په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌ئێمهلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

 

هه‌موو لایه‌ک ته‌نها ئیدانه‌ی ده‌که‌ن!

تاهیر حاجی‌حه‌سه‌ن


زنجیره‌ ته‌قینه‌وه‌کانی رۆژی سێشه‌مه‌ ڕێکه‌وتی 08/12/2009 ی شاری به‌غدادی پایته‌ختی عێراق، ئه‌و ڕاستیه‌ی دووباره‌ کرده‌وه‌ که‌ چیتر ئه‌م هێزو ده‌سه‌ڵاتانه‌ی حاکمیه‌تی وڵاتیان له‌ ده‌ستدایه‌ ناتوانن چاره‌سه‌ری ئه‌و بارگرژیه‌ی نیوانیان بکه‌ن و خه‌ڵکی سڤیل به‌ دوور بێت له‌و مه‌رگه‌ساته‌ ڕۆژانه‌یه‌ی بۆیان به‌ڕێخستوون. ده‌سه‌ڵاته‌ سیاسیه‌که‌ی سه‌رۆک وه‌زیران نوری مالکی جارێکی که‌ش ده‌بێت به‌رپرسیارێتی خۆی و حکومه‌ته‌که‌ی به‌رانبه‌ر ئه‌و خوێن ڕێژیه‌ی توشی ئه‌و خه‌ڵکه‌ بێدیفاعه‌ هاتوه‌ له‌ ئه‌ستۆ بگرێت. چونکه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌و حکومه‌ته‌ له‌ خزمه‌تی خه‌ڵکیدا بوایه‌،پرسیار ئه‌وه‌یه‌؛ بۆ ئه‌و ته‌قینه‌وانه‌ تا ئێستا کۆتاییان نایه‌ت؟ ئه‌و گروپ و هێزانه‌ی ئیستا له‌ نێو ململانێ و کێشمه‌کێشی سه‌پاندنی ده‌سه‌ڵاتی زیاترن بۆ خۆیان، هه‌ر ئه‌وانن کاتێک بارگرژیه‌کانی نێوانیان ڕوو له‌ شکست ده‌بێت، ته‌قینه‌وه‌کان جارێکی که‌ په‌یدا ده‌بنه‌وه‌. بێئه‌وه‌ی تا ئیستا توانرابێت چاره‌سه‌رێکی جیدی بۆ ئه‌م حاڵه‌ته‌ ته‌واو ترسنۆکانه‌یه‌ بدۆزرێته‌وه‌ و لایه‌نی به‌رپرس ڕاپێچی دادگا بکرێت.

 

ئه‌م ده‌سه‌ڵاته‌ به‌سه‌رۆکایه‌تی کۆماره‌که‌شیه‌وه‌ وایان لێهاتوه‌ ته‌نها ئه‌رکیان بووه‌ به‌ ئیدانه‌ کردن و شه‌رمه‌زار کردنی ئه‌و ڕوداوانه‌، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌رچی لایه‌ن و هێزه‌ ده‌ره‌کیه‌کانیشه‌ هه‌ر کاریان ئیدانه‌ کردنه‌. ته‌نانه‌ت نوێنه‌رانی حیزبی به‌عسی ڕوخاویش ئیدانه‌ی ئه‌و کاره‌ تیرۆریستیه‌ ده‌که‌ن له‌ وڵاتانێک که‌ لێی نیشته‌ جێن؟ ئه‌ی ده‌بێت کێ به‌رپرسی سه‌ره‌کی نێو ئه‌م مه‌رگه‌ساته‌ی ژیانی خه‌ڵکی بێت؟ وای لێهاتوه‌ بڵێین مه‌گه‌ر خودا بۆخۆی بزانێت کێ لێی به‌رپرسیاره‌؟ ڕاسته‌ عێراق له‌ مێژووی ڕابردویه‌وه‌ تا ئێستا هه‌رده‌م نه‌یتوانیوه‌ ئارامی به‌خۆیه‌وه‌ ببینێت، ده‌رئه‌نجامی ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ دیکتاتۆر و گوێله‌مستانه‌ی که‌ هێزه‌ زلهێزه‌کانی دنیا هه‌رده‌م ته‌حه‌کومیان کردوه‌ به‌ ژیان و گوزه‌رانی ئاینده‌ی ئه‌م وڵاته‌وه‌، ئێستاش وا ڕوون و ئاشکرایه‌ که‌ هه‌مان مێژوو خۆی دوباره‌ ده‌کاته‌وه‌ له‌ نێو دیاری کردنی ئاینده‌ی ئه‌م وڵاته‌ پڕ له‌ کێشمه‌کێشه‌دا.

