٧\٩\٢٠١٤

حەمە غەفور:

داعش یەک سیناریۆی هەیە، ئەویش داگیرکاریی ‌و سەپاندنی حوکمی شەریعەی ئیسلامییە.

- گفتوگۆی بڵاوکراوەی (نا بۆ سێدارە) لەگەڵ حەمە غەفور، سەبارەت بە رەوشی سیاسیی عێراق دوای هاتنی داعش -

سازدانی: حیسام یوسفی

حیسام یوسفی: بەپێی ئەو زانیاریانەی بڵاوکراونەتەوە، داعش لەلایەن ئەمریکاوە دامەزراوە بۆ سەرلەنوێ دابەشکردنەوەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست. بیروڕای ئێوە لەمبارەوە چییە؟

حەمە غەفور: ئێستا لە هیچ شوێنێک ئیدیعای پێناسەکردنەوەی سەرلەنوێی جیۆپۆلەتیکی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لەلایەن ئەمریکاوە نابیسرێت. ئەوە پڕۆژەی بووشی کوڕ بوو کە بە شوێن سیناریۆی "نیزامی نوێی جیهان"ی باوکیدا هەردووک پێکەوە مەحکوم بوون بە شکست‌‌و کۆتاییان هات. بە شوێن خۆشیاندا عێراق‌و ناوچەکەیان لەنێو زەلکاوێکی سیاسی بێئەوپەڕدا بەجێهێشت، کە داعش مەترسیدارترین دیاردەکانییەتی. هەڵتۆقینی "داعش" لە سەرەکی ترین‌و قووڵترین ئاستی شیکاریدا، خۆی بەرئەنجامی ڕاستەوخۆی شکستی سیاسی‌و ستراتیژی میلیتاریستی ئەمریکاو پاشەکشەو ئاوابوونی ڕۆڵی باڵادەستبوونی ئەو دەوڵەتەیە بەسەر ئابووری‌و سیاسەتی جیهانەوە، دوای کۆتاییهاتنی هاوسەنگیی جیهانی دووقوتبی. ئەمریکا لە ڕێگای سیناریۆکانی چەشنی "نیزامی نوێی جیهان"‌و "خۆرهەڵاتی ناوەڕاستی گەورە"وە، ئامانجی بوو ڕۆڵی سەرکردەگیی خۆی، لە دەروازەی عێراق‌و خۆرهەڵاتی ناوەڕاستەوە بەسەر تەواوی جیهاندا بەرجەستەبکات، بەڵام بە شکستێکی سیاسی‌و ئابووری گەورە بەسەر خۆیدا شکایەوە. شکستی ستراتیژی هەژموونی جیهانیی ئەمریکا لەگەڵ دەرکەوتنی بنبەستی میلیتاریستی ئەو لە ئەفغانستان‌و عێراق، لەگەڵ ڕاپۆرتەکەی بەیکەر- هاملتن‌و دواتر تەقینەوەی هەواڵی قەیرانی ئابووری وۆڵستریت، بووە یەقین‌و پەروەندەی سیناریۆکانی ئەمریکا لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست هەمووی پێچرایەوە. سەرەکی ترین بابەتی هەڵمەتی هەڵبژاردنی ئۆباما کێشانەوەی هێزە سەربازییەکانی ئەمریکا بوو لە عێراق‌و قوتارکردنیان بوو لەو دۆزەخەی خۆیان خوڵقاندبوویان.

سەرکەوتنی ئۆباما لە هەڵبژاردنەکانی ٢٠٠٨دا، ڕاستەوڕاست بەرئەنجامی ئەو دوو فاکتەرە سەرەکییە بوو. سەرکەوتنی دیموکراتەکان‌و شەخسی ئۆباما بۆ ئیدارەدان‌و کۆنتڕۆڵکردنی ئەو دوو بارە نائاساییەی ئەمریکا بوو، نەک هیچ شتێکی دیکە. ئەنجومەنی پیران‌و کۆنگرێسی ئەمریکا ئۆبامایان سەرخست بۆ کۆشکی سپی، تا بەڵکو بتوانن بەر بە داڕمانی زیاترو شکستی زیاتری ئەمریکا بگرن‌و زەرەرو زیانەکان‌و کاریگەرییەکانیشی لە ئاستی سیاسی‌و سەربازی‌و ئابوریدا لەناوخۆو لە ئاستی جیهانیشدا کۆنتڕۆڵ بکەن. شەش ساڵی تەواوە دەستەی فەرمانڕەوای ئەمریکا لە هەوڵدایە بۆ بەرگرتن بە قووڵتربوونەوەی ڕەوەندی ئەم خەسارەتانەو بێ ئاکام ماونەتەوە. لە جێگایدا داغانبوونی زیاتری ڕەوشی سیاسی‌و ئەمنی عێراق‌و نابوودبوونی کۆمەڵگای سوریای لێ کەوتۆتەوە، کێبەرکێی توندترو ناهەموارتری هێزو لایەنە ئیسلامی‌و تائیفی‌و قەومییەکانی عێراق ئاکامێکی دیکەی بووە لەسەر دەسەڵات‌و چەپاوڵ‌و پایماڵکردنی داهاتی ووڵات. پەیدابوونی داعش خۆشی یەکێکە لە ئاکامە زیانبارەکانی ئەو ڕەوشەی باسمان کرد، کە دەزگا جاسووسییەکانی ئەمریکا بە هاوکاری دەوڵەتانی ئیسرائیل‌و تورکیاو سعودیە خۆیان نەخشەو پلانی دروستکردن‌و پەروەردەکردنیان ئەنجامداوە، تا وەکو کارتێکی گوشار بۆ سەر ڕژێمی ئیسلامی ئێران‌ودوورخستنەوەی نووری مالکی بەکاری بێنن، بەڵام ئێستا بۆتە بەشێک لە قەیرانەکەو لەژێر کۆنتڕۆڵی ئەمریکا دەرچووە.

حیسام یوسفی: ئەمریکا هێرشی ئاسمانی بە دژی داعش دەستپێکردووە. خوڵقاندنی ئەم ڕەوشە چ قازانجێکی بۆ ئەمریکا بەشوێنەوەیە؟ لە پشتی پەردەی ئەم ڕێکەوتنانەوە چی هەیە؟

