دیالۆگى نێوان ژن و مێردى کورد.

    
حەمەى ئەحمەد رەسوڵ*

(١)

لە کۆمەڵگاى کوردیدا ،دۆزى کۆمەڵایەتى بە کێشە و ئاریشەیەکى زۆرو زەوەندا تێدەپەڕێت ، چ جاى باسەکە بێتە سەر خێزان بە گشتى و پەیوەندى نێوان نێرو مێ بە تایبەتى .. ئەم فایلە پڕە ئیشکالییەت و قەیران ، چونکە کەناڵە گرنگەکانى پێکهاتە و بونیادى کۆمەڵگا بەشداى تێدا دەکەن .. لەوانەش دابونەریتێکی سوننەتى کە ڕێسایەکى نەنوسراو و یاسایەکى هەتیوە وبۆتە کەلتوورێک و وەکو فۆلکلۆر وایە ، کەس نازانێت کێ دروستکەر و بنیاتنەریێتى و هەموو کەسێکیش داکۆکى لێدەکات و وەکو چاوى خۆى دەیپارێزێت ..!!!!

کەس نازانێت هۆى چییە ئەم هەموو زەبرو زەنگ و توندوتیژییە بەرانبەر بە ڕەگەزى مێ لە ئارادا بێت و جەهەندەم و مەنجەنیقێکى بێمانا خراوەبێتە سەر گازەرای پشت بۆ کوشت و کوشتارى کچ و ژن ،ژنکوشتن و زەلیلکردن و بە پەراوێزکردن و ئیفلیجکردن ، بۆتە حەڵاڵترین و ڕەواترین و باشترین کردەوە و کردارێک کە ڕەگەزى نێرى حەیتە و سالار و عەنتەر پێی هەڵسێت بە مەبەستى گەڕاندنەوەى شەرەف و ئاکار و حورمەتى خێڵ و هۆز.....؟؟!!
کۆمەڵگاى کوردى داخراوە بەسەر نەریتو نۆرمى چەقبەستوودا کە دەرئەنجام ئەو هاوکێشە ناهاوتایەى سازاندووە کە :-

نێر سەنتەرە و مێ پەراوێز ، نێر بۆتە بکەر و مێ بۆتە وەرگر و پاسیف ، ئەم ڕەوشەش ئەو ئەتمۆسفیر و کەشەى وەبەرهێناوە کە ڕۆڵی نیوەناچڵ و تەریک و لاوەکى ببەخشێتە ڕەگەزى مێ..بەمەش کۆمەڵگا کۆستى کەوتووە و خۆى ئیفلیج بووە .. کاتێک لێنینى مەزنە ڕابەرى مارکسیزم و سیاسەتمەدارى گەورەى روسیا وتوویە :ژن نیوەى جەستەى کۆمەڵە / بەو واتایە دێت کە ئەگەر سەربەست و ئازاد نەبوو ، کە ئەگەر کاریگەر و کارلێکەر و کارگەر نەبوو بێگومان ئەو جەستەیە ، نیوە دەبێت و نیوەش چی پێدەکرێت ..؟؟ خێزان بەیەک لەت و بەیەک تاى تەرازوو چۆن چۆنى دادەمەزرێت و پێکدێت ..؟؟ کەواتە کۆمەڵگا بەبێ ڕۆڵى کاریگەرى ژن ، هیچ بایەخ و کەڵکێکى ئەوتۆی نابێت ..کۆمەڵگا بەبێ هاوشانى و هاوتایی و هاوبیرى و هاوتەبایی و جێگە و پێگەى ژن ، چ هێز و چ وزەیەکى دەبێت ..؟؟

ئا لێرەوەیە بێهێزى و بێتوانایی و بێئیرادەیی و نەزۆکى کۆمەڵگاى کوردیمان ....!

ئێمە تازە بە تازە لەم دەموەخت و سەروەختەى جیهانگیرى و پۆست مۆدێرنیتەدا بۆمان ئاشکرا دەبێت کە ، کۆمەڵگاى کوردى ناتوانێت هاوشان لەگەڵ سیسمتى نوێی تەکنۆلۆژیا و تەکنۆترۆن و سەتەلایت و ئینتەرنێت و هێرش بەرەو بۆشایی ئاسمان و مەریخ و هەسارەکانى دیکەدا ، یەک شەقاو لەگەڵ ئەوروپا و ئەمەریکادا ناتواین هەنگاو بنێین .... چونکە بەکوردى پەتى ئێمە زۆر دواکەوتووین !

بە قەولى دکتۆری گەورەى عێراقى : عەلى وەردى : ئێمە لە بەربەرییەت و بیاباندا دەژین و کەچی داواى بە مەدەنیبوون دەکەین ....! ئێستا ئێمەش لە هەمان بەزم و ڕەزمدا دەگوزەرێین و لەگەڵ ساڵانى شەست و حەفتاکانى سەروەختى عەلى وەردیدا زۆرمان نەبڕیوە لە گۆڕان و وەرچەرخان ....!

با بێینەوە سەر باسی نێر و مێی کورد ، کە وەکو ئاگر و بەنزین لێکتر نزیکن .. لە دیدگاى هەر نێرێکى کوردا ، ڕۆحێکى جووداخواز و جوودایی ڕەگەزیی لە هزر و لە بیرکردنەوە و لە ڕەفتارى نێرى کوردا ئامادەیە .. بەڵام ئەفسوس زۆرینەى ئەو زەمینسازییە و ئەو خوڵقاندن و سازاندنەش ، ژنى کورد ، دایکى کورد دروستکەرییەتى .. بەداخەوە ئەوە ڕاستییەکى زۆر جەرگبڕە کە هەموو دایکێک خۆى ئەو ڕەنگە دەڕێژێت و ئەو ڕۆحییەتە لاى نێرى مێردى یان نێرى کوڕی خۆى دەچێنێت کە پێویستە کوڕ زاڵ بێت و کچیش چەماوە ، مێرد سەنتەر بێت و خۆیشی پەراوێز .. ئەگەر نا ئەو مێیە سزا دەدرێت و شاربەدەر دەکرێت ..!! کەچی پیاو و ژنى کورد ڕچەشکێن و سنوور بەزێن و وەرچەرخێنەر نەبوون .. تا بتوانن لە مێژوودا ئەو ڕۆڵە گرنگە تۆمار بکەن وهاوشێوەى ژان دارک و ڤۆڵتێر و ڕۆسۆ و سپینۆزا و ئەندێرا گاندى و قاسم ئەمین بتوانن ئازادى و سەربەستى بۆ مرۆڤى کورد دەستەبەر بکەن و لە ڕەگەزپەرستى قووتاریبکەن ....!!

(٢)

بەڵام تەوەری گرنگى ئێمە ، لە ئێستاوە دەتوانین لەسەری بدوێین و بزانین ئاخۆ بۆچی مینبەرى گفتوگۆى نێوان ژن و مێرد ، یان نێر و مێی کورد نەسازاوە ...!؟

کۆمەڵگاى کوردى بە گشتى زەمینەى بۆ گفتوگۆو ئاخاوتن و دیالۆگی نێوان تاکەکانى نەسازاندووە ..هەموو شتێک بڕیوە و بڕاوەتەوە .. هەموو شتێک بەر لە دروسیبوونى مرۆڤى کورد تەواو خەمڵیوە و پێویست بە گفتوگۆو قسەلەسەرکردن ناکات ..مرۆڤـــــ موسەییرە نەک موخەییر ، بەواتاى ئەوەى کە مرۆڤ دەستەویەخە و لاوازە بەرانبەر بە سروشت و کۆمەڵگاکەى .. ناتوانێت دەستکارى هیچ بکات و بیگۆڕێت .. تاکێکى بێئیرادەو بێهێزە .. نێر کۆیلەى دابونەریت و نۆرمى کۆمەڵایەتییە .. ژنیش سێبەرى ئەو کۆیلەیەیە کە پێی دەڵێن نێر .. پیاوى کورد خۆى چەوساوە و زەلیلى دەست سروشتى کردگار و خوڵقاوى دونیا و کۆمەڵگایە ، ئیدى چۆن و بە چ میتۆدێک دەتوانێت لەگەڵ مێی سێبەردا ئاخاوتن بسازێنێت .. !!

(٣)

سەردەمانێکی زۆر ئەم سیستمى پێکەوە ژیانەی نێوان نێرو مێ ، نێوان ژن و مێرد لە ئارادا بووە .. بەڵام ساڵانێکە و بەهۆى باهۆزى جیهانگیرى و مۆدێرنیتەوە ، ژنیش چووە دەرەوەى چوارچێوەى ماڵ و شانبەشانى پیاو کەوتە کارکردن و چووە بەر خوێندن ..ژنیش کەوتە قسە و ئاخاوتن ... ژنیش لە بوارى نیشتمانپەروەری و سیاسەتدا تێکۆشا و خەباتیکرد ، ئەمەش قۆناغێکى زۆر گرنگبوو بۆ ژنى کورد و ئازادبوونى ، بەڵام لە ڕاستیدا هێشتا سەرەتایە و کۆت و بەندەکان ، کۆسپەکان ، ئاستەنگە کەلتوورى و ئاینى و کۆمەڵایەتییەکان زۆر کاریگەرترن لەو گۆڕانە ئابوورییە خاوو سستەى کە ئەم دەڤەرەى گرتۆتەوە ....لە ڕاستیدا قەیرانى سیاسی و شەڕەوشۆڕ و هەلومەرجى سیاسی و گۆڕانکارییەکانى بەسەر ئەم هەرێمەدا هاتوون ، کێشەى دەستوورى و یاسایی و ئیدارە و بەڕێوەبردنى فەراهەمکردووە .. کە ئەوانە ناڕاستەوخۆ و بە هێمنى لە پێکهاتە و بونیادى کەسێتى تاکى کوردا دەمێننەوە .... !!

تاکى کورد (بە پیاو و ژنییەوە) کەمتر ئامادەیە گفتوگۆ سازبدات ..تاکى کورد بە شێوەیەکى گشتى تاکێکى ڕەمەکی – غەریزییە : بەو مانایەى کەمتر ڕەگەز و کەرەستەکانى مەدەنییەت و شارستانییەتى تیادا ئامادەیە .. ژن و مێرد پێش هەموو شتێک پێویستیان بە کەشوهەواى دیمۆکراسی و مەدەنیی هەیە .. چونکە ئەم دوو چەمکە خوڵقێنەرى تاک و تاکگەرایین .. ماف و ڕێزى تاک لە نێو کۆمەڵى مەدەنى و دیمۆکراسیدا پارێزراوە .. جوودایی ڕەگەزیی لەو دوو تەرزە کۆمەڵگایەدا سڕدراونەتەوە و بێهێز و پەراوێزکراون و خراونەتە نێو مۆزەخانەوە .. نێر و مێ دوو بونەوەرى تەواوکەرى یەکترین و هەردووکیان هاوسەنگ و هاوتان و مافیان هاوبەشە و هاووڵاتى پلە یەکن .. !!

(۴)

هێشتاکە زۆرى ماوە پردى ئاخاوتن و گفتوگۆى نێوان ئەم دوو ڕەگەزە جوودا و ناهاوتایە پێک بێت ، لە واقیعدا هەنووکە ڕەوشی خێزانى کورد لەوپەڕی تەنگژەدایە .... چونکە پێوەرە سەرەکییەکانى پێکەوە ژیان تێکچووە .. بونەوەرى کورد تاکێکى ڕەمەکى و غەریزییە زیاتر لەوەى کە مەعریفى و مەدەنیی بێت ..

خۆشەویستى و کۆڵەکەکانى لە داهێزران و لە هەرەسدان .. ڕق و کینە بەرەبەرکانێی دەکەن ، ڕۆمانسییەت لە ئاوابووندایە .. پیاسە و ڕۆیشتن و فڕینى دوورى دەم دەریا و نێو ئامێزى چیا سەرکەشەکانی ئەم دوو مەخلووقە جوانە ( واتا نێر و مێ ، یان ژن و مێرد ) لەم گووزەرەدا بەدیناکرێن ..تریفەى چەمکى خۆبەخشین و قوربانى و دڵسۆزى و ئەشق و موحیببەت کوژاونەتەوە .. ئەم ڕۆژگارە زۆر تاڵ و ترشە ..ڕۆژگارى بەرزبوونەوەى ئاپارتمان و بینا ناشرینەکانە بە ڕووى ئاسماندا بۆیە ئاسمانیش لێڵە و تەپوتۆز دونیاى تەنییوە...!! هەتا ئەو ئاپارتمانە نەگریسانە بچن بەگژ هەورەکاندا ، ژیان و ماناکانى واتاى خۆیان لەدەست دەدەن .. جیاوازى نێوان مرۆڤەکان زیاتر دەبێت ..!!!!

بەڵام دواى ئەم قۆناغە گۆڕان ڕوودەدات و پێوەرە سەرەکییەکان دەگەڕێنەوە ... ئەوروپاش ئەم قۆناغە نەگریسەى دیووە .. ئەودەمەش : خۆشەویستى و لێکبووردن و کەلتوورى پێکەوە ژیان چیدیکە لە تەنگژەدا نابن .. بەرژەوەندى جێ بە هەموو شتێک لەق ناکات .. شەڕانگێزى و تووڕەیی شوێنى گفتوگۆ و ئاخاوتن ناگرنەوە .. جیاوازى نێوان ژن و پیاو بەو شێوەیە پڕووکێنەر نابێت .. تاکى کورد ئەوەندە غەریزى و هەڕەمەکى و کاڵفام ناگوزەرێت .. کە تواناى گۆڕان و سنوور بەزاندنى نەبێت .. کە تواناى زەمینە سازى بۆ ئاخاوتن و گفتۆگۆ نەبێت .. کە تواناى ئەوەى نەبێت ببێتە مرۆڤێکى مەدەنى و شارستانیی ..!!

لە ئەوروپای دێرینیشدا ئەو دەمەى کە تەنیا قەشەکان و ئاغاکان قسەیاندەکرد ، ئاخاوتن و دیالۆگى نێوان نێر و مێ ، نێوان گەورەو بچووک ، نێوان باوک و کوڕ ، نێوان دایک و کچ هەر ئاوەها لە قەیران و تەنگژەدا پەنگى خواردبۆوە ، بەڵام شۆڕشی زانستى و مەعریفى و تەکنۆلۆژى ئەو ڕەوشەى قڵپکردەوە و ئەو وەرچەرخانەى دروستکرد ، کە بۆ مرۆڤایەتى بووە بە وانە و لابۆر ......!

* حەمەى ئەحمەد رەسوڵ: توێژەرى کۆمەڵایەتى