خه‌ڵکی بێدیفاعی عێراق وایان لێهاتوه‌ ته‌نها خه‌ریکی فرمێسک ڕشتن بن بۆ ئه‌و ئازیزانه‌یان له‌ ده‌ستیان داوه‌، هاتوهاواری ئه‌و خه‌ڵکه‌ وا ده‌رده‌که‌وێت که‌ ئه‌وه‌ ته‌نها لاوازی حکومه‌ت و هێزه‌ ئه‌منیه‌کانه‌ بۆیه‌ ئاوا هه‌ر ده‌مه‌ و توشی ڕۆژ ڕه‌شیه‌کی که‌ ده‌بن. زیاد بوونی ڕاده‌ی هه‌ژاری به‌ پێی سه‌رچاوه‌ ڕه‌سمیه‌کانی ئه‌نجومه‌نی به‌ناو نوێنه‌رانی عێراق زیاد له‌ سه‌دا 22 پێک ده‌هێنیت، بێکاری و برسێتی تا دێت زیاد ده‌بێت، وای لێهاتوه‌ خه‌ڵکی ده‌ست بده‌ن به‌ فرۆشتنی منداڵانی خۆیان. ئاخۆ ده‌بێت له‌ نێو ئاوا نه‌یه‌کسانیه‌کی نێو ژیانی ده‌سه‌ڵاتداران و خه‌ڵکیدا چاوه‌ڕێی بارودۆخی هێمن و ئارام بکرێت؟ خۆ ئه‌وه‌ خه‌ڵکی سڤیل نین خوازیاری ئاوا ڕۆژ ڕه‌شیه‌ک بن بۆخۆیان و ئاینده‌ی نه‌وه‌کانیان.


بێجگه‌ له‌وه‌ی که‌ ئه‌م خه‌ڵکه‌ به‌ده‌ردێک ده‌برێن وا لایان ڕوون بێت که‌ هیچ ده‌رمانێکی نیه‌، به‌ غه‌یری مانه‌وه‌یان له‌ ئاوا بارودۆخێکدا. به‌ڵام ئه‌م ده‌رده‌سه‌ریه‌ تا که‌ی ده‌توانێت درێژه‌ به‌خۆی بدات؟ ئاخۆ تا عێراق ناوی عێراق بێت و دابه‌ش بکرێت به‌ سه‌ر ئه‌و ئه‌جیندایانه‌ی له‌ ده‌ره‌وه‌ پلانی ڕوخینه‌ری بۆ داده‌ڕێژن و به‌ مه‌ئموره‌کانیان له‌ نێو وڵاتدا جیبه‌جێی ده‌که‌ن؟ یان ئه‌وا بارودۆخێکی نه‌گریس په‌یوه‌ست ده‌بێت به‌ ئه‌و ژینگه‌ دواکه‌وتویه‌ مه‌زهه‌بی و تائیفیه‌وه‌ی که‌ هه‌رده‌م ده‌ستی ده‌سه‌ڵات پێوه‌یه‌تی بۆ ئه‌وه‌ی نه‌مرێت؟ یان تا نه‌وت وه‌ک سه‌رچاوه‌یه‌کی ئابوری گرنگ بوونی هه‌بێت، ئه‌م مه‌رگه‌ساته‌ش بۆ سه‌ر ژیان و گوزه‌رانی خه‌ڵکی سڤیل درێژه‌ی ده‌بێت؟ بێگومان مانه‌وه‌ی ئه‌م بارودۆخه‌ ته‌واو تاڵه‌ی ئێستا یه‌خه‌ی به‌خه‌ڵکی عێراق گرتوه‌، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی درێژه‌دان به‌م نه‌هجه‌ چووه‌ته‌ قاڵبێکی سه‌رکه‌وتوانه‌وه‌ له‌ نه‌زه‌ری هه‌ڵسوڕێنه‌رانیه‌وه‌، دیاره‌ ئه‌و ده‌سته‌ وه‌حشیگه‌ره‌ی له‌ پشت ئه‌م کوشت و بڕینه‌وه‌یه‌ هه‌رده‌م دڵشاد ده‌بن به‌ کاولکاریه‌ی نێو ژیان و گوزه‌رانی خه‌ڵکی. به‌ڵام خۆ ئه‌و ده‌سته‌ دڕنده‌یه‌ له‌ هه‌رچ کوێوه‌یه‌ک سه‌رچاوه‌ بگرن، ده‌بوا تا ئێستا ئه‌م ده‌سه‌ڵاته‌ نوێیه‌ی دوای ڕوخانی ڕژێم بیتوانیایه‌ له‌ گه‌ڵ ڕابه‌رایه‌تیه‌که‌ی واته‌ ئه‌مریکا و ئێران و وڵاتانی دیکه‌ی تورکیا و عه‌ره‌بی چاره‌سه‌رێکیان بۆ بدۆزیایه‌ته‌وه‌.