حەمە غەفور: قووڵتربوونەوەو پەرەگرتنی بوحرانی سیاسی عێراق، ئەمریکای ناچارکرد لە عێراق بچێتەدەرەوە. ئەم وێنایە ئەتوانێت ترسناکی‌و سەختیی ڕەوشی سیاسی ناهەمواری عێراقمان نیشانبدات. بە بڕوای من پێشهاتنی ڕەوشی ئێستاو سەرهەڵدانی داعش زیاتر بە زەرەری ئەمریکایەو هەوڵە شەرمنۆکانەو سنووردارەکانیشی دژی داعش، کە زیاتر هێرشی ئاسمانییەو بەشێکیشی بە فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانە، بۆ ئیستیهلاکی ئیعلامی‌و تەبلیغاتییە. چونکە ئۆباما ڕایگەیاند کە سوپای ئەمریکا ناگەڕێتەوە عێراق‌و زیاتر هاوکاری هێزو لایەنە هاوپەیمانەکانی ئەکات شەڕی دژی داعش بکەن. بەڵام هاوکارییەکانیشی وەکو مەرجی پێکهێنانی دەوڵەتێکی تەوافوقی داناوە، کە شیعەکان تیایدا دەست لە دەسەڵاتی سەرتاپاخوازی عێراق هەڵگرن. جگە لەوەش دوای شکستی لە عێراق ئەمریکا ڕەوەندی بەرگرتن بە زەرەرو زیانەکانی گرتۆتە پێش لەکوێ ئەپەرژێتە سەر شوێنکەوتنی بەرژەوەندیی تایبەت. هێزێکی دۆڕاو زیاتر ئەبێت خەسارەتەکانی بژمێرێت نەک هێرش‌و پەلامار بەرێت. جیهانی ئەمڕۆ دنیایەکی بێ هاوسەنگی‌و ناجێگیرو بێ کۆنتڕۆڵە. خۆرهەڵاتی ناوین دوای دەیان ساڵ پشێوی‌و ناسەقامگیری، تازە ڕۆچۆتە نێو گرژی‌و بوحرانێکی تازەی چەندلایەنەوە، کە خۆی بەرئەنجامی ناجێگیرییەکانی دوای تێکچوونی هاوسەنگی هێزی سەردەمی جیهانی جووتپۆڵییە، وە بەشێکی ئاکامی قەیرانی ئابوورییەو گۆشەیەکی دیکەشی بەرئەنجامی ململانێی هێزە گەورەو بچوکەکانە لەسەر دووبارە دابەشکردنەوەی ناوچەی نفوزو بەرژەوەندییەکانیان.

زەمانی ڕێکەوتنی پشتی پەردەش تاڕادەیەک کۆتایی هاتووە. ئیستا ئێمەو جیهان‌و ئەمریکاو تەرەفەکانی دیکەی هاوکێشەکە لەبەردەم واقعی ئەزمەو داڕمانێکی ئەخلاقی‌و سیاسی‌و کۆمەڵایەتیدا ڕاوەستاوین. دۆخی ئەزمەگرتووی عێراق‌و سوریاو خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، زیاتر بە سەردەمی جەنگە جیهانییەکان ئەچێت. تەنانەت لە ئاستی ڕای گشتیدا باس لە جەنگێکی جیهانی سێهەم ئەکرێت! هاوسەنگی جیهان بە تەواوی تێکچووە. سەرنجی قەیرانی ئابووری جیهان بدەن. شەڕو کێشمەکێش بۆ دابەشکردنی ئۆکرانیا، شەڕەنگێزییەکانی دەوڵەتی فاشیستی ئیسرائیل بۆ بنبەست پێکردنی پرۆسەی ئاشتی‌و دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی فەلەستین، ناکامییەکانی (ناتۆ) لە لیبیاو پەرەگرتنی قەیرانی ئەو ووڵاتە، سەرکێشییەکانی حیزبوڵڵای لوبنان‌و حەماسی فەلەستینی، پێمان ئەڵێن، نائارامی‌و ناجێگیرییەکانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بەهۆی بێئاسۆیی هێزو دەوڵەتە بۆرژواییەکانەوە تا دێت قوڵتر ئەبێتەوە. وە چارەنووسی سەدان ملیۆن مرۆڤی ئەم ناوچەیەی لەگەڵ هارترین‌و ڕەشترین هێزو دەستەو تاقمی ئیسلامی‌و تائیفی‌و قەومی بەرەوڕووئەبێتەوە.

 
سیاچاڵی کارەساتبارو ئەزمەگرتووی عێراق لەلایەک بەرئەنجامی هەل‌ومەرجی ناجێگیری جیهان‌و کێشمەکێشە ناوچەییەکانە، لەلایەکی دیکەشەوە هۆکاری سەرەکی شکستی پڕۆژەی فیدڕاڵیزمە کە هەڵوەشانەوەی زیاتری ژێربینای کۆمەڵگای مەدەنی‌و قووڵتربوونەوەی هەرچی زیاتری قڵشتی تائیفی بەشوێنەوە بووە. بەڵام کاتێک داعش لەنێو زەلکاوی قەیرانگرتووی پڕ لە کارەساتی سوریاو عێراقدا خۆی ئەدۆزێتەوە، بە خێرایی گەشەو پێشڕەوی ئەکات، لە ناوچەکانی ژێر چەپۆکی تەوەحوشی شەریعەی ئیسلامیدا، بە زەبری مرۆڤ سەربڕین‌و گوللـەبارانکردن، لە نێو جەرگەی هاوکێشە سیاسییەکانی ئەو دوو ووڵاتەو پەرەسەندنی جەنگی تائیفی‌و مەزهەبی تیایاندا جێگای خۆی ئەکاتەوەو دەوڵەتێکی گەورەو پڕچەک بە تەواوی مانا لەناو دڵی دوو کیشوەردا دائەمەزرێنێت، هێرشی ئاسمانی بۆ سەری لە کایەی مناڵان ئەچێت! جگە لەوەش داعش هێزێکی سەرکێشی بێهەوساری ئیسلامییەو لەسەر زەوی‌و لەسەر زەمینەی شەڕی تائیفی نێوان شیعەو سوننە کە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستی گرتۆتەوە ئامادەگی هەیە، ئەجەنگێ‌، هێرش ئەبات‌، هەڕەشە لە تورکیاو ئەمریکا ئەکات‌و داوایان لێئەکات هەژموونی دەوڵەتەکەی لەبەرچاوبگرن، تەنانەت ئەگەر بە گورزی سەربازیش بکرێت دوور بخرێتەوە، ئەم ڕەوشە بوحرانگرتووەی عێراق کۆتایی نایەت. بەڵکو کاریگەری‌و ئاسەوارەکانی بۆ درێژماوە بەسەر تەواوی ناوچەکەو جیهانیشەوە ئەمێنێتەوە.

سەرکێشی‌و تاوانکاری‌و کارە مافیاییەکانی داعش، بە تایبەتی لە دەوروبەری موسڵ بەرانبەر بە مەسیحییەکان‌و دواتر یەزییدییەکان‌، بەرپاکردنی تراژیدیای ئاوارەکردنی سەدان هەزار مرۆڤی سڤیل بە ژن‌و منداڵ‌و پیرو پەککەوتەوە، کوشتنی بەکۆمەڵ‌و ئەتککردن‌و دەستدرێژی سێکسی بۆ سەر ژنان‌و تەنانەت کۆیلەکردنی ژنانی یەزیدی‌و هەڕاجکردنیان لە بازاڕی ئاشکرادا، سەپاندنی حوکمی شەریعەو نیکاحی جیهاد بەسەر خەڵکیدا، جیهانی توشی شۆک کردووە. بەشێکی زۆری خەڵکی جیهان وەکو ئاکامی سیاسەتەکانی ئەمریکا تەماشای هەڵتۆقینی داعش ئەکەن. نەفرەت‌و تووڕەیی‌ خەڵکی عێراق‌و جیهان بە دژی دەستەو تاقمە ئیسلامییەکانی نێو داعش‌ گەییشتۆتە لوتکە، بۆیە ئەمریکاش ناچاربووە بە خستنەکاری هێرشی فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان دژی داعش لە ئاستێکی سنوورداردا، خۆی لەژێر باری ئەم ڕەخنەو نەفرەتە گشتییە بدزێتەوە. لە یەک قسەدا، ئەم ڕەوشە نوێیەی عێراق ئەمریکای تووشی گرفتاری زیاتر کردووەو ئەو پرۆسەیەی بۆ پێشگرتن بە زەرەرو زیانەکانی بە هاتنی ئۆباما دەستیپێکردبوو، سەختترو درێژماوەتر ئەکاتەوە. لە ئاستی سیاسی‌و کۆمەڵایەتیشدا، ئەمریکا لەژێر نەفرەتی ڕای گشتیی ناوخۆی خەڵکی ئەمریکاو جیهانیشدا خۆی بینیوەتەوە.

