|
١٤\١٠\٢٠٢٤
دینێک و دوو دنیای
''هەمزە گوڵانی''.
ئەرسەلان مەحمود
شیعر یان دەقی (دینێک و دوو دنیا)ـکەی هەمزە گوڵانی شاعیر، هەڵگری
ڕەهەندگەلێکی قووڵی ئەدەبی و فەلسەفییە، ئیشکردنە لەسەر دوو دنیابینی
جیا یان دوو تێگەی دژبەر لەفۆرم و پراکتیزە کردندا، رەخنەیە لەسەر
دووڕوویی کۆمەڵایەتی و ئاینی، جەختکردنەوەیە لەقوڵایی نێوان دوو دنیا.
ناونیشان و تێما سەرەکییەکان:
ناونیشانی شیعرەکەوە 'دینێک و دوو دنیا' ئاماژەیە بۆ دژبەری نێوان
باوەڕە ئایینییەکان و تێگەی دنیایی، یان جیاوازی نێوان دوو جیهانبینی
کە یەکێکیان زەمینی و ئەویتریان ئاسمانی یان دوو تێگەی باو و دژەباو
نیشان دەدات.
دەستپێک و کێشەی سەرەکی:
شیعرەکە بەوێنەیەکی سۆزداری دەستپێدەکات 'دوو کانیاوم لەیەکتر مارە
بڕین' ئەم وێنەیە ئاماژەیە بۆ یەکگرتنێکی سازگارو سروشتی، بەڵام
دەستبەجێ و بەدوایدا کۆمەڵگە وەک دژبەر دەردەکەوێت و ئەم پەیوەندییە بە
'هاوڕەگەز بازی' ناو دەبات.
دژبەری نێوان کۆمەڵگەو تاک:
شاعیر ورد باس لەململانێی نێوان خواستی تاک و نۆرمە کۆمەڵایەتییەکان
دەکات، لێرەدا کۆمەڵگە وەک هێزێکی سەرکوتکەر دەردەکەوێت کە هەوڵ دەدات
ئازادییە تاکەکەسییەکان سنوردار بکات.
بەراوردی نێوان دوو دنیا:
شاعیر دوو وێنەی جیا پێشکەش دەکات، یەکەمیان دنیای زەمینی کە تێیدا
خۆشەویستی سازگارو سروشتی سەرکۆنە دەکرێت و دووەمیان 'فیردەوسی بەرین'
کە تێیدا هەموو شتێک ڕێگەپێدراوە، ئەم بەراوردکردنە پرسیار دەخاتە سەر
پێوەرە ئەخلاقییەکانی کۆمەڵگە.
ڕەخنە لە دووڕوویی کۆمەڵایەتی و ئایینی:
لەکۆتایی شیعرەکەدا، شاعیر ڕەخنەیەکی توند ئاراستەی دووڕوویی
کۆمەڵایەتی و ئایینی دەکات، ئەو کەسەی کە دەستنوێژ لەئاوی زەمزەم
هەڵدەگرێ کەچی دێ و لەگەڵ مەعشوقەکەی جووت دەبێت، وێنەیەکە لە دووڕوویی
و ناکۆکی نێوان ڕواڵەت و ناوەرۆک.
زمان و وێنە شیعرییەکان:
شاعیر لەم دەقەدا بەشێوەو هونەری زۆر بەرز کەڵک لەوێنە شیعرییەکان
وەردەگرێت، بۆ نموونە: 'هەنار دەمی لەناو دەمی هەنار ناوە' وێنەیەکی
زۆر جوان و پڕ مانایە بۆ گوزارشتکردن و دەربڕینی خۆشەویستی سروشتی.
پەیام:
لەکۆتاییدا، شاعیر جەخت لەسەر جیاوازی نێوان 'دینێک و دوو دنیا'
دەکاتەوە، ئەمە ئاماژەیە بۆ ئەو ناکۆکییە قوڵەی نێوان ئایین و
ئایدیاکانی ژیانی ڕۆژانە، ئەمە ڕەخنەیەکی قووڵە لەکۆمەڵگەیەک کە
لەنێوان باوەڕو خواستە سروشتییەکانی مرۆڤدا دوچاری دژبەری و ناکۆکی زۆر
بووەتەوە، شاعیر بەشێوازێکی هونەری و فەلسەفی پرسیار دەخاتە سەر ئەو
پێوەرانەی کۆمەڵگە بۆ ڕەفتاری ئەخلاقی دایناون.
قووڵایی خوێندنەوەکە:
سیمبۆلیزم: گوڵانی بەوریاییەوە سیمبۆلی جۆراوجۆری بەکارهێناوە، بە
نموونە: 'کانیاو' کە دەکرێ وەک سیمبۆلی سازگارو سروشتیبوون ببینرێت، 'بەرد'
دەکرێ وەک ئاماژەیەک بۆ ڕەقی و نەگۆڕی کۆمەڵگە لێکبدرێتەوە.
دژبەری: شیعرەکە پڕە لەدژبەری، وەک ئەوەی لەبەهەشت هەموو شتێک
ڕێگەپێدراوە، بەڵام لە دنیای واقیعدا زۆر شت قەدەغەن، ئەم دژبەرییە
پرسیار دەخاتە سەر چەمکی ئەخلاق و پێوەرە کۆمەڵایەتییەکان.
ڕەخنەی فێمێنیستی: دەکرێ بڵێین شیعرەکە ڕەهەندێکی فێمێنیستیشی هەیە،
تایبەت کاتێک باس لەئازادی ژن دەکات لەبەهەشتدا، کە دەتوانێ وەک
ڕەخنەیەک لەکۆت و بەندە کۆمەڵایەتییەکان سەیر بکرێت کە بەسەر ژناندا
سەپێنراون.
مۆسیقای شیعرەکە: سەرەڕای ناوەرۆکە قوڵەکەی، شیعرەکە خاوەن ڕیتمێکی
تایبەتە کە لە دوبارە بوونەوەی دەنگەکان و ڕستە کورتەکاندا دەردەکەوێت.
پێکهاتەی شیعرەکە: شیعرەکە لەسێ بەشی سەرەکی پێک هاتووە، یەکەم سەرەتا
(دۆخی ئێستا)، دووەم ناوەڕاست (وێنەی بەهەشت)، سییەم کۆتایی (ئەنجامگیری)،
ئەم پێکهاتەیە یارمەتی شاعیر دەدات بۆ گەیاندنی پەیامەکەی بە شێوەیەکی
کاریگەر.
رەهەندی فەلسەفی: شیعرەکە پرسیاری قوڵی فەلسەفی دەوروژێنێ سەبارەت بە
سروشتی ئەخلاق، پەیوەندی نێوان تاک و کۆمەڵگەو چەمکی ئازادی.
کاریگەری کەلتوری: دەقەکە رەنگدانەوەی کێشەو ململانێ کۆمەڵایەتی و
کەلتوریەکانی کۆمەڵگەی کوردەوارییە، بە تایبەت لەپەیوەند بە پرسی
ئازادی تاکەکەسی و نۆرمە کۆمەڵایەتییەکان.
دەقی شیعرەکەی گوڵانی:
دینێک و
دوو دنیا.
دوو کانیاوم لە یەکتر مارە بڕین
دنیا سەرکۆنەی کردم هەموو گوتیان:
ئەوە هاوڕەگەزبازییە
پیویستە ڕیسوا بکرێی!
بەردێک لە بەردێک بخشێنی،
بێدەنگی نێوانیان کۆتایی بێت
بە وڕووژانی هەردووکیان،
دراوسێکان لە خەو هەڵدەستن و
تۆ لۆمە کراوی...
لەوێ؛
لە فیردەوسی بەرین
هەنار دەمی لەناو دەمی هەنار ناوە
چ باس نییە...
هەرمێ هەرمێ دەخوا،
ژنێک لە ناو باخدا زاری پڕ بێ لە ئاو
لەگەڵ پیاوێکی نا مەحرەمدا
دەستبازی بکات،
چ باس نییە...
کەوای لێهات؛
لێرە بڕۆ ماڵی خۆت وەپێچە
ئەو مەملەکەتە کەسێکی دەوێ،
دەستنوێژ لە ئاوی زەمزەم هەڵگرێت،
لێ
نەچێتە خانەی خودا پەرستی و
دوو ڕکات،
لە گەل مەعشوقەکەیدا جووت نەبێ!
ئەوەیە؛
جیاوازی نێوان دوو دنیاو دینێک!
ماڵپه‌ڕی ئه‌رسه‌لان مه‌حمود
|
