو لەو بارەوە؛ یەکەم: تا ئێستا ژنان لە کاری یەکسان دەگەڵ پیاوان کرێی یەکسان وەرناگرن! دووەم: تا ئێستا ژنان لە نێو میدیایەکان کار و نەخشی زۆر لاوەکییان هەیە بەراورد وە پیاوان و تەنانەت جەستەی ژنان وەک بووکەڵە لە رازاندنەوەی کاری میدیایی وەکاردەبردرێن! سێیەم: هەگەر ژنەک  دەستدرێژیی سێکسیی بکاتە سەر پیاوەک ئەوە پیاوەکە نەک هەر شەرم لە باسکردنی ناکا بەڵکە وە پۆزلێدانەوە نازی پێوەدەکا.. کەچی ئەگەر پیاوەک دەستدرێژیی سێکسیی بکاتە سەر ژنەک ئەوە دەبی ژنەکە بێدەنگیی لێبکا و هەرگیز ئەو ئازادییەی نییە باسی بکا.. هەگەر نا ئەوە خەڵک وە کەسەکی سووک تەماشای دەکەن وەبەر تانەوتەشەرانی دەدەن!

با یەکسانیی لە هێوە دابنێین و روو لە ئازادیی بکەین.

ئازادیی ناز وە سەروسەکوتی خۆی ناکا و هەر مرۆیە ستایشی دەکا.. ئازادیی پێناسەی بەژنوباڵا و رووکەشی خۆی ناکا و تەنێ نێوەرۆک بایەخدارە لە کنە وی، ئەگەر ئازادیی لە دیوەخانی پاشایەک یان لە ساباتی پێنج ئەستێرەیی رامیاربازەکی تەکنۆکراس ببەستنەوە و سەری بتراشن و دۆی وەسەردا بکەن و سەرەنجام پاکانە لە بوونی خۆی پڕبکاتەوە.. هێشتا هەر ئەوانەی دەرێی زیندانەکەی لە پێداهەڵدان و ستایشی ناکەون! کەواتە ئازادیی خۆی لە خودی خۆی کێشەی هەیە!

کێشەی ئازادیی ئەوەیە کە بێجگە لەوەی خۆی ئازاد نییە یەک پێناسەی ناوکۆییشی نییە.. هەر کەسەو وە جۆرەک دەیناسی و وە پێی حەز و ئارەزووە مێخۆشەکانی خۆی وە پێخواسیی وەنێودەکەوی و وێنای دەکا و کلک و گێی عەنتیکە عەنتیکەی لۆ چێدەکا! گومانی تێدا نییە کە ئازادیی وەچەی بار و دۆخ و زەوینە و دەم و کات و سەردەمی جوداجودایە؛ ئازادیی ئەوڕۆی من کە لە باژێڕەکی تێکچڕژای پڕ لە تەکنەلۆژیا و زانستی سەردەم دەژیم و دەتانم وە یەک (کرتە) وێنەی خۆم وە دەنگ و جوولەوە تۆمار بکەم و بینێرمە بەرچاوی تێکڕای جیهان.. زۆر جودایە دەگەڵ ئەو ئازادییەم کە دوونێ لە دەڤەرەکی تەسک یان لاپەڕگەکی دوور لە ئاوەدانیی دەژیام و شەوان لەبەر تیشکی مانگەشەوێ لە نەینۆکی (چاوەگا) لە رووی خۆم دەڕۆنی! سەرەڕای ئەوەش هەرچەندە ئازادیی هەمووی پێکەوە یەک بارستە و یەک گەوهەرە لە هەر جێدەمەک لێ پارچەپارچەشە؛ وەک ئازادییەکانی فەلسەفە.. بیروباوەڕ.. رامیاریی.. نەتەوە و نیشتیمان.. چینایەتی، کۆمەڵ.. ژنان.. تاک.. بیرکردنەوە.. دەربڕین.. رۆژنامەگەریی.. رێکخراوبوون.. گەشتوگەڕان.. وەکاربردنی جەستە.. جلوبەرگ و هەزار و یەک ئازادیی دیکە...، لێ خەریکە گۆتن گۆتن رادەکێشی و پێ وە پێ لەو مژارە دووردەکەوینەوە کە دەخوازین لێیبدوێین!

کەواتە با واز لە ئازادیی (وەک یەک قەوارە)ش بهینین و لە هێوەتری دابنێین. گۆتم 'ئازادیی رۆژنامەگەریی کرۆکی ئازادیی دەربڕینە'!