حیسام یوسفی: بەڕای تۆ ئەمە دووبارەبوونەوەی مێژوو نییە؟ هەمان پێشهات کە بۆ خەڵکی ئێران ڕوویدا ساڵی ١٩٧٩. سی ساڵ پێشتر داعشیان کردە فەرمانڕەوای ئێران‌و ئەمڕۆش بە نیازن هەمان سیناریۆ لە سوریاو عێراق دووبارەبکەنەوە؟

حەمە غەفور: زۆر ڕاستە. مێژوو بە شێوەی تراژیدی خۆی دووبارەئەکاتەوە. هەرچەندە ئێرانی ساڵی ٩٧٩ لەگەڵ سوریاو عێراقی ٢٠١٤دا جیاوازی گەورەو بنەڕەتییان هەیە، بەڵام دڕندەیی‌و خوێنڕێژییەکانی تەوژمی دژە شۆڕشی ئێرانی بە ڕابەرایەتی خومەینی، لەگەڵ دەستەو تاقمی مافیایی‌و گانگوستەریزمی ئیسلامی داعش، یەک شتن، هەردوکیشیان لە سەرچەشمەی ئایینی ئیسلام ئاوئەخۆنەوە. زلهێزەکانیش هەمیشە لە پشتی چینی بۆرژوازی‌و دەوڵەتەکانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست ڕاوەستاون بەدژی بزووتنەوەی کۆمۆنیستی‌و کرێکاران‌و ئازادیخوازانی ئەم ووڵاتانە، بە تایبەتیش لە سەردەمی سەرهەڵدانی شۆڕش‌و ڕاپەڕینە جەماوەرییەکاندا هەموو توانایەک ئەخەنەکار بۆ شکسپێهێنانی شۆڕشەکان.

دروست بە شوێن پەرەگرتنی شۆڕشەکانی تونس‌و میسردا، کە ملیۆن ملیۆن مرۆڤی کرێکارو زەحمەتکێش‌و ئازادیخواز بەشدارییان تێدا کرد، وە لەپێناو نان‌و کارو شکۆمەندی‌و ئازادیدا، دوو دەوڵەتی دیکتاتۆری پڕچەک‌و خاوەن سوپای مەحکەمیان لە باکوری ئەفریقیا هێنایەخوارەوە. دەستەی فەرمانڕەوای ئەمریکاو دەوڵەتانی تری ڕۆژئاوایی، بە مەبەستی بەرگرتن بە پەرەسەندنی شۆڕش بۆ تەواوی ووڵاتانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، کە دەوڵەتە دیکتاتۆرەکانی نوێنەری چینی بۆرژوازی ئەو کۆمەڵگایانەی خستبووە ژێر مەترسی داڕمانەوە، دەستیاندایە تەدەخولی سیاسی‌و جاسووسی بۆ پەکخستن‌و بەلاڕیدابردنی. لە نێو تەوژمی ئیسلامی سیاسیدا، دزێوترین‌ دارو دەستەی مافیاییان دامەزراند، پارەو چەک‌و چۆڵ‌و زانیارییان خستە بەردەستیان‌و بە ناوی شۆڕشەوە بەریاندانە جەستەی پڕ قەیرانی ووڵاتانی سوریاو عێراق. لەنێو دەیان گروپی مرۆڤکوژی ئیسلامیدا، داعش سەرەکیترین دارودەستە بوون بەتەواوی بەهرەبەردارییان لەم هاوکاریانە کردو خۆیان کردە هێزو تەوقی دەسەڵاتی ڕەشی ئیسلامیی خۆیان گیرکردە جەستەی کۆمەڵگاکان‌و هاوڵاتیان‌، وە گۆڕان بۆ ئەو هێزەی بۆتە سەرتیتڵی هەواڵی ڕۆژانەی ڕاگەیاندنەکانی جیهان. ئەوان توانییان ئاراستەی شۆڕش بگۆڕن‌و لە غیابی ڕابەرایەتییەکی کۆمۆنیستی کارامەدا، بەنێوی خواست‌و ئامانجەکانی شۆڕشەوە دژە شۆڕشێکیان قوتکردەوە بۆ لەباربردنی شۆڕش‌و گۆڕێنی ڕەوشەکە بۆ فەزای گەشەو هەڵدانی هێزەتاریکپەرستەکان. ئەگەرچی پرۆسەی شۆڕش‌و پەرەسەندنەکانی لە تونس‌و میسر بە ئاستێک گەییشتن ئاقاری تەدەخولی ئەوان تیایاندا سنووردار مایەوە، بەڵام لە لیبیاو سوریاو عێراق ڕاپەڕین‌و شۆڕشی خەڵکیان بەدەردێک برد، لەمێژوودا وێنەی نییە لە بەرهەمهێنان‌و ئەنجامدانی دڵڕەقی‌و تاوانکاری‌و کاولکاری‌و گۆڕینی بۆ زەوییەکی لەبار بۆ گەشەی هێزگەلی دژە مرۆیی.

حیسام یوسفی: دواترین ئاڵوگۆڕەکانی سوریاو عێراق کامانە بوون، وە چ هەڵسەنگاندنێکت بۆ ئەم بارودۆخە هەیە؟

حەمە غەفور: دوایین پەرەسەندنەکان لە سوریا لە ئاستی کوللیدا وادیارە بە قازانجی دەربازبوونی ڕژێمی شۆڤێنی بەشار ئەسەد تەواوبووە. ڕژێمێک بە بەر چاوی جیهانەوە لە ماوەی ٣ ساڵدا لەژێر چەتری جەنگێکی وەکالەتیدا کە ئەمریکاو ڕۆژئاواو ڕوسیاو چین بەڕێوەی ئەبەن، کۆمەڵگایەکی بردۆتە سەر لێواری نابوودبوونی تەواو کەماڵ. زیاد لە سەد هەزار کوژراو و سەدان هەزاری تر بریندارو چەندین ملیۆن ئاوارەو دەربەدەری بەشوێندا هاتووە. ئەم داغانبوونە سیاسی‌و کۆمەڵایەتییە هەر بەردەوامەو مانەوەی ڕژێمی ئەسەد لەسەر ئەم تاوانکارییانەی ڕاوەستاوە، بۆیە هێشتاش خەڵکی سڤیلی ئەم ووڵاتە ئەبێت باجی مانەوەی ئەم ڕژێمە نەگریسە بدەن! هەموو ئەمانەش لەپێناو ململانێی نێوان بلۆکە گەورە سیاسییەکانی جیهاندایە لەسەر ناوچەی نفوزو بەرژەوەندییەکانیان. ئۆپۆزیسیۆنی بۆرژوایی سوریا لەم سێ ساڵەدا بە قەد بارستایی تاوانکارییەکانی ڕژێمی ئەسەد، تاوان‌و کاولکاری ئەنجامداوە، چونکە دەستێکی دەرەکی بە ئامانجی بەلاڕێدابردنی ئاراستەی ڕاپەڕینی خەڵکی سوریا لەپشتییەوە ڕاوەستاوەو بەهیچ جۆرێک نزیکایەتیی لەگەڵ خواست‌و ڕاپەڕینی خەڵکەوە نییە. ئەوان مەقاشی دەستی زلهێزەکان‌و دەوڵەتانی ناوچەکەن، کە بە ئیعتیباری ناوی شۆڕشەوە گەورەیان کردن‌و لە بەرانبەرکێیان لەگەڵ ڕژێمی ئەسەددا، سوریایان کردە دۆزەخێکی واقعی بۆ هاوڵاتیانی.

ڕەوشی عێراق بە هەندێ جیاوازیی کیشوەرییەوە هیچی لە سوریا کەمتر نییە. ١١ ساڵی تەواوە عێراق لەنێو تەنوورەی قەیرانێکی سیاسی‌و حکومەتی‌و فەرمانڕەوایەتیدا ئەسوڕێتەوە. من لە مناسەبەی تردا ووشداریم داوە لە سیناریۆی بە سوریاکردنی عێراق، بەداخەوە پێشبینییەکە بۆتە یەقین. کارە تیرۆریستییەکان ڕۆژێک ڕانەوەستاوەو خەڵکی ئەم ووڵاتە شەوێک بە ئارامی چاویان نەچۆتە خەو. کێبەرکێی ئەو هێزە مەزهەبی‌و تائیفیی‌و قەومییانەی حکومەتی فیدڕاڵیی کارتۆنییان پێکەوە نابوو، بە پەیدابوونی داعش‌و داگیرکردنی موسڵ‌و تکریت‌و ئەنبار گەییشتە ترۆپکی تەقینەوەی ناکۆکییەکان‌، نەک پرۆسەی سیاسی بە بنبەستی تەواو گەییشتووە، بەڵکو فیدڕاڵیزمە قەومی-مەزهەبییەکە هەرەسی هێناوە.

ئێستا هێزە دەخیلەکانی چەشنی تورکیا، عەرەبستانی سعودی‌و قەتەر بە پاڵپشتی ئەمریکاو ڕۆژئاوا، وە ئێران‌و ڕژێمی بەشار ئەسەدو حیزبوڵڵای لوبنان بە پاڵپشتی ڕوسیا، کێبەرکێکانیان بۆ شکڵدان بە حکومەتێکی تەوافوقی تازە لە بەغدا، لەسەر بنەمای کۆنفیدڕاڵی سێ هەرێم‌و نیمچە حکومەتی شیعە، سوننەو کورد، لەگەڵ هەڵتۆقینی داعش‌و شەڕو پێکدادانەکانیدا لەگەڵ سوپای عێراق‌و هێزی پێشمەرگەی حیزبە کوردییەکان، دەستپێکردووە. بەڵام کۆنفیدڕاڵی ڕێگای ڕزگاربوون لە داڕمانی بنەمای قەومی- مەزهەبی حکومەتی ناوەندی نییە. بەڵکو گۆڕینی حکومەتی قەومی مەزهەبی عێراق بە حکومەتێکی سکۆلاری ناقەومی‌و نامەزهەبی ڕێگای دەرچوونە لە قەیران‌و بنبەستی سیاسی عێراق. هەتا ئەم گۆڕانکارییە سیاسییە شکڵنەگرێت، قەیرانی سیاسی‌و پێکهێنانی حکومەتی ناوەندی عێراق لەنێو گێژاوی زەلکاوی سیاسی عێراقدا ئەخولێتەوە، وە جەنگ‌و دەعواو پێکدادانیش درێژەی ئەبێت. هەر ئێستا لە ناوخۆی عێراق زیاد لە ملیۆنێک ئاوارەی جەنگی تائیفی‌و شەڕو جەبهەی داعش هەیە، تراژیدیای یەزیدییەکان بەردەوامە، بە درێژایی یەک هەزار کیلۆمەتر لەسەر سنووری کوردستان پێکدادان گەرمە، لەولاشەوە مادام ئەم هێزانە خۆیان بەڕێخەری زەلکاوی سیاسی عێراقن‌و ململانێکانیان لەسەر دەسەڵات تا هاتووە قووڵتر بۆتەوە، هەموویان لە بێئاسۆییەکی سیاسی تەواودا بەسەرئەبەن، بۆیە وەڵامدانەوەی بوحرانی عێراق‌ لە ڕێگای دروستکردنی سێ نیمچە حکومەتی کۆنفیدڕاڵییەوە کێشەو ناکۆکییەکان چارەسەر ناکات‌و گرژی‌و قەیرانەکان بەردەوام ئەمێننەوە. تەنانەت کردنەدەرەوەی هێزێکی چەقۆکێش‌و ملهوڕی چەشنی داعش بە هەر ڕێگایەک بێت، وەڵامی ئەزمەی سیاسی عێراق ناداتەوەو شەڕو کێشمەکێشی قەومی‌و تائیفی هەروا بەردەوام ئەمێنێتەوە.

حیسام یوسفی: دوای هێرشی داعش بۆ سەر عێراق‌و داگیرکردنی موسڵ‌و پاشەکشەی سوپای عێراق لەو شارەو لە دەورو بەری کەرکوک، هێزی پێشمەرگەی کوردستان توانی کەرکوک بخاتە ژێر دەستی خۆیەوەو سنورەکانی کوردستانیان کۆنتڕۆڵ کرد. ئەم پێشهاتانە بوونە بەهانەی هێنانەبەرەوەی باسی سەربەخۆیی کوردستان لەلایەن مەسعود بەرزانییەوە. هەلومەرج تا چ ڕادەیەک ئامادەیە بۆ سەربەخۆیی کوردستان؟ وە خەڵک کام ئەڵتەرناتیڤیان هەیە بۆ ژیانێکی باشتر؟ هەڵوێستی تۆ لەمبارەوە چییە؟

حەمە غەفور: تەسلیمکردنی موسڵ بە داعش لەلایەن سوپای عێراقەوە، گورزێکی کوشندە بوو لە هەژموونی نوری مالکی‌و هاوکێشەی نێوان حکومەتی ناوەندی‌و کوردستانی بە قازانجی دەسەڵاتی مەسعود بەرزانی گۆڕی. بۆیە خێرا هێزی پێشمەرگە ڕەوانەی کەرکوک‌و دەوروبەری کراو بەرزانی ڕایگەیاند بڕیاری ١٤٠ تەواو جێبەجێ کراوە. ئەم هەنگاوەشی وەکو کارتێکی گوشار بۆ سەر پرۆسەی سیاسی لە ناوەند بەرزکردەوەو مەسەلەی ڕیفراندۆم‌و سەربەخۆیی هێنایەپێشەوە. ئەساسەن بەرزانی پرسی ڕیفراندۆم‌و سەربەخۆیی بۆ پچڕینی دەسەڵاتی زیاترو بەشی زیاتر لە ناوەند هێناوەتەئاراوە، نەک بڕوای بە گەڕانەوە بێت بۆ ڕای خەڵکی کوردستان لەپێناو چارەسەری کێشەی کورددا. چونکە ڕیفراندۆمێکی دیکەشی بۆ ناوچە جێناکۆکییەکان بە جیا تەرح کردووە. لەکاتێکدا ڕیفراندۆم‌و گەڕانەوە بۆ پرسینی ڕای خەڵکی لە بارەی مانەوە یان جیابوونەوە لە عێراق، دەبێت هەموو ناوچە کوردنشینەکانی عێراق بگرێتەوە بە کەرکوک‌و ناوچە جێناکۆکییەکانی تریشەوە. بەمپێیە سازکردنی ڕیفراندۆمێکی ئازاد، ڕێگاچارەیەکی ڕاستەقینەو عەمەلییە بۆ پرسی یەکلابوونەوەی چارەنووسی کوردستان لەگەڵ عێراق، وە زۆربەی هەرە زۆری خەڵکی کوردستانیش پشتگیری خۆیان بۆ جیابوونەوەو سەربەخۆیی ڕاگەیاندووە. ئەم تەرحەش ساڵی ٩٩٥ لەلایەن کۆمۆنیزمی کرێکارییەوە پێشنیازکراوە، ئەوکاتە هەردوو حیزبی دەسەڵاتداری کوردی دژایەتی ڕیفراندۆمیان ئەکردو تەنانەت یەکێتی نیشتمانی بە بیانووی بەرزکردنەوەی خواستی ڕیفراندۆم بۆ سەربەخۆیی کوردستانەوە هێرشی کردە سەر حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق‌و بنکەو بارەگاکانی داخستن. لە هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠٠٥ی عێراقیشدا، لە ڕیفراندۆمێکی نافەرمیدا، ٩٨٪ دەرسەدی خەڵکی کوردستان دەنگیان بە جیابوونەوە دا، بەڵام هێزە کوردییەکان کردیانە کارتی بەشداری زیاتر لە حکومەتی فیدڕاڵی کارتۆنی.

کێشەی کورد لە عێراق مێژوویەکی دوورو درێژی هەیەو پڕۆژەی فیدڕاڵیزمی قەومی- مەزهەبیش نەک وەڵامێکی نەداوە پێی لە چوارچێوەی عێراقدا، بگرە زیاترو زیاتر کوردستانی بەرەو دابڕان لە عێراق پاڵپێوەناوە. هەلومەرجی سەربەخۆیی کوردستان بە تەواوی‌و بەشێوەی دیفاکتۆ سەلمێنراوەو بۆ چارەکە سەدەیەک ئەچێت کوردستان لە عێراق جیایە. بۆیە وەڵامدانەوە بە بەلاتەکلیفی کوردستان‌، تەنیا گەڕانەوەیە بۆ پرسینی ڕای دانیشتوان لە ڕیفراندۆمێکدا سەبارەت بە مانەوە یان جیابوونەوە لە عێراق. ئێستا کاتێک پڕۆژەی فیدڕالیزمی قەومی- مەزهەبی بەبنبەست گەییشتووە، بەرزانی پرسی ڕیفراندۆمی بۆ سەربەخۆیی هێناوەتەپێشەوە، لە کاتێکدا ساڵی ٢٠٠٥ بێ گەڕانەوە بۆ ڕای خەڵکی، کوردستانیان لکاندەوە بە عێراقەوە. لەنێو ڕەوشی ئەزمەگرتووی عێراقدا، هەردوو حکومەتی ناوەندی‌و حکومەتی هەرێمی کوردستان دەرگیری قەیرانی چارەنووسسازن. بەو پێیەی زیاد لە دوو دەهەیە بە شێوەی دیفاکتۆ کوردستان لە بەشەکانی تری عێراق جیایە، ئەم واقعییەتە هەلومەرجێکی جیاوازیشی بۆ هەردوو بەشەکە پێکهێناوە، لەسەر ئەم بنەمایەش ڕێگای دەرچوونی هەر لایەکیان لە ئەزمەکانیان جیاوازە. ئەگەر وەڵامی کێشەی بنەڕەتی حکومەتی ناوەندی، دەرچوون بێت لە بازنەی ئایدیۆلۆژیای تائیفی‌و بەدوایدا دامەزراندنی حکومەتێکی سکۆلاری ناقەومی‌و نامەزهەبی بێت لە بەغدا، ئەوا بۆ کوردستان ڕێگاچارە بەرپاکردنی ڕیفراندۆمێکی ئازادانەیە بۆ بڕیاردان لەسەر جیابوونەوەی کوردستانو پێکهێنانی دەوڵەتێکی سکۆلارو سەربەخۆ تیایدا. بەڵام دروستکردنی دوو هەرێمی شیعەو سوننە بەتەنیشت یەکەوە، وەکو دانانی ئاگرو بەنزین وایە بە تەنیشت یەکەوە. چونکە شاری بەغدا گەورەترین پێکهاتەی هەردوو تائیفەکەی تێدایەو بە درووستکردنی دوو نیمچە حکومەت لەسەر مەبنای ئایدیۆلۆژیای مەزهەبی، شاری بەغدا بەرەوڕوی کارەساتێکی بێوێنەی مرۆیی ئەکاتەوە.

حیسام یوسفی: دوای داگیرکردنی موسڵ بەرەی جەنگی داعش ڕووی لە بەغدا بوو، وەک ئاگاداریت ئاراستەی هێرشەکانی گۆڕی ڕووەو کوردستان‌و زۆرترین هێرشەکانی بۆ سەر شەنگاڵ‌و مەخمور ئەنجامدا، وە کوشتارێکی بێبەزەییانەی لەو ناوچانە ئەنجامدا. هۆکاری ئەم هەڵوێستگوۆڕینەی داعش چی بوو؟

حەمە غەفور: گۆڕینی ئاراستەی هێرشەکانی داعش بۆ گرتنی هەولێر، وەڵامێکی ڕاستەوخۆو جددی داعش بوو بۆ لێدوانەکانی مەسعود بەرزانی کاتێک ووتی؛ ئێمە جێگای سوپای عێراقمان گرتۆتەوە لەو شوێنانەی پاشەکشەیان لێیکردووە، وە ئێمە شەڕ لەگەڵ داعش ناکەین‌و سنوورەکانی خۆمان لەگەڵ درواسێیەکی تازە کۆنتڕۆڵ ئەکەین. بەرزانی بەنیاز بوو هاتنی داعش‌و تەسلیمبوونی موسڵ پێیان، وەکو کارتی گوشار بۆ سەر مالکی‌و دەسەڵاتی بەغدا بەکاربێنێت بۆ ملدانی ناوەند بە داواکارییەکانی دەسەڵاتی کوردی. بەڵام لە واقعدا دەسەڵاتێک بەواتای ماددی لە بەغدا بوونی نەمابوو. هەر بۆیەش داعش پەلاماری خۆی بە ئاراستەی کوردستان دەستپێکرد. هەروەها لە کاتێکدا حکومەتی ناوەندی لە بەغدا داری بەسەر بەردییەوە نەماوە، گرتنی شاری هەولێر لەلایەن هێزەکانی داعشەوە، کە پایتەختی حکومەتی کوردستانەو سەقامگیرترە لەچاو بەغدا، بەگوێرەی خشتەی شیکاریی سیاسەتی سەربازی، بەواتای کەوتنی دەسەڵاتیش دێت لە بەغدا. گۆڕینی ئاراستەی هێرشەکانی داعش بەرەو شاری هەولێر، شکاندنی دوو نیشانە بوو بە تیرێک، واتا ڕووخانی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە هەولێر، بە واتای کەوتنی حکومەتی هیچ لە بارانەبووی بەغداش ئەهات بۆی. هەر ئەم مەسەلەیەش بوو ئەمریکاو دەوڵەتانی ڕۆژئاوایی هێنایە سەر خەت‌و ئۆباما ڕایگەیاند هەولێر هێڵی سوورە بۆ داعش! ئەمەش بوو واداریکردن کاردانەوەی دەستبەجێ لە خۆیان نیشانبدەن، وە کەمپەینێکی گەورەو فراوان بۆ پڕچەککردنی هێزی پێشمەرگە دەستیپێکردو هێرشی ئاسمانی ئەمریکاش بۆ بۆمبارانی هێزەکانی داعش‌و هاوکاری کردنی بەرەی شەڕی هێزی پێشمەرگە دژی پەلامارەکانی داعش لە سنوورەکانی نێوان موسڵ‌- هەولێرو موسڵ- دهۆک کەوتەکار. وەکو کارنامەشی نیشانیداوە، داعش ڕیکخراوێکی مافیایی‌و وێرانکەرو خوێنڕێژی ئیسلامییە، پەڵەیەکی پیسی ئالوودەیە بە ئایدیۆلۆژیاو فاشیزمی فەندەمێنتاڵیستیی ئاینیی، هەروەها وەکو دیاردەیەکی دوژمن بە شارستانییەت‌و ژیانی سەردەم، چەتەکانی داعش پێبنێنە هەر شوێنێک‌و ڕوو لە هەر لایەک بکەن، لەگەڵ خۆیاندا تاوانکاری‌و مرۆڤکوشتن‌و کارەسات‌و نەهامەتی‌و تراژیدیاو دڵڕەقی بەرپائەکەن‌و بنەماکانی شارستانییەت لەنێوئەبەن‌و ئەم نەریتە دژەمرۆییە بەرهەم دێنێتەوە. بەمپێیەش وەکو هێزێکی شەڕەنگێزو داگیرکەر، بەتایبەتی کە چەک‌و چۆڵ‌و ئامێرو موجەهەزاتی سەربازی ٣ فرقەی سوپای عێراقی لە موسڵ کەتۆتە ژێردەستییەوە، هەوڵی داگیرکاری زیاترو فراوانترکردنی پانتایی دەسەڵاتی ڕەشی خۆی ئەدات. بۆیە هێرشی بردە سەر خەڵکی ناوچەی شەنگاڵ‌و مەخمورو قێزەونترین تاوانی دژی یەزیدییەکان‌و خەڵکی ئەو ناوچانە ئەنجامدا. لە کاتێکدا هێزی پێشمەرگەی پارتی بەرگەی هێرش‌و پەلاماری چەتەکانی داعشی نەگرت‌و بەخێرایی لەو ناوچانە پاشەکشەیان کردو دانیشتوانی شەنگاڵ‌و دەوروبەریشی کەوتنە ژێر چنگاڵی نەگریسی چەتە دڵڕەشەکانی داعشەوەو نزیک بە پێنج سەد هەزار کەس لە ژن‌و مناڵ‌و پیرو نەخۆش ڕووەو چیاکانی شەنگاڵ ئاوارەبوون.

حیسام یوسفی: لە کوردستانی سوریا داعش هێرشی فراوانی بۆ سەر شاری کۆبانی دوو ساڵە دەستپێکردووە، وە زۆرترین پێکدادان لە نێوان خەڵکی کۆبانی‌و داعش ڕوویداوە. لە هەمان کاتدا ئەم بەریەککەوتنە لە شەنگاڵیش هەبووەو خەڵکێکی زۆر بە دەستی داعش یان کوژراون یاخود لە برسێتی‌و تینووێتیدا گیانیان سپاردووە. ئایا هێرشی داعش بۆ شەنگاڵ‌و کۆبانی چ پەیوەندییەکیان هەیە؟ بەڕای تۆ کام سیناریۆ لە پشتی ئەم بابەتەوە هەیە؟

حەمە غەفور: داعش یەک سیناریۆی هەیە، ئەویش داگیرکاریی ‌و سەپاندنی حوکمی شەریعەی ئیسلامییە، بە زەبری سەرپەڕاندنی مرۆڤ ‌و کۆمەڵکوژی‌و دەستدرێژی بۆ سەر ژنان‌و منداڵان‌و هاوڵاتیانی سڤیل‌و هاوڵاتیانی نەتەوەو ئایینەکانی غەیری ئیسلام، بەسەر هەر شوێن‌و ناوچەیەکدا کە بکەوێتە ژێردەستییەوە. پاشان پەیدابوونی داعش خۆی بەرهەم‌و دەرئەنجامی ئەزمەو ڕەوشی کارەساتباری هەم سوریایەو هەم عێراقیش. لەنێو دڵی ئەم دوو ووڵاتە ئەزمەگرتووەدا داعش دەوڵەتێکی ئیسلامی ڕاگەیاندووە، کە بە نیازە بە دڵڕەقانەترین‌و دڕندانەترین شێوەی خوێنڕشتن‌و مرۆڤ تۆقاندن بیسەپێنێت بەسەر کۆمەڵگادا.

شاری کۆبانی‌و بەرگری‌و گیانبازیی جەماوەری ئەو شارە بە ژنان‌و پیاوانەوە بە دژی هێرش‌و پەلامارەکانی داعش، کە ماوەی دوو ساڵە قارەمانانە ڕاوەستاون‌و لوتی هێزەکانی داعشیان شکاندووە، بەرەیەکی جەنگ‌و ڕووبەڕووبوونەوەی دعشە بۆ جێگیرکردنی دەسەڵاتەکەی. چونکە ناوچە کوردنشینەکانی سوریا لەژێر کۆنتڕۆڵی یەپەگە دان‌و بە باشترین شێوەی جەماوەری بەرگری لە شارو گوندو هاوڵاتیانی خۆیان ئەکەن بەرانبەر بە هێرش‌و پەلامارەکانی چەتەکانی داعش بۆ سەریان. لەهەمان کاتدا دەوڵەتی شۆڤێنیی تورکیا بە ناوچەیەکی مەترسیدار بۆ سەر خۆی‌و بەرژەوەندییەکانی سەیری ناوچە کوردنشینەکانی سوریا ئەکات‌و یەکێک لە داخوازییەکانی تورکیا لە داعش داگیرکردنی ئەو ناوچانەیە. لەمبارەوە ئەبێت بووترێت ئەو شارە خاڵی بەهێزی هێزی ڕێکخراوی چەکداری جەماوەرییەو خاڵی لاوازی چەتەکانی داعش‌و تەواوی گروپە تیرۆریستییە ئیسلامییەکانی دیکەشە. لە هەمان کاتیشدا نموونەیەکی بەهێزو سەرکەوتووە بۆ شکستپێهێنانی پەلارەکانی داعش‌. بۆیە خەڵکی کوردستانی عێراقیش ئەتوانن ئەم شێوازی چەکداربوونە جەماوەرییە بگرنەپێش‌و خۆیان چەکدارو ڕێکخراو بکەن، هەتا وەکو خەڵکی شاری شەنگاڵیان لێ بەسەر نەیەت، کاتێک هێزی پێشمەرگەی پارتی پشتی چۆڵکردن‌و لەبەر دەستی تاوانباری هێزەکانی داعشدا ڕەهایان کردن.

شەڕی داعش بۆ سەر کۆبانی جیاوازە لە هێرشی داعش بۆ سەر شەنگاڵ. بۆ هەر لایەکیان داعش ئامانجی تایبەتی خۆی هەیە. بەو هۆیەی دەوڵەتی تورکیا هاوکارو پشتیوانی داعش ئەکات، هێزەکانی یەپەگەش لە کۆبانی نزیکن لە پەکەکەو بەرانبەر بە داعش وەستاونەتەوە، وە لە هەمان کاتدا ڕێگانادەن حیزبەکەی بەرزانی نفوزی خۆی بگەیەنێتە نێو شاری کۆبانی، بە حوکمی پەیوەندی بەتینی نێوان پارتی‌و دەوڵەتی تورکیاش، داعش وەکو ئەجێندایەکی سیاسی تایبەت بۆ خزمەتکردنی تورکیا، شەڕو گەمارۆی بۆ سەر کۆبانی‌و جەزیرەو حەسەکەش بەردەوام ئەنجامداوەو بەڵام شکستی هێناوە لە داگیرکردنیدا.

حیسام یوسفی: وە ئەزانن هێزە ئیسلامییەکانی ناسراو بە داعش ژمارەیەکی زۆری ژنانی یەزیدی‌و مەسیحییان دەستگیرکردووە وەکو دەسکەوتی جەنگ، وە لە بازاڕدا ئەیانفرۆشن. هەڵوێستی تۆ سەبارەت بەم پرسە چییە؟

حەمە غەفور: کۆماری ئیسلامی ئێران دوای هێرش‌و حەملەی گرتن‌و ئیعدامەکان لە ئێران، دەستیکردە سەنگسارو ئیعدامی ژنان ببیانووی ڕیعایەتنەکردنی ڕێوشوێنە ئیسلامییەکانەوە. بێوێنەترین تاوانی بە دژی ژنانی ئێرانی ئەنجامدا تا بتوانێت کۆنتڕۆڵی کۆمەڵگا بەدەستەوەبگرێت! ئەم تاوانانەی بە زیادیشەوە ئەنجام داو ئێمە دوای ٣٥ ساڵ هێشتا شاهیدین کە خەڵکی ئێران لەژێر باری ئەو پەلامارانەی جمهوری ئیسلامی دژی سەپاندنی حجاب‌و کۆیلەتی ئیسلامیی بەسەر ژنانی ئێرانیدا پشتی ڕاستنەکردۆتەوە. نەریت‌و مێنتاڵێتی هێزێکی مافیایی وەکو داعشیش، کە شمشێری ئیسلامی بەدەستەوەگرتووە بۆ بەرپاکردنی لافاوی خوێن، بێگومان سەرەکی ترین توێژی کۆمەڵایەتی کە ئەتوانێت پەیامە ناشیرین‌و قێزەونەکانی خۆی لەڕیی مامەڵەی خۆی لەگەڵیان نیشانی خەڵکی جیهان بدات خوێنڕشتنی ژنانە، ئەتککردنی ژنان‌و ووردکردنی شکۆمەندیی مرۆییان‌و دەستدرێژی کردنە سەریان‌و سوکایەتی پێکردنیانە بەبەرچاوی گشتییەوە، پاشان کۆیلەکردنیان‌و هەڕاجکردنیان لە بازاڕی ئاشکرادا لە هەر جێگایەک دەستی داعشی پێبگات. ئەمە ئەو ڕێگا تەڵخەی ئایینی ئیسلامییە بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی شەرع‌و ئەحکامی دەقەکانی قورعان‌و ئیسلام. ئەم هێزە ڕەش‌و تاریکهێنەرە پێویستە وەڵامی دانشکێن لە کۆمەڵگای ئێمەوە وەربگرێت. خەڵکی کوردستان ئەمڕۆ لەبەردەم تاقیکردنەوەیەکی مێژوویدان بەرانبەر بە هاتنی هێزێکی فاشی‌و داگیرکەرو خوێنڕێژ. پەیامی داعش کۆیلەکردنی ژنانە لە نێو چوارچێوەی ماڵ‌و مەتبەخدا، وە زنجیرکردنی هەست‌و سۆزو ویژدانیانە لەنێو چارشێو و عەباو مەقنەعەو جبەی ئیسلامیدا. تا بتوانێت پیاوانی کۆمەڵگاش بکاتە کەڵەگا بەسەریانەوەو بەهەمان شێوەی خۆیان چۆنیان بوێت دەستدرێژی سێکسی بکەنە سەر ژنان بەنێوی زەواجی نیکاح‌و زەوجی میسیارو زەوجی موتعەوە! کۆمەڵگای کوردستان نابێت ڕێگابدات ئەم پەڵەڕەشە سێبەری بگاتە سەر ئاسمانی کوردستان. ژنان‌و پیاوان لە ڕیزێکی یەکگرتوودا خۆیان چەکدارو ئامادە بکەن‌و وەڵامی شاییستە بدەنەوە بەم شەپۆلەی ڤایرۆسی ئیسلامی.

حیسام یوسفی: بۆ ڕزگاربوون لە دەستی هێزە ئیسلامییەکان‌و بە تایبەتی داعش، خەڵکی دەبێ چ کارێک بکەن؟ ئایا ئەم ڕەوتانە بە هێرش‌و پەلاماری سەربازی لەنێوئەبرێن؟ یاخود پێویستە هەنگاوی دیکە بگیرێتەپێش؟

