په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

١٦\٢\٢٠١٨

دەسەڵاتی گەنـدەڵ.

رەزا ساڵح        


لە ئەمڕۆدا گەندەڵی ترسناکترین و زیانبەخشترین دیاردەی نەرێنی دەوڵەت و دەسەڵاتە.. نەخۆشییەکی مەترسیدارە.. خەریکە بڵاوبێتەوە و ببێت بە پەتا و لەدەسەڵاتی باڵاوە شۆڕببێتەوە بۆ خوارەوە و، ژمارەیەکی زۆرتری دەسەڵاتدارن و کاربەدەستان تووشی ڤایرۆسی گەندەڵی ببن.. لە راستی دا گەندەڵی لە تیـرۆر زۆر مەترسیدارترە.


چەمکی دەسەڵات لە لای دەسەڵاتدارانی گەندەڵ بریتییە لە خۆسەپاندن و لە قورخکردنی دەسەڵات ولە دەستگرتن بەسەر ئابووری و دارایی گەل و بوونی هێز و دەستوپێوەند.


دەسەڵاتدارانی گەندەڵ چاوچنۆکن.. نە تێردەبن و نەگیرفانیان پڕدەبێت و نە وازیش لە دەسەڵات دەهێنن.. خۆیان و بنەماڵەکانیان بە پارەی دزینی گەلەوە تەخشان و پەخشان دەکەن.. گوێشیان لەوە نییە کە رۆڵەکانی گەلەکەیان برسی و رەش و رووتوون.


بڕێک لەو پارانەش کە دەیدزن، بۆ هێزی چەکداری تایبەت بە خۆیان و، بۆ زیادکردنی دەستوپێوەندەکانیان.. یا بۆ کڕینی سیاسی تەشیرێس و بۆ راگەیەندکاری بە شان و باڵ هەڵدەر و بۆ نووسەری ماستاوکەر،بۆ کەسانێکیبەرەماوەخۆر و کاسەلێس و بۆ چەپڵەلێدەران و بۆ شاباشکەرەکانیان خەرجیدەکەن.


بیرمەندە ناودارەکانی جیهان، حەز و هەڵپەی دەسەڵاتیان لە پلەی یەکەم داناوە، چونکە دەسەڵاتدارانی دز و گەندەڵ، لە رێی قورخکردنی دەسەڵاتەوە، دەتوانن دوو حەزەکەی تریشیان بهێننەدی.. حەزی کۆکردنەوەی پـارە و گیرفان پڕکردن و خۆدەوڵەمەندکردنی بێ ئەندازەی ناڕەوا.. حەزی هـێز و زۆرکردنی لایەنگر و دەستوپێوەندی زیاتر.. ئەم دەستوپێوەندە خۆفرۆشانەش،دەخرێنە ریزی گەندەڵچییەکان.


دەسەڵاتی گەندەڵ دەیەوێت خەڵکی نوزەیان لێوە نەیت.. گوێش بە رای جیاواز و بە داواکارییەکانی گەل نادەن بە تایبەتیش لەو کۆمەڵگایانەی کە دەسەڵات دەستی خستۆتە بینەقاقای ئازادی و دیموکراتی و دادپەروەری و مافیمرۆڤ.. دەسەڵاتی گەندەڵ گوێ بە ناڕەزایی و تووڕەی و داواکانی خەڵی برسی و بێکار و بێدەرەتاننادەن و، خوێنی خەڵکیان لا هەرزانە و ئامادەن بە زەبری هێز بێدەنگ و سەرکوتیان بکەن.


لە چەند نووسینێکی ترم دا هەر لە بارەی گەندەڵییەوە، چەختم لەسەر ئەوە کردووە کە گەورەترین و گەندەڵترین گەندەڵی.. بوونی کەسی نەشیاوە لە شوێنی شیاودا.. بوونی کەسانی نابەڵەد و هیچ لەبـار و نەزانە لە پۆستی باڵا و هەستیاری حوکمڕانی دا.. لە ئێستا و لە پێشتریش،لە سەدا نەوەتی پۆستە باڵاکانی هەرێمی کوردستان درابوون و دراون بە کەسانێکی نابەڵەد و ناپسپۆر و نەشارەزا و نەزان و بێ ئەزموون و بێ توانا.. کە شیاوی ئەو پۆستانە نین.. هیچ بەگراوندێکی سیاسی و پسپۆریان نییە، بە شایستەی و توانای خۆیان وەریان نەگرتوون.. بە پایەکانی پەیژەی حیزبایەتی و سیاسی و دەسەڵات و بەڕێوەبردنيش دا سەرنەکەوتوون.. زۆربەیان ئەکادیمی نین، بەشێکیان خاوەنی بڕوانامەی نزمیشن.. گەمەکەرێکی سیاسی نابەڵەدیشن و هەمیشە دۆڕاون.


