|
١٦\٣\٢٠١٤
داواکاری بە
ژێنۆساید ئەشناسای تاوانەو ئەنفالی و ھەلەبجەی.
ھۆرگێڵنەر: موختار کەریمی
پارلەمانتارێ پارلەمانوو سەرانسەری ئاڵمانی سەر بە دەسەو(فراکسیۆنوو)
حێزبوو چەپوو ئی وەڵاتیە بە ڕەسمی داوا جە پارلەمانی کەرا کە تاوانەو
ئەنفالی و شیمیاییوارانوو شاروو ھەڵەنجەی جە ساڵەو١٩٨٧/ ١٩٨٨ی بە
پیمانەو یاسا گەردوونیەکا بە ژێنۆساید بشناسۆ و یارمەتی مرۆڤیچ پەی
قوربانیەکا دابین کەرۆ.
داوا جە پارلەمانوو ئاڵمانی کریۆ کە ئی خاڵا
پەسەند کەرۆ:
١-
• پارلەمانوو سەرانسەری ئاڵمانی شاڵاوەکاو ئەنفالی کە جە
لاو سپاو ئێراقیەو جە ساڵەکاو ١٩٨٧/١٩٨٨ی ئەنجامێ دریاێ، و ھەرپاسە چی
پێوەندینە شیمیایوارانوو شاروو کوردنشینوو ھەڵەبجەی جە لاو
باڵەفڕەجەنگیەکاو ئی وەڵاتیەو جە ڕۆ ١٩٨٨.٠٣.١٦ی کە چاگەنە گازی
شیمیایی دژ بە خەڵکی ئاسایی بەکار ئاما، سەروو بنەماو " پەیماننامەو
نەتەوە یۆگێرتەکا پەی بە سەزا یاونای و وەرگێری جە ژێنۆسایدی" نرخبەندی
کەرۆ و بە ڕەسمیش بشناسۆ.
• پارلەمان پێشوازی کەرۆ جە بە ڕەسمی
ئەشناسای ئی جەنایەتیە پێسەو ژێنۆسایدی جە لاو پارلەمانوو سوئێدی و
ئینگلیسی(بەریتانیای) و ئێراقیەو ھەرمانەو کەرۆ پەی بەڕەسمی ئەشناسای
فرەتەرو وەروەڵاوتەری جە ئاستوو جەھانینە.
• پارلەمان مشۆ ھەستوو ھەمدەردی وێش پەی
قوربانیەکاو ئی جەنایەتیە و کەسووکاریشا کە تا ئارۆ دەسوو ئێشووئازارەو
ئاکاموو ئی ھێرشاوە ناڵا، بەروزۆ.
• پارلەمان مشۆ شەرمێوە تایبەت پەی ئانەیە
بەروزۆ کە چەکی شیمیایی دەوڵەتو ئا وەختەو ئێراقی بە ڕابەرایەتی سەدام
حوسەینی بە یاردیدای کارگەکاو ئاڵمانی یاوا بەرھەم
• پارلەمان مشۆ جە چەموستەی دووبارەی پی
جەنایەتیرە ئی یاردیدایە پیسەو ھەمکاری پەی ژێنۆسایدی بدۆ قەڵەم و
پەیجۆری دووبارەی دادوەرانە دەسپەنەکەرۆوە.
٢-
پارلەمانوو ئاڵمانی داوا کەرۆ جە دەوڵەتوو ئاڵمانی کە:
• ھەوڵەکاش پەی بەڕەسمی ئەشناسای ھێڕشەکاو
ئەنفالی و بەکارئاردەی گازی ژاراوی جە ھەڵەبجەنە پێسەو ژێنۆسایدی بە
پێمانەو " پەیماننامەو نەتەوە یۆگێرتەکا پەی بە سەزا یاونای و وەرگێری
جە ژێنۆسایدی" دەسپەنە کەرۆ.
• بە وەرچەم گێرتەی وەرپەرسی کارگە
بەرھەمئاوەرە ئاڵمانیەکا و وەرپەرسی ناڕاسەووێ حکوومەتەکاو ئا وەختەو
ئاڵمانی، وجارایە و یارمەتی مرۆڤی پەی زەرەرمەنداو و کەسووکاروو
قوربانیاو گازی ژاراوی و ئەنفالی دابین کریۆ و ئێمکاناتی مادی پەی
بیناکەردەی داموودەزگای تایبەتێ شارستانیانێ و پزشکی و دەروونشناسی
و... پەی چارەسەرکەردەی قوربانیەکا و کەسووکاریشا وزیۆ وەردەس، و
ھەرپاسە پرۆژێ تایبەتێ پەی ئەوەژوژنای و وەڵکەوتەی گردلایەنەی ئابووری
و کۆمەڵایەتی جە ھەڵەبجە و ناوچە ئەنفالکریایەکانە وزیا ڕا.
• دەوڵەتوو ئاڵمانی مشۆ ئەرکە یاسایی و
گەردونیەکاش، کە بە واژۆ کەردەی " پەیماننامەو نەتەوە یۆگێرتەکا پەی بە
سەزا یاونای و وەرگێری جە ژێنۆسایدی" وستێنێش سەروو شانەیش، بە یاگێشا
بارۆ و پەیجۆری دادوەری دژوو ئا ھەموەڵاتیە ئاڵمانیا وزۆڕا کە
یاردیدەرێ ڕژیموو ئێراقی بیەنێ جە ڕاوستەی پرۆژە شیمیایەکاشەنە و
زانیاری تێکنیکی وتاقیگەی و کەرەسەی تایبەتشا پەنە یاونان. ئی کەسوو
لایەنا مشۆ پیسەو یاردیدەراو ژێنۆسایدی مامەڵەشا چەنی کریۆ.