+ کێ دەبێژی وەیە؟
- ئەمن.
+ کووکوویی و وە چ جۆرەک؟
- ئەوجا هەگەر ئەوهای نابینی.. هەر سیر بخۆ و زوڕنا لێبدە! (نا شۆخیی دەکەم)، ئاخر ئەوڕۆ ژیان هێندە خێرایە تەمەن بەشی ئەوە ناکا هەموو تشتەکان وە چاو ببینین بەڵکە هۆشمەند و ئازا ئەو کەسەیە وە هزر و ئاوەز بیانبینی.. لێ با هاییدار بین ئاوێتەی ئەندێشە و ئەفسوونانی نەکەین، چەند سەیرە ئەوڕۆ هۆشمەندیی رۆماننووسەک تا ئەو ئاستە بەرتەسک بی بیەوێ لە پێناو نووسینی رۆمانەکەی کاتەکی درێژ لە نێو ئەو خەڵک و جێیە وەفیڕۆ بدا کە بابەتی رۆمانەکەیەتی! یان هەرپاسەکی خۆدەرخەری مەژیی پووچ تەنێ لە رێی ئامادەبوونی جەستەیی لە خۆپیشاندانەکان ئازایەتی و بەرخۆدان و کردەیی و شۆڕشگێڕیی خۆی وەسەر ئەوانەدا بفرۆشی کە خەریکن ئازادانە خۆیان دەردەبڕن و فەرهەنگی ژیان و شارستانیەتی مرۆڤپەروەرانە دادەڕێژن! سەیروسەمەرەی دیکە زۆر هەن لێ با ئەو دووە بەس بن، جا ئەو خۆدەربڕینەش لەوڕۆدا کاتەکی گەلەک زۆر دەبا و هەرگیز ئامانج ناپێکی هەگەر وە زمانی جەستە یان زمانی خودی زمان دەگەڵ نێزیکەکانی خۆت و لە نێو خەڵک وە ئاخافتن و گفتوگۆ ئەنجامیبدەی، لەبەرهەندێ رۆژنامەگەریی کورتترین رێی خۆدەربرین و گشت دەربڕینەکانە، جا با لە دەربڕین و رۆژنامەگەریی بدوێین لە پەیوەست وە ئازادییەوە.

+ ئەرێ.. زۆر چاک لە دەربڕین دوای کە لە رێی رۆژنامەگەریی کاتەکی زۆر گلدەداتەوە.. دەربڕینیش فرە لەبار و سوودمەند دەبی کاتەک کە ئەو کەسەی خۆی یان هەر تشتەک دەردەبڕی هەگبەکەی پڕ بی و دیدی خۆی هەبی.. لێ ئەو کاتە سوودمەندتریش دەبی هەگەر کاتی وەرگریش لەبەرچاوان بگیردرێ.. وە کورتییەکەی واتە درێژەی مەدێ و کەموپوخت بدوێ.
- راست دەفەرمووی، زۆر چاکە.. ئەمن لە کۆتایی دام.. تەنێ ئەوە مایە بێژم:

رێگرتن لە ئازادیی دەربڕین لە کاری رۆژنامەگەریی یان هەر جۆرە میدیایەکی دیکە لە لایەن ئەو کەس و نێوەندانەی کە وە هێزی بیر و بازوو زاڵن وەسەر ئەوانیدی و لە رێی توندوتیژییەکانی وەک 'کوشتتن.. ئەشکەنجە.. ئاوارەکردن.. سزادانی یاسایی.. ترساندن.. شارنەوەی زانیاریی.. نانبڕین.. دابڕاندن لە دەزگەی بڵاوکردنەوە.. کارکەنارخستن... و شێوازی دیکە) ئەنجامیدەدەن.. یەک کێشەی مەزن و گەورۆنەیە.. لێ لەوەش زۆر مەزنتر و گەورۆنەتر ئەوەیە کە 'کەسی دەربڕ' خۆی ئازاد نییە! واتە هەگەر گریمان رێگرتن لە ئازادیی دەربڕینیش وە تەواویی بنەبڕ بکرێ هێشتا کەسی دەڕبڕ وە هۆی خودپەرستییەکانی خۆی وەک سروشتە مرۆییەکەی هەر ئازادیی وە خۆی نادا خۆی وەک خۆی دەرببڕی*!

