هه‌شته‌مین  پاشماوه‌ ‌ سه‌رسوڕمێنه‌که‌ی  جیهان .

  خه‌بات لاوباخ  

تاکو ئێستا باس له‌ حه‌وت پاشماوه‌ی که‌له‌پوری جیهانی ده‌کرێت که‌ زۆر سه‌رسوڕمێنن ، که‌ جێی سه‌رنجی هه‌موو مرۆڤایه‌تین ، ئه‌و ووڵاتانی که‌ پاشماوه‌کانی تێدایه‌ به‌ شانازیییه‌وه‌ باسی لێوه‌ ده‌که‌ن و خۆیان به‌ خاوه‌نی که‌لتورێکی دێرین پێشکه‌وتوو ده‌ده‌نه‌ قه‌له‌م، به‌ڵام ئه‌وه‌ی سه‌یره‌ تاکوو ئێستا که‌س باس له‌ هه‌شته‌مین پاشماوه‌  زۆر سه‌رسوڕمێنه‌که‌ ناکات ، که‌ ڕۆژانه‌ دێته‌ به‌ر چاومان. حه‌ز ده‌که‌م به‌ کورتی باسی ئه‌و هه‌شت پاشماوه‌ سه‌رسوڕمێنه‌یه‌ بکه‌م ،که7 یان جێگایی شانازییه‌ بۆ ‌ مێژووی مرۆڤاییه‌تی هه‌شته‌میشیان جێگای شه‌رمه‌زارییه‌ :

1- په‌یکه‌ره‌ گه‌وره‌که‌ی به‌نده‌ری ( ڕۆدۆس) له‌ یۆنان،که‌ قورساییه‌که‌ی 70 ته‌ن و به‌رزاییه‌که‌ی 40 مه‌تر بوو ،به‌ درێژایی 56 ساڵ چاودێری ئه‌و به‌نده‌ره‌ی کرد ، که‌ له‌ ساڵی 292-280 پێش زایینی دروستکرا و له‌ ساڵی 224  پ.ز.  ڕوخا.

2-شوێنی گۆڕه‌که‌ی  (ماوسۆلۆس)له‌ هالیکامۆسۆس- توركیایی ئێستا- ،که‌ له‌ ساڵی 360 ی پێش زایینی داوای دروستکردنی  گۆڕێکی کرد ، که‌ به‌رزاییه‌که‌ی نزیکه‌ی خانووییه‌کی 15 قاتی ده‌بوو، ئه‌مه‌ش له‌ 325 ی پێش زایینی دروستکرا ، به‌ڵام پێش ته‌واو بوونی مرد. ئه‌مه‌ش ئێستا به‌ ته‌واوی ڕوخاوه‌. له‌و سه‌رده‌مه‌دا تورك هه‌ر نه‌بووه‌.

3- بورجی ڕوناکی له‌ دوورگه‌ی فارۆس له‌  لای شاری ئه‌سکه‌نده‌رییه‌ی میسر  ، که‌ ساڵی 300 ی پێش زایینی دروستکراوه‌و یه‌کێکه‌ له‌ هه‌ره‌ شاکارترین کاری  ئه‌ندازیاری له‌ مێژووی مرۆڤدا ، به‌رزاییه‌که‌ی 120 م بووه‌ و شه‌وان ئاگری تێداکراوه‌ته‌وه‌ و له‌ دووری 50 کم دیار بووه‌، به‌ڵام بوومه‌له‌رزه‌ییه‌ك له‌ ساڵی 1375 زایینی  ڕووخاندی.

4- باخچه‌ هه‌ڵواسراوه‌که‌ی سه‌میره‌مس له‌  بابل  ، که‌ ئه‌که‌وێته‌ عێراقی ئێستاوه‌ ، کاتی دروستکردنی نادیاره‌ و ئێستا به‌ته‌واوی

 له‌ ناوچووه‌.

5- په‌رستگای ئارتامیس  له‌ ئیفه‌سوس ( تورکیا) ، که‌ له‌ سه‌ده‌ی  شه‌شه‌می پێش زایینی دروستکراوه‌ و پێوانه‌که‌ی 73  جار به‌ 141 و 127 پایه‌(کۆڵه‌که‌) هه‌بوو.  له‌ ساڵی 262 ی زایینی له‌ ناو چوو.

6- په‌یکه‌ره‌که‌ی( فیدیاس) له‌ ئۆلۆمپیا ی یۆنان  که‌ 15 م به‌رز بوو ، که له‌ ته‌خته‌ دروستکرابوو  و به‌ ئاڵتون و به‌ردی به‌ نرخ داپۆشرابوو .