حەمە غەفور: هێزێکی هارو مرۆڤکوژی وەکو داعش سەرئەنجام هەر دەبێ لە ڕێگای زەبرو زەنگەوە لەنێوببرێت. هەر هێزو دەوڵەتێکیش ئەم کارە بکات جێگای دەستخۆشییە. ئەمڕۆ داعش هێزێکی ترسناکی پڕچەک‌و چۆڵە، بۆیە کۆمەڵگاکان پێویستە بە خۆپڕچەککردن وەڵامیان بۆ ئامادەبکەن! لە ڕووی سەربازییەوە ئەم هێزە تاریکیهێنەرە سودی لە ڕەوشی نابەسامانی سوریاو عێراق وەرگرتووەو خۆی کردۆتە هێزو ئێستا لەبەر دەرگاکانمانە. ئێمەش ئەرکمانە وەڵامیان بدەینەوە بە شیوازی پیویستی خۆی، واتە بە هێزێکی جەماوەری‌و فراوانی پڕچەک‌و ئامادو تەیار بۆ تێکشکاندنی هەر جووڵە هێرشێکی داعش! تائێرە وەڵامی فەوری‌و بەرگریکارییە. بەڵام سەرچاوەی ئەزمەو قەیرانێک کە داعشی بەرهەمهێناوە هێشتا لەجێگای خۆیدایە. هێزو لایەنە بۆرژواییە تائیفی‌و مەزهەبی‌و قەومییەکان، سەرەڕای زلهێزەکانی دنیاش ڕێگاچارەی بۆرژواییانەیان بۆ وەزعەکە هەیەو ئەویش زیاتر بەرجەستەکردنەوەی ئەو قەڵشت‌و جیاوازییە تائیفی‌و قەومی‌و ئیتنیکییانەیە کە لەنێو پێکهاتەکانی عێراقدا درووستیان کردووە بە نێوی توڕەهاتی دیموکراسی‌و ئەم شتانەوە. بۆ نموونە، شکڵدان بە حکومەتێکی قەومی- مەزهەبی دیکەوە لە عێراق، کە تەنیا جیاوازییەکەی ئەوە بێت نوری مالکی سەرەک وەزیرانەکەی نەبێت، بەڵام هاوڕێکەی لە هەمان حیزبی دەعوە جێگای گرتبێتەوە، گەورەترین مەترسی بەردەوامیدانە بە ڕەوشی ئێستای قەیرانەکەو قووڵترکردنەوەیەتی. بەداخەوە ڕۆڵ‌و ئامادەگیی ئیرادەی جەماوەری خەڵکی کرێکارو ئازادیخوازانی عێراق‌و کوردستان ناکاریگەرەو هێزێکی کۆمۆنیستیی پەرچەمداری ئەڵتەرناتیڤێکی کۆمۆنیستی‌و کرێکاری لە مەیدانەکەدا غائیبە. بە خێرایی پێویستە وەڵامی ئەم لاوازییە سیاسییە بدرێتەوەو ملیۆن ملیۆن مرۆڤی عێراق‌و کوردستان ڕەها نەکەن کۆنەپەرستترین هێزو دەستەو تاقمی بۆرژوایی قەومی‌و مەزهەبی چارەنوسیان بگرنە دەستەوە.

حیسام یوسفی: ئەرکی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی پێویستە چی بێت سەبارەت بە هەلومەرجی ئەزمەگرتوی عێراق‌و سوریا؟ چ هەنگاوێک پێویستە بگیرێتەبەر؟

حەمە غەفور: مرۆڤایەتی‌و جیهانی شارستانی تۆشی شۆک بووە بە هەڵتۆقینی داعش‌و کارو کردەوەکانی! بەڵام لەگەڵ شۆکبوونیشیدا واقی ووڕماوەو بە خەمساردییەکەوە لە تەلەفزیۆنەکانەوە فیلمی تاوانکارییەکانی داعش بەرانبەر بە مرۆڤ تەماشائەکات. ئاستی بەشداری جیهانی شارستانی لە سنووری سۆزداری تێنەپەڕیوەو چاوەڕوانن سابەڵکو ئەمریکا بە هێرشی ئاسمانی داعش پاکبکاتەوە! بە ڕای من ئەمە ترسناکترین هەڵوێست‌و کاردانەوەیەکە لە کۆمەڵگای نێودەوڵەتییەوە نیشاندراوە. چونکە هێرش‌و ملهوڕییەکانی پێشووتری ئەمریکا بۆ سەر ناوچەکە سەرەکی ترین هۆکارو مۆتیڤ بوون بۆ قووڵتربوونەوەی ئەزمەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، ئێستاش شکستی سیاسەت‌و ستراتیژیی سەربازی‌ ئەمریکا نە ئەتوانێت وەڵامی قەیرانەکەی لێ دەربهێنرێت، وە ناشکرێت ڕێگا بۆ ئەم خۆشباوەڕییە جیهانییە خۆشبکات بۆ چارەسەری کێشەکان. بۆیە ئێمە ئەبینین لە پایتەختەکانی ووڵاتانی ئەوروپا داعش ئەتوانێت خۆی نیشانبدات‌و ئاکسیۆن‌و خۆپیشاندان‌و تەنانەت هەڕەشەش بکات بۆ تێکدانی ئاساییشی جیهان. ئەم هەڕەشانە واقعین‌و نابێت بە هەند نەگیرێن.

ئەو دێوە نووستووەی خەریکبوو بەرانبەر بە هێرشی داگیرکردنی عێراق لەلایەن ئەمریکاوە بە زەبری هێزی سەربازی ڕاچەنێت، وە بەدوای ڕووداوی دڵتەزێنی ١١ی سێپتێمبەریشدا تەکانێکی خوارد‌و خەوتەوە، ئەگەر ئەمڕۆ بەکردەوە بۆ وەستانی دیاردەی داعش کە هەڕەشە لە جیهان ئەکات، لە خەو ڕانەپەڕێت، چارەنووسێکی زۆر مەترسیدارو ڕەش چاوەڕێی مرۆڤایەتیی ئەکات! سەرۆک وەزیرانی ئینگلستان زۆر ڕاشکاوانە ووتی؛ ئەگەر داعش لە عێراق نەوەستێنین، ئەوا لێرە لە ئەوروپاو ئەمریکا دێنە سەرمان‌و دەرگامان پێئەگرن! ئەمە مەترسی سەرۆکی حکومەتێکی گەورەو کاریگەری وەکو بەریتانیایە کە نیشانی ئەدات بەرانبەر بە هاتنی داعش! مەسەلە گەورەکردنی داعش نییە، بەڵکو ڕاستییەکی تاڵ لەنێو قسەکانی کامیرۆندا بەدیئەکرێت. جیهانێکی ناهاوسەنگ، بێکۆنتڕۆڵ، بە چەندین قەیرانی جیهانی‌و ناوچەیی‌و ناوخۆییەوە، لە هاوتای قەیرانێکی ئابووری کەمەرشکێندا کە لە ساڵی ٢٠٠٨ـەوە یەخەی مرۆڤایەتی گرتووە، زەمینەیەکی لەباری بۆ دەرکەوتنی داعش‌و گەورەبوونیشی پێکهێناوە. ئەگەر وەڵامی سەرچەشمەی ئەم قەیرانانە نەدرێتەوە لەلایەن چینی کرێکارو کۆمۆنیستەکانەوە، ڕەنگە وەڵامەکانی بۆرژوازی جیهانی ئێمە بەرەوڕووی شەڕو جەنگێکی سەروماڵی وابکاتەوە، دەرکەوتنی نازییەکان‌و فاشییەتی ئەڵمانی یاری مناڵان بێت لە چاویدا.

________________________________
لینکی دەقی گفتوگۆیەکە بە فارسی: http://notonemoreexecution.org/1393/06/2065

ماڵپه‌ڕی حه‌مه‌غه‌فور

_________________________________

هەموو بابەتەکان دەربارەی ''داعش'' لێرە ببینە:

www.emrro.com/dosyeydahish.htm