١٠\٥\٢٠١٠

دەرگا بە رووى داهێناندا دامەخەن.
- چەند سەرنجێک دەربارەى ئەو جەدەلەى لەسەر دراماى گەرمیان و کوێستان دروست بووە -

شوان جەلال*

کەناڵی ئاسمانى کوردسات لە ماوەى رابردوودا زنجیرە درامایەکى تەلەفزیۆنى پەخش کرد، کە باس لە ژیان و گوزرانى کەس و کارى ئەنفالکراوەکان لە ئۆردوگایەک دەکات، هێشتا دراماکە نەگەیشتبووە ئەڵقەى کۆتایی ناڕەزایی لە نێو هەندێک لەکەس و کارى ئەنفالکراوەکان و رێکخراوى داکۆکى لە پاشماوەى قورانبانى ئەنفال دروست دروست کرد، دواتر ئەو نارەزایەتیە بووە هۆى سازدانى جەدەل و مشتوومڕ لە نێوان ستافی دراماکەو رێکخروەکانى داکۆکى لە کەس و کارى ئەنفالکراوەکان لە کەناڵەکانى میدیا.

ئەم درامایە لە هەموو ئاستەکانى دەرهێنان، سیناریۆ، نواندن، کامێرا، ماکیاژ، دیکۆر و رووناکى توانى پانتایەک بخاتە نێوان خۆى ئەو درامایانەى کە پێشتر و تا ئێستا لە سەتەلایتە کوردیەکان دەیبینین. ئەم درامایە بەماناى وشە کارێکى داهێنەرانە بوو، بێگومان بێ هەوڵەو کەموکوڕیش نەبوو لەلایەنە هونەریەکانیەوە (کە بابەتى ئەم باسە نییه‌).

رێگەم بدەن با بۆچوونى خۆم لە بارەى نێوەڕۆکى ئەم درامایە بخە روو. زنجیرە دراماى گەرمیان و کوێستان لە پاڵ ئازار، کۆمەڵێک کارائەکتەرى بە ئێمە پیشاندا کە نایانەوێ تەرکى دونیا بکەن و بەدەم ئەو ئازارانەوە پاسیڤانە بژین یاخود چاوەڕوانى ئەو رۆژەبن کە خودا رووحیانەتەکەیان لێوەربگریتەوە. ئەمانە کۆمەڵێک خەڵکى بەئیرادەن نەک تەنها ژیانیان خۆشدەوێت و بیر لە سبەنێیەکى باشتر بۆ خۆیان ماڵ و منداڵیان دەکەنەوە، بەڵکو تاڕادەى ئەمانە خۆشەویستى دروست دەکەن بەگژ ئەو سنور و عەیبە و قەدەغانەش دەچنەوە کە کۆمەڵگا بۆى دیاریکردوون. ئێمە لە رێگەى ئەو درامایەوە کۆمەڵێک مرۆڤى نەخۆش، بێدەسەڵات، گۆشەگیرمان نەبینى بەڵکو مرۆڤ گەلێکمان بینى تەحەداى رابردوویان دەکرد، ژنیان بەگسک فرۆشی و بەنزین فرۆشی پەیدا دەکرد، منداڵەکانیان دەخستەوە بەر خوێندن، دیسانەوە لە هەموویان گرنگتر خۆشەویستیان دەکرد.

من هیچ سوکایەتیەکەم لەم درامایە نەبینى بە پاشماوەى ئەنفالکراوەکان کرابێت، بە پێچەوانە وەک وتم: باس لە ئیرادەى کەس و کارى ئەنفالکراو و خۆشەویستى بۆ ژیان و هێزى لەبن هاتوویان لە رووبەڕوو بوونەوەى دەردەسەرییەکانى پاش ئەنفال دەکات. ئەم دیدە تەقلیدیە بۆ کارى هونەرى و دروست کردنى هەڵا لەسەر هەر دیمەن و بینراوێک کە بەدڵی کەس و کار و رێکخراوەکانى داکۆکی لە پاشماوەى ئەنفالکراوەکان نەبێ ، یاخود بەسوکایەتى لێیتێبگەن، گەر بەردەوام بێت ئەوا کارکردنى هونەر لەسەر ئەنفال دەکەوێتە قەیرانێکى خەستەوە. لەراستیدا رێخکراوەکانى داکۆکیکار لەکەس و کارى ئەنفالکراوەکان (وەک رێکخراوێکى کۆمەڵگاى مەدەنی) پێویستە چوارچێوەى بینیان فراوانتر بکەن، هاوچەرخانە لەکارى هونەر بڕوانن، نەوەک ببنە سەرچاوە یان ئامرازى داخستنى دەرگا بەڕووى داهێنانى هونەرى لەبارەوەى ئەنفالەوە.