شیمیایوارانوو ھەڵەبجەی و شاڵاوەکاو ئەنفالی بە پەیجۆری و شیکەردەیەو "ڕێکوزیاو
چەمداریکەروو مافوو مرۆڤی"( Human Rights Watch)
و ڕاپۆرتوو تایبەتوو ڕێکوزیاو نەتەوە یۆگێرتەکا پەی ئێراقی بە پیمانەو
" پەیماننامەو نەتەوە یۆگێرتەکا پەی بە سەزا یاونای و وەرگێری جە
ژێنۆسایدی" بە ژێنۆساید دریۆ قەڵەم. ئی پەیماننامە بە بڕیاروو ژمارە
٢٦٠ و ڕێکوزیاو نەتەوە یۆگێرتەکا(UN) جە
ڕۆ ٩ و دێسامبروو ساڵەو ١٩٤٨ مەرزیانەرە.
ھێڕشی شیمیایی پەی شاروو ھەڵەبجەی و شاڵاوەکاو ئەنفالی جە ئاستو
جەھانیەنە، ١٧.٠٣.٢٠١١ جە لاو پارلەمانوو ئێراقیەو، ٠٥.١٢.٢٠١٢ جە لاو
پارلەمانوو سوئێدیەو و ٢٨.٠٢.٢٠١٣ جە لاو پارلەمانوو
ئینگلیسیەو(بەریتانیا) بە ڕەسمی بە ژێنۆساید ئەشناسیاینێ. بە ڕەسمی
ئەشناسای ھێڕشی شیمیایی پەی شاروو ھەڵەبجەی و تاوانەو ئەنفالی جە لاو
پارلەمانوو ئاڵمانیەو بە ئەستوگێرتەی ھامتاوانی دەوڵەتوو ئاڵمانیش چی
تاوانە گەورێنە ئینا شۆنیوە و ئاڵمان مشۆ بە نیازپاکی داواو
چەنەویەردەی جە ئەوەمەناو قوربانیەکاو ئی تاوانێ و گردوو کوردەکا کەرۆ.
ددانپۆرەنیای پی تاوانێرە پیسەو ژێنۆسایدی جە ئاستی گەردوونینە ڕا
وەشکەرۆ پەی وجارای گردلایەنەی ئەخلاقی و مادی ئەوەمەناو و قوربانیاو
ئی تاوانێ.
بەرھەم ئاردەی گازی ژاراوی جە ئێراقەنە بە یاردیدای کارگە بەرھم ئاورە
ئاڵمانی و ئەمریکایی و بەریتانی وفەرانسەوی و چینی و سەنگاپوری و
ھۆلەندی و مێسری و ھێندی و.. بە سەمەر یاوا. زیاتەر جە ٦٠ کارگای
بەرھەم ئاوەرێ ئاڵمانیێ، بە تایبەت Preussag, W.E.T,
Karl Kolb و Pilot Plant ٧٠٪
کەرەسە ژاراویەکاشا ورەتێ بە ئێراقی(Süddeutsche
Zeitung, ٢٦.١١.١٩٩٧). حەر جە ساڵەو ١٩٨٤ یەو لایەنێ
وەرپەرسی ئەمریکایێ و وڕیکوزیاو نھێنی بەروو ئاڵمانی(BND)
بە رەسمی دەوڵەتوو ئاڵمانیشا جە یاردیدای کارگە ئاڵمانیەکا بە ئێراقی
پەی بەرھەم ئاردەی گازی ژاراوی ئاگادار کەردەبێوە. سەرەڕاو ئانەیە
دەوڵەتوو ئاڵمانی ئیزنش دا بە ورەتەی ئی کەرەسە ژاراویا.
ئاڵمان تا ئیسە حاشاش جە وەرپەرسی وێش کەردەن و گرد وەرپەرسیەوەش وستەن
سەرو شانەو ئێراقی. ئاڵمان پیسەو واژۆکەروو " پەیماننامەو نەتەوە
یۆگێرتەکا پەی بە سەزا یاونای و وەرگێری جە ژێنۆسایدی" ئەرکوو سەروو
شانەیشەن کە بڕیارەکاو ئی پەیماننامەیە بە یاگێ بارۆ. بە تایبەت
بڕیاروو" بە سەزا یاونای قورسو ئا کەسا کە تووشو تاوانەو ژێنۆسایدی با"
(Artikel V). شێرکەتێ و یا ھەموەڵاتیی
ئاڵمانی کە سەروو خاکوو ئالمـانیەو بە ورەتەی ئی گازەژاراویا بەشدارێ
ئی ژێنۆسایدیە بیەنێ، مشۆ دریا بە دادگای و وەرپەرسیشا دیاری کریۆ و بە
سەزاو وێشا یاوا.
_____________________________
Ulla Jelpke, Jan van Aken, Wolfgang Gehrcke,
Christine
Buchholz, Heidrun Dittrich, Frank Tempel und der Fraktion DIE LINKE.
Dr. Gregor Gysi und die Fraktion
١٦\٣\٢٠١٤
- ئاڵمان
shahoko22@yahoo.de
|