 

پێده‌چێت ئه‌م هێزولایه‌نانه‌ ته‌نها خۆیان بن له‌ نێو ئاوا کاولکاریه‌کدا،ئه‌گه‌ر نا خه‌ڵکی ڕه‌شوڕوتی عێراق له‌وه‌ته‌ی هه‌ن هه‌رده‌م کراون به‌ سوته‌مه‌نی نێو ئه‌و سیاسه‌ته‌ دژه‌ ژیانه‌یان؟ بۆ ده‌سه‌ڵاتداران و حیزبه‌ تائیفی و شوفێنی و مه‌زهه‌بیه‌کانیش، پڕکردنی زیاتری گیرفانیان له‌و سه‌روه‌ت و سامانه‌ی که‌ ده‌بوا بۆ هه‌موان بێت. شه‌ڕی ئه‌م ده‌سه‌ڵاتدارانه‌ شه‌ڕی باشتر کردنی ژیان و گوزه‌رانی خه‌ڵکی چه‌وساوه‌ نیه‌، به‌و ئه‌ندازه‌یه‌ی خۆیان ڕۆژانه‌ ئیدیعای بۆ ده‌که‌ن له‌ ڕێی نوێنه‌ره‌کانیانه‌وه‌. به‌ڵکو شه‌ڕی بێئه‌ملاولای خۆ سه‌پاندنیانه‌. ئه‌و چه‌مکه‌ی ئیستا ئه‌وانی خاوه‌ن ده‌سه‌ڵاتدار و به‌رهه‌ڵستکارانیشیان باسی پێکه‌وه‌ ژیان و دوور له‌ ته‌شه‌نوجاتی ده‌مارگیری تائیفی و قه‌و‌می ده‌که‌ن بۆ ئاینده‌ی عێراق، بێجگه‌ له‌ په‌رده‌ پۆش کردنی ڕاستیه‌کان هیچی تر نیه‌. دیموکراسیه‌تێک ئه‌م جه‌نابی عالیانه‌ هه‌رده‌م له‌سه‌ر زمان و بنی زمانیانه‌، پێک دێت له‌و جۆره‌ دیموکراسیه‌ته‌ی تا ئیستا له‌ نێو پرنسیپه‌کانی خودی مه‌عریفه‌ی دیموکراسیشدا هیچ جێگاو ڕێگایه‌کی نیه‌. چونکه‌ ئه‌گه‌ر ژیان و گوزه‌رانی خه‌ڵکی له‌ نێو بارودۆخێکی ئاوا ترسناکدا بمینێته‌وه‌ و هێزه‌ سه‌رکوت گه‌ره‌کانیش به‌ ئاره‌زوی خۆیان بتوانن چۆنیان بوێت ئاوا پلانه‌ حه‌قیرانه‌کانی خۆیان جێبه‌جێ بکه‌ن و هه‌ر ڕۆژه‌ی سه‌دان پرسه‌ و شیوه‌ن گێڕان له‌ ماڵی هه‌ژاراندا دروست بکه‌ن! ئه‌م جۆره‌ له‌ ئازادی و دیموکراسیه‌ته‌ له‌ کام جێگا جێی ده‌بێته‌وه‌.

 

به‌تاڵان بردنی ژێرخانی ئابوری ئه‌و وڵاته‌ له‌لایه‌ن حیزبه‌ مه‌وجوده‌کانی نێو ده‌سه‌ڵات و فرۆشتنی ئاینده‌ی ئه‌و کۆمه‌ڵگایه‌ ته‌نها به‌ خاتری مانه‌وه‌ی ئه‌م ده‌سته‌ و تاقمانه‌ی ئێستا که‌ نازانن بڕی که‌ڵه‌که‌ بووی سه‌رمایه‌کانیان چه‌نده‌؟ حه‌تمه‌ن له‌ ئاوا بارودۆخێکی پرژ و شێواودا، هێزه‌ تیرۆریسته‌کانیش به‌ پشتی ئه‌و لایه‌نه‌ ناوخۆیانه‌ی کار ئاسانیان بۆ ده‌که‌ن، ده‌توانن درێژه‌ به‌کاره‌کانیان بده‌ن و دژایه‌تی تائیفی و مه‌زهه‌بی و قه‌ومی له‌ نێو زهنیه‌تی خه‌ڵکیدا دروست بکه‌ن له‌لایه‌ک و له‌ لایه‌کی تریش ماڵوحاڵی هه‌ژارانیش ڕوتوو ڕه‌جاڵتر بکه‌ن؟ وڵاتی به‌ناو عێراق وای لێهاتوه‌ نه‌ک هه‌ر سێشه‌مه‌ی خوێناوی یان چوارشه‌مه‌ و پێنجشه‌می خوێناویه‌، به‌ڵکو ده‌بێت بڵێین سه‌رجه‌م ڕۆژه‌کانی که‌ ساڵ پێک دێنن هه‌موی هه‌ر خوێناویه‌ و باشتر وایه‌ ڕۆژه‌کانی هه‌فه‌ته‌ و مانگ زیاد بکرێت تا ڕۆژێکی بێخوین ڕشتنی تیا ببینرێته‌وه‌؟

 


هۆڵه‌ندا
09/12/2009