لەگەڵ رێزى زۆر تایبەتیم بۆ کەس و کارى ئەنفالکراوەکان، من خۆشم کەس و کارم ئەنفالکراوە( پوورم و ئامۆزا و چەندین کەس لە بنەماڵەکەمان ئەنفالکراوە)، ناکرێ هەر کەباسی ئەنفال هاتە پێشەوە یەکسەر خۆمانى تێهەڵقورتێنین: لەبەر ئەوەى:

یەکەم: ئەنفال پرۆسە و کارەستێک بوو پێش هەموو شتێک بۆ لە ناوبردنى کورد و ناسنامەکەى بەرپاکرا، کەواتا ئەنفال بە تەنها موڵکى کەس و کارى قوربانیەکان نیە، بەڵکو موڵکى نەتەوەیەکە.

دووەم: ئەنفال هەڵگرى چەندین رەهەندى دەروونى، کۆمەڵایەتى، سیاسی..هتدە ئەم بابەتانەش پێویستى بەپسۆر و شارەزاى خۆى هەیە بۆ کارکردن لەسەریان.
بابەتى خۆشەویستى کردنى کاراکتەرە ژنەکانى نێو دراماکە و حەزى شووکردنیان هۆکارى سەرەکى ناڕەزایی (بەشێک) کەس و کارى ئەنفالکراوەکان بوو، جارێ ئەوە شاراوە نیە کە لەپاڵ چەندین ژنى پاشماوەى ئەنفال کە چاوەڕوانى گەڕانەوەى مێردەنیان بوون، چەندین ژنیش بە چەند ساڵێکى دواى کارەساتەکە شوویان کردەووە ( گەرچی کەمینەن، بەڵام بۆ ئەمە چەندین نموونەى زیندوو هەیە ).

هەڵبەتە نابێ ئێمە چاوەڕوانى ئەوە لە هونەر بکەین کە ببێتە ئاوێنەى واقیع و پیشاندانى حەقیقەت یاخود دۆزینەوەى حەقیقەت هەروەک بیریارى ئەڵمانى مارتن هایدگەر دەڵێت: " هونەر حەقیقەت نادۆزێتەوە، بەڵکو پەیوەندییەک لەگەڵ ئەو و درۆ دەخوڵقێنێت."

دیارە هەڵوێستى کەناڵى کوردساتیش شایانى رەخنە لێگرتنە لە کورتکردنەوە یا راگرتنى ئەم درامایە لەسەر ئەو داوایەى کەس و کارى ئەنفال کراوەکان کردوویانە، دروست وابوو کوردسات هەر لە رێگەى کەناڵەکەى خۆیەوە هەڵویست و روونکردنەوەى خۆی و ستافی کارەکەى روون بکردایەتەوە کە پێم وایە دەیتوانى ئەو ناڕەزایی بڕەوێنیتەوە، نەوەک بەبڕیارێکى خێرا کۆتایی بە دراماکە بهێنن یا راستتر دەرگا بەرووى یەکێک لە دانسقەترین دراماى تەلەفزونى کوردی دابخە. من نازانم رێککەوتن و گرێبەستى نێوان کاستى درماکە و کەناڵی کودسات چییە؟ بەڵام ناکرێ رێگە بدرێت بەو شێوەیە مامەڵە لەگەڵ ماندوو بوونى هونەرمەنداندا بکرێت ( با کوردسات تەواوى بەرهەمەکەشی کڕیبێت).

لە کۆتایشدا دەڵێم: لە جیاتى ئەوەى داواى دادگای کردنى دەرهێنەرى دراماکە و راگرتنى بە پاساوى سوکایەتى بە کەس و کارى ئەنفالکراوەکان، دەبووایە تەواوى کاستى زنجیرە دراماى گەرمیان و کوێستان خەڵات باران بکرایەن.

______________________________________
* شوان جه‌لال: مامۆستاى بەشی هونەرى شانۆ لە پەیمانگاى هونەرە جوانەکانى کفرى.

ماڵپه‌ڕی شوان جه‌لال