+ جا ئەتووش هەر ئەوهای؟!
- ئەرێ.. ئەرێ.. ئەرێ ئەمنیش هەر ئەوهام! لێ ئەوەم زۆر باشە کە هەستیپێدەکەم کە ئەوهام و لەدوو چارەش دەگەڕێم.
+ ئەدی چارەکە چیە؟
- چارەکە وە رای من ئەوەیە کە هاوکاتی ئەوەی لە پێناو نەهێشتنی رێگرتن لە ئازادیی دەربڕین تێدەکۆشین.. هەر کەسەو لە کنە خۆی خۆی ئازاد بکا و کتومت خۆی وەک خۆی دەرببڕی و وە هیچ جۆر و شێوەکیش را و تێڕوانینی زۆربەی هەرە زۆری کۆمەڵ لەبەرچاو نەگری کە دژی خۆدەربڕینەکەی ئەون**، وەک نموونە:
گریمان کەسەک رای وەهایە کە 'پێویستە هەر کەسەک تەمەنی بووە ٦٠ ساڵ لەنێوببردرێ چونکێ زیانی پتر دەبی لە قازانج'.. جا هەرچەندە ئەمن خۆم و دڵنیام کە زۆربەی هەرە زۆری مرۆڤەکانیش ئەو رایەمان پێ راست نییە.. لێ هێشتا هەر پێویستە ئەو کەسە ئازادانە رایەکەی خۆی دەرببڕی و وە هیچ شێوەکیش تاوانباری نەکەین بەوەی کە 'بێ ویژدانە.. نامرۆڤە.. نەزانە.. هەستی مرۆڤپەروەریی نییە و... تد' بەڵکە پێویستە گفتوگۆی رایەکەی بکەین تا دەگەینە ئەوەی یان ئەو راستە یان خەڵك راستە و ئەو هەڵەیە یان هەردوو لا وە جۆرەک لە جۆرەکان راستن یان هەڵەن. ئیدی بەو جۆرە هەم رێگرتن لە ئازادیی دەربڕین زووتر کۆتایی دێ.. هەم ترسی رەتکردنەوەی کۆمەڵ هێدی ‌هێدی تەنک دەبتەوە و مرۆیەکان باشتر دەکارن خۆیان ئازاد بکەن و خۆیان وەک خۆیان دەرببڕن.. هەمیش دەکارن لە رێی گفتوگۆ و وەدووداچوونی را و تێڕوانینە ناباو و سەرکوتکرایەکان لە لایەن زۆرینەوە چاکتر چارەسەری گرفت و ئاریشەکانیان بکەن، هەڵبەتە ئەوەش لە سەردەمی ئێستا دەکرێ وە باشترین شێوە و شێواز لە رێی ئازادیی رۆژنامەگەریی کە کرۆکی ئازادیی دەربڕینە ئەنجامبدرێ.
________________________________________
* ئەو یەکسانیخوازانەی کە تا ئێستا باوەڕیان وە پارتی و پارتیایەتی هەیە و بێ ئەوەی خۆیان لە چین و توێژە کرێکارییەکان بن خۆیان وە پێشڕەوی کرێکاران و چەوساوان دادەنێن.. پێیانوەیە 'ئەو تێڕوانینە ئەندێشەبازییەکی کەسییە و هیچ پەیوەندییەکی وە کەتواری ململانێیە چینایەتییەکانەوە نییە و زۆر دوورە لە تێڕوانین بەرژوەندییە چینایەتییەکانی چین و توێژە کرێکارییەکان و سەرجەمی چەوساوان'! لێ ئەوانە خۆیان لە رەوتی پێشڤەچوون و چالاکییەکانی کۆمەڵ و گەشەسەندنەکانی دابڕانە و هەر خەریکی خۆخواردنەوەن.. لێ هێشتا هەر ئازادن ئەو رایەیان هەبی و ئەمنیش ئامادە بوومە و ئامادە دەبم گفتوگۆیان دەگەڵ بکەم هەگەر لە ژێر تەمی حیزبایەتی خۆیان بزر نەکەن و ئایدیۆلۆژیای یەکسانییخوازیی وە هیشکیی و وەک پەرتووکی پیرۆز وەرنەگرن.
** ئایدیۆلۆژیای سەرمایەداریی لەوەتەی هەیە چەندین دەستەواژەی وە ناوی تیۆرگەلی هزریی و رامیاریی وەک 'ریالیزم.. نیوڕیالیزم.. لیبرالیزم.. نیولیبرالیزم.. ئەنارکیزم.. مارکسیزمی ئابووریی و... تد' فڕێدایتە نێو بازاڕ و سەرکوتی هەر تێڕوانینەکیان پێدەکا کە لەگەڵ خۆی ناگونجێ.. پێیوایە 'ئەو تێڕوانینە کەتواریی نییە و دەگەڵ ریالیزم کە رێبازی لێتۆژینەوە و کاری کردەیی رامیایی نێودەوڵەتییە ناگونجێ و مرۆڤ ناتوانی بڕیار لەسەر ئاستی ئازادیی بدا بەڵکە دەبی خۆی دەگەڵ ئەو بڕە ئازادییە بگونجێنی کە سیستەم و لایەنە کەتوارییەکانی ژیان دیاریدەکەن'! لێ ژیان و تێکۆشانی مرۆڤ سەلماندی کە ئەو تیۆریی و تێڕوانینانە تەنیا لە پێناو بەرژەوەندیی چینە چەوسێنەرەکان و پێشێلکردن و بەرتەسکرنەوەی ماف و ئازادییەکانن.

ماڵپه‌ڕی دارا خونچە