7- ئه‌هرامه‌کانی (پیرامید) میسر ، ئه‌مانه‌ش  یه‌کێکن له‌ کۆنترین پاشماوه‌  سه‌رسوڕمێنه‌ره‌کانی جیهان که‌ تا ئێستا ماون و له‌ ساڵانی 2590 پ.ز تا 2470   پێش زایینی دروستکراون.  درێژاییه‌که‌یان 230 م و به‌رزییه‌که‌یان 146 م  ، که‌ له‌ دوایی دیواره‌که‌ی( چین)ه‌وه‌ به‌ دووه‌م گه‌وره‌ترین پڕۆژه‌ ده‌ژمێررێت له‌ جیهاندا.

8-  دوا پاشماوه‌ سه‌رسوڕمینه‌که‌ی  جیهان ، که‌ ڕۆژ به‌ ڕۆژ نوێتر ده‌بێته‌وه‌  و ڕووی ڕاسته‌قینه‌ی خۆیان نیشانی گه‌لانی سه‌ر ڕووی زه‌مین ده‌دات و بێ ئابڕوانه‌شانازی پێوه‌ ده‌که‌ن و ڕابووردووی خۆیان بیر چۆته‌وه‌ و لووت به‌رزییان پێوه‌ دیاره‌،جیاوازی ئه‌م پاشماوه‌ کۆنه‌ له‌ گه‌ڵ ئه‌وانی تر ، ڕوخسارییان هه‌رچه‌نده‌ کۆنه،هه‌ر به‌ تازه‌یی ماوه‌نه‌ته‌وه‌ ، له‌وانه‌یه‌ په‌له‌ت بێت   بیزانیت ،ئه‌مانه‌ چین !!!!!!!ئه‌مانه‌ دوو تیره‌ی گه‌ڕۆکی کۆچه‌ری(قه‌ره‌ج) که‌ ناوییان (ئاق قۆیلنۆ و قه‌ره‌ قۆینلۆ)که‌ له‌ سه‌ده‌کانی 11ی زایینی(1071 ز) ،چاره‌نووس، گه‌یاندینێ ئاسیایی بچوك و به‌خت یاوه‌رییان بوو ، توانیان له‌وێ نیشته‌جێ بن و به‌ دڕنده‌یی خۆیان خاکی چه‌ند میلله‌تێکی تر  داگیر بکه‌ن و وورده‌ وورده‌ ئیمپڕاتۆرێك بۆ خۆیان دروست بکه‌ن. تا له‌ دوای شه‌ڕی جیهانی یه‌که‌م ئیمپڕاتۆره‌که‌یان له‌ ناو چوو.

سه‌ره‌ڕایی ئه‌وه‌ی خۆیان میوانن له‌ سه‌ر ئه‌و خاکه ‌داگیرکراوه‌  ، به‌ ناو کۆمارێکی مۆدێرنی دیموکراتخواز یان دروست کردووه‌ و بڕوایان به‌ ئازادیی هه‌یه‌ ، که‌چی له‌ سه‌ده‌ی 21 ی زاینیدا دژی بوونی نه‌ته‌وه‌ییه‌کی ڕه‌سه‌نی وه‌ك کوردن و له‌سه‌رده‌می گلۆبالیزمدا دژی به‌کارهێنانی زمانی کوردین و به‌وه‌شه‌وه‌ ناوه‌ستن و هێرش ده‌که‌نه‌ سه‌ر ناوچه‌ کوردنیشینه‌کان و ته‌نانه‌ت ساییتی ئینته‌رنێت   هاك ده‌که‌ن  و له‌ ووشه‌ی کوردو کوردستان ده‌ترسن و به‌ ده‌یان هه‌زار سه‌رباز کۆ ده‌که‌نه‌وه‌ به‌ناوی له‌ ناوبردنی پ.پ.ك ده‌یانه‌وێت به‌شه‌ ڕزگارکراوه‌که‌ی  باشووری کوردستانمان لێ تێك بده‌ن ، نیگەرانن بە بەرەو پێشچوونی بارودۆخی ئێستای كوردستان و بەهەڕەشەی گەورەی دەزانن  بۆ سەر ئاسایشی ناوخۆی خۆیان و حەزییان بە مانەوەی كوردانە بە دواكەوتووی و نەزانین . له‌وه ده‌‌چێت مێشکی پوچه