ئەم دەسەڵاتدارانە لە رێی بنەماڵەیی و عەشیرەتگەری و لە رێی خزم خزمێنە و رادەی هاوبەستەبوونیان بۆ بنەماڵە، ئەو ئەو پۆستانەیان پێدراون،یا کوڕی فڵان سەرکردەن. شەرمەزاری و شوورەییەکی گەورەیە بۆ کەسانی نەشیاو لە شوێنی شیاودابن.. کورد وتەنیش:"تا رەجەب سەرپاڵەمان بێت.. حاڵمان لەمەش خراپتر دەبێت.." چاوەڕوانی ئەوەشمەبن کە قەیرانە سیاسی و ئابووری و دەسەڵاتییەکانمان لە سایەی دەسەڵاتی گەندەڵ دا چارەسەربکرێن.. ئەم گەندەڵییەش تەنها دەسەڵاتی حوکمڕانی نەگرتۆتەوە.. بەڵکو بەشی زۆری کارگێڕان و ئەنـدامانی دەستەی باڵا ومەکتەبی سیاسی زۆربەی حیزبەکـانی باشووری کوردستان و دەزگا هەستیارەکانیشی لە هەرێمی کوردستان دا گرتۆنەتەوە. پارتە سیاسییەکانیش بوونە بە بنەماڵەیی و عەشیرەتی و هاوبەرژەوەندی و پشک پشکێنە و باڵ باڵێنە،پۆستە باڵاکان بوونە بە میراتی و بە بۆماوەییبنەماڵە و عەشرەت.. کۆمەڵێک لە نێو حیزبەکان، بوونە بە مافیا و هێزی سەرکوتکەریان هەیە.. تەنانەت حیزبەکانیشیان لێیان دەترسن کە لێپێچینەوەیان لەگەڵ دا بکەن.


دەسەڵاتی گەندەڵ، دەسەڵاتێکی درۆزن و بێ شەرم و بەڵێن پـووکە.. دەیانەوێت بە کۆمەڵێک بەڵێنی درۆ و دروشمی بریقەدار، خۆڵ لە چاوی خەڵکی سادەیدڵپاک بکەن و، پەردەپۆشی ستەم و تاوان و دزی و کارە ناڕەواکانیان و قەیرانەکان بکەن.


دەسەڵاتدارانی گەندەڵ، بە زەقی پێشێلی هەموو بەها رەوشتی و یاسایی و ویژدانییەکان دەکەن.. لە پێناوی خۆقایمکردن و خۆسەپاندن و بەرنەدانی کورسییەکانیان و مانەوەیان بۆ درێژترین ماوە لە پۆستەکانیان، بێ شەرمانە هەموو رێگا و شێوازێکی نایاسایی و نەشیاویش دەگرنەبەر بۆگەیشتن بە مەرامەکانیان، پاکانە بۆ هۆکارە نادروستییەکانیان دەکەن.. گەر پێویست کات بەبێ دودڵییش هێزەکانیان بۆ سەرکوتکردنی دەنگی ناڕەزاییگەلەکەیان بەکاردەهێنن.. تا ئێستا چەندین رۆژنامەنووس و چالاکوانیان فتکردوون.


مایەی پێکەنینیشە، گوایە لە لایەن حکوومەت و پەرلەمانەوە (دەستەی دەستپاکی) دانراوە بۆ بە دواداچوون و لێکۆڵینەوە لە گەندەڵییەکانی گەندەڵکارانی دەسەڵات.. ئەو دەستەیە لە لایەن خودی دەسەڵاتی گەندەڵەوە سەرۆک و ئەندامەکانی دانراون.. ئەمەو پەرلەمانێکیش لەژێر چەتری دەسەڵاتی گەندەڵ دابێت.. ئەو پەرلەمانەش دەچێتە ریزی گەندەڵییەوە، چونکە ناتوانن بانگهێشتی گەندەڵکارنی باڵا بکەن و بە گەندەڵکار ناویان بەرن و بیان دەن بە دادگا و دادگاییان بکەن و سزای یاساییان بدەن.. تەنانەت دادگاش بێلایەن نییە، لە لایەن دەسەڵاتی گەندەڵەوە ئەندامەکانی دادەنرێن و ئاراستە دەکرێت و بڕیارەکانیشی لە خزمەتی دەسەڵاتی گەندەڵ دان.


لە راستیش دا، لە باشووری کوردستان دا، ئۆپۆزسیۆنێکی ئەکتیف و بوێرمان نییە، کە بتوانێت بە راشکاوی دەنگی لێهەڵبڕێت و رووبەڕووی دەسەڵاتی گەندەڵ ببێتەوە و بەبێ ترس پەردە لەسەر گەندەڵییەکانی دەسەڵاتدارانی گەندەڵ هەڵبماڵێت و ئاشکرایان بکات.بە لای منەوە، ئۆپۆزسیۆنی گەندەڵ و بێ دەسەڵات، لە حکوومەتی دەسەڵاتداری گەندەڵ مەترسیدارتر و گەندەڵترە.


لە باشووری کوردستان دا، کێشەی سەرکی، کێشەی قورخکردنی دەسەڵات و دەسەڵاتی گەندەڵ و دزیکردنە لە پارە و سامانی گەلەکەمان.. دەسەڵاتیش بووە بە پشک پشکێنە لە نێوان دوو بنەماڵەی خۆسەپێندا.. بە هەزان ماستاوکەر و شان تەکێنیش لە دەوریان کۆبوونەتەوە.. لاچوونی دەسەڵاتدارانی گەندەڵ لە پۆست و دەسەڵات هێڵی سووریانە.


ئەم دەسەڵاتە گەندەڵە، قەیران لە دوای قەیران بۆ کوردستان دروست دەکەن.. ئەمانە هۆکاری ئەم رۆژە رەشە و هەموو نەهاماتییەکانن.. جامی بێزاری و تووڕەیی خەڵک پڕبووە و لێی دەڕژێ.. کەچی دەسەڵاتی گەندەڵ زۆر بێباکن و گوێ بە ئازار و برسێتی هەژاران و بێدەرەتانان نادەن.. چونکە خۆیان تێرن و تێریش ئاگای لە برسی نییە.


بێێدەنگی و چاوپۆشین لە گەندەڵی و لە دزینی سامانی گەل و لە بەرتیل وەرگرتن و لە مەحسوبییەت و لە مەنسوبیەت لە لایەن ئەو کەسانەی کە لەدەسەڵات دان و،لە نێـو بازنـەی بڕیارەکانی دەسەڵاتی گەنـدەڵ دان.. هیچ جیاوازییەکیان نییە، لەگەڵ دەسەڵاتی گەندەڵدا.. ئەوانیش لەو ستەمانەی دەکرێن هاوبەشن، بەرپرسێتی یاسایی و رەوشتی و ویژدانییان لە ئەستۆدایە.. بە سوودپەرست و بەتێوەگلانیگەندەڵی تاوانبار دەکرێن.


پێشم سەیرە کە دەسەڵاتی گەندەڵ لە هەرێمی کوردستان دا، داوای نەهێشتنی گەندەڵی دەکات و پرۆژەی چاکسازی راگەیاند! پێویستە ئەوە بزانن کە رووبەڕووبوونەوە و ریشەکێشکردنی گەندەڵی، لە سەرەوە بۆ خوارەوە دەست پێدەکات.. بەڵام چاکسازی لە خـوارەوە بۆ سەرەوە دەکرێت.. واتە گەر راستدەکەن کە دەیانەوێت چاکسازی بکەن با لە خۆیان و لە حکوومەت و لە دەسەڵاتی سەپێنراویانەوە دەست پێبکەن.. نەهێشتنی گەندەڵی و ئەنجامدانی چاکسازی، بە بەڵێن و بە قسەی رووت و بە فیشاڵی بەردەم مایکەکانی کەناڵە تەلەفزیۆنییەکان ناکرێن.. بەڵکو بەکار و ئەنجامدان دەسەلمێنرێن.


تەنیا گەلەکەمان بە یەکگرتووی و بە خۆپيشاندان و بە راپەڕینێکی سەرتاسەری.. بە شێوەیەکی شارستانی و ئاشتییانە، دوور لە توندوتیژی و لە زیان گەیاندن بە سامانی هاوڵاتیان و سامانی گشتی، دوور لە کاری ناشیرین.. دەتوانێت رووبەڕووی دەسەڵاتی گەندەڵی شکستخواردوو ببێتەوە.. ئەمەش بە بێ ئیرادە و دڵسۆزی و قوربانیدان نایەتەدی و کۆتایی بە گەندەڵی و بە دەسەڵاتی گەندەڵ نایەت.

 

ماڵپه‌ڕی ره‌زا ساڵح

 

 

 

 

په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک