١\٥\٢٠١٢

عێراق و کوردستانی باشوور
په‌رته‌وازه‌یی گوتاری کوردی و ده‌رئه‌نجامه‌که‌ی.

حه‌مید عه‌زیز       

کورته‌ وتار:

کورد ده‌بێت سود له‌ڕابردوی خۆی وه‌ربگرێت چونکه‌ به‌درێژایی مێژو زوڵمی لێکراوه‌ هه‌ندێکیان خه‌تای هێزی ده‌ره‌کی و دوژمن بوون‌ و هه‌ندێکیشیان خه‌تای سه‌رانی کورد خۆیان بوون . کورد ده‌بێت فێری دیموکراسی و هه‌ڵبژاردن بێت و دوربێت له‌بیری بنه‌ماڵه‌یی و خێڵ و تاکڕه‌وی . ئه‌گه‌ر خۆمان چاک نه‌که‌ین و له‌گه‌ڵ مۆدێلی نوێی وڵاتانی پێشکه‌وتوو عه‌قڵی دیموکراسیانه‌ی ده‌سه‌ڵاتییدا نه‌ڕۆین زۆر زه‌ره‌ر ده‌که‌ین و ناشرین ده‌بین چونکه‌ ئه‌وه‌ی له‌کوردستاندا ڕوده‌دات له‌کاری خراپی نایاسایی و کوشتن و گرتن و .. هتد له‌که‌م وڵاتدا ڕوده‌دات و هه‌یه‌ له‌که‌م وڵاتدا هه‌یه‌ . پێویسته‌ خۆمان باشتر بکه‌ین و یه‌کگرتوو یه‌ک هه‌ڵوێست بین به‌رامبه‌ر هێزی ده‌ره‌کیمان ، ده‌بێت له‌ناو خۆماندا به‌هه‌موو ڕه‌خنه‌و که‌موکوڕیه‌که‌وه‌ یه‌کترمان قبوڵ بێت و گوێ له‌یه‌ک بگرین و بۆ وڵات و میلله‌ت کار بکرێت نه‌ک بۆ به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تی و ئه‌گه‌ر ئێمه‌ باش و یه‌کگرتوبین وڵاتانیش بیر له‌وه‌ ده‌که‌نه‌وه‌ که‌ئێمه‌ شایسته‌ی ژیانین و یارمه‌تیمان ‌بده‌ن و ئه‌و وێنا ناشرینه‌ نامێنێت که‌له‌سه‌ر میلله‌تی کورد به‌گشتی هه‌یانه‌و له‌سه‌ر لێپرسراوانیش به‌تایبه‌تی‌ چونکه‌ له‌ماوه‌ی 21 ساڵی حوکومڕانی خۆیی کاری خراپ و گرتن و کوشتن زیاتر بووه‌ له‌کاری باشه‌و پێشکه‌وتن و ئاوه‌دانی. ‌

• ده‌سه‌ڵات و سیاسه‌تی بەغدا.

سیاسه‌تی ئێستای بەغدا به‌سه‌رکردایه‌تی نوری مالکی سه‌ره‌ک وه‌زیرانی عێراق که‌مخابن له‌م سه‌رده‌مه‌دا بۆن و به‌رامه‌ی ناخۆشی مه‌زهه‌بیانه‌ی تاریک و کۆنه‌ په‌رستانه‌ی لێدێت‌ ئه‌مه‌و‌ بێجگه‌ له‌وه‌ی ڕه‌نگی ناشرینی دارده‌ستیی و کۆیله‌یی و هزری تا‌یه‌فه‌ گه‌ریی و ده‌سه‌ڵاتی حوسه‌ینیه‌ی پێوه‌ دیاره‌ که‌ئه‌مه‌ بیرو ئایدیای زۆر نه‌گونجاوه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌م سه‌رده‌مه‌داو جێگه‌ی تێڕامانه‌ ئه‌م عه‌قڵی یه‌تانه‌ی که‌به‌هه‌مان شێوه‌ی بەغدا هه‌ن وه‌کو ئێران و تورکیاو زۆربه‌ی ده‌وڵه‌ته‌ عاره‌بی یه‌کان که‌ئه‌وان زیاتر ڕه‌نگ و بۆی وه‌هابیانه‌یان گرتوه‌و .. هتد . به‌ڕای من لێکچونێک هه‌یه‌ له‌نێوان ده‌سه‌ڵاتی بەغداو ڕوانینه‌ کورت بینه‌ عه‌قڵی و مه‌عریفی یه‌که‌ی سه‌ده‌ی پێش ناوه‌ڕاستی ئه‌وروپاش که‌ده‌کاته‌ هه‌زار ساڵ پێش ئێستا که‌به‌ڕاستی ئه‌مه‌و له‌م سه‌رده‌می عه‌وله‌مه‌و گلۆبالیزم و مه‌ده‌نی یه‌ته‌و جیهانگیری یه‌ی جیهاندا ئه‌م جۆره‌ ده‌سه‌ڵاتانه‌ جێی سه‌رنجن و خۆیان و وڵات ده‌به‌نه‌ دوای دواوه‌ی کاروانی به‌ره‌و پێشچوونی ژیانی مه‌ده‌نیانه‌ی مرۆڤ که‌زۆر پێویستی یه‌کی حه‌تمی یه‌ ئه‌مڕۆ له‌م کاته‌دا چونکه‌ بیرو هزره‌که‌ زۆر جیاواز ده‌بێت له‌گه‌ڵ جیهانی ده‌ره‌وه‌و خه‌ڵک و وڵاتانی دنیادا . ده‌سه‌ڵاتی بەغدا سه‌قه‌ته‌ چونکه‌ له‌لایه‌که‌وه‌ هاوبیرو هاوشێوه‌ی جمهوری ئیسلامی و له‌لایه‌کی تریشه‌وه‌ ڕه‌شمه‌که‌یان به‌ده‌ستی ئه‌مریکاوه‌ توند گیراوه‌و بۆیه‌ بڕیاری چاره‌نوسانه‌ی گه‌لی عێراق هه‌رگیز له‌به‌غداوه‌ نی یه‌ هه‌رگیز به‌ده‌ست عاره‌به‌وه‌ نی یه‌ . سیاسه‌تی ئێستای عێراق ده‌رئه‌نجامێکی زۆر خراپی هه‌یه‌ بۆ عێراق و کوردستان و ناوچه‌که‌ش چونکه‌ سه‌رده‌می عه‌قڵی وشک و مه‌زهه‌ب له‌ناو حوکمه‌ت و به‌ڕێوه‌بردندا به‌سه‌رچوه‌و مۆدێلی زۆر کۆنه‌ که‌چی له‌عێراق دا تایه‌فه‌گه‌ری و کۆنه‌په‌رستی و مه‌زهه‌ب تازه‌ به‌تازه‌ چه‌که‌ره‌ی کردوه‌و ڕۆژ له‌دوای ڕۆژ خه‌ستترو نابوتترده‌بێت . له‌وڵاتی فه‌ره‌نسا له‌چه‌رخی پانزه‌دا له‌ساڵی (1525)دا ئاین له‌ده‌وڵه‌ت جیاکراوه‌ته‌وه‌ ‌ دوای (500) ساڵ له‌وان جارێ زۆربه‌ی ده‌وڵه‌ته‌ عاره‌بی و ئیسلامی یه‌کان یان ده‌وڵه‌تانی دنیای سێ نه‌که‌وتونه‌ته‌ خۆیان و تازه‌ به‌تازه‌ ئاین کراوه‌ته‌ بازرگانی و له‌ده‌سه‌ڵاتدا به‌کار ده‌هێنرێت.

• ده‌سه‌ڵات و سیاسه‌تی کوردستان.

ده‌سه‌ڵاتی کوردی له‌کوردستان مخابن ئه‌ویش هه‌تا ڕاده‌یه‌کی باش وێنه‌ی عه‌قڵی خێڵ و تاقم و بنه‌ماڵه‌و .. هتد نمایش و په‌یڕه‌و ده‌کات که‌زۆر ‌به‌داخه‌وه‌ ئه‌مه‌ جێگه‌ی ناخۆشحاڵی هه‌موانه‌ وه‌کو کوردو خه‌می دواڕۆژی کوردستان . ده‌سه‌ڵاتی کوردی به‌و دووحیزبه‌وه‌ که‌فه‌رمان ڕه‌وان هه‌ریه‌که‌یان سه‌ر به‌لایه‌ک و ده‌وڵه‌تێکن و به‌رامبه‌ر کێشه‌ ده‌ره‌کیه‌کانیش هاوڕاو ته‌با نین و یه‌ک قسه‌و یه‌ک هه‌ڵوێست نین که‌جێگه‌ی داخ و نیگه‌رانییە.

• کاریگه‌ری و ده‌رئه‌نجام.

‌بێ دوودڵی و به‌بێ شیکاری یه‌کی گه‌وره‌ی سیاسی بۆ ‌هه‌موومان ئاشکرایه‌ ئه‌م جۆره‌ سیاسه‌ته‌ی کوردستان کاریگه‌ریی و ده‌رئه‌نجامی گه‌وره‌ی هه‌یه‌ له‌سه‌ر پڕۆسه‌که‌و له‌سه‌ر ئێستاو دواڕۆژی کورد له‌ناوچه‌که‌ به‌شێوه‌یه‌کی سلبی و خراپ . به‌هه‌مان شێوه‌و‌ به‌بێ دوودڵی سیاسه‌تی عێراق و مانه‌وه‌ی که‌رکوک و خانه‌قین و شه‌نگال و هه‌ندێ ناوچه‌ی تر که‌کوردستانه‌و هه‌تا ئێستا نه‌خراونه‌ته‌ سه‌ر کوردستان (2003 / 2012) که‌ده‌کاته‌ ماوه‌ی نۆ ساڵ که‌ماوه‌یه‌کی دورو درێژو به‌ماده‌ی (14) کوردیان خه‌ڵه‌تاندوه‌ . به‌هه‌مان شێوه‌ ده‌سه‌ڵاتی کوردیش یان گێله‌ یان خۆی نایه‌وێت و فرۆشراوه‌و ئیتر باکه‌سیش به‌ته‌ما نه‌که‌ن و سنورێک بۆ فڕوفێڵه‌کانیان دابنێن.

ئه‌وه‌ی گرنگه‌ میلله‌تی کوردو خاکی کوردستانه‌ که‌به‌هه‌موومان بیپارێزین و یه‌ک ڕاو هاوده‌نگی یه‌کتربین و پشت و په‌نابین بۆ یه‌کتری . ده‌با ئه‌و هه‌موو نه‌هامه‌تی و دۆڕاندن و فڕوفێڵه‌ی له‌گه‌ڵ کوردا کراوه‌ به‌درێژایی مێژو ببێته‌ هانده‌رو وانه‌و په‌ند که‌ئیتر هه‌موو براو که‌سی یه‌کبین و ئه‌م ئه‌زموونه‌شمان له‌ده‌ست نه‌ڕوات چونکه‌ که‌ڕۆیشت به‌پاژنه‌که‌شی ناگه‌ینه‌وه‌و‌ ئەفسووس و په‌شیمانیش دادمان نادات .

ماڵپه‌ڕی حه‌مید عه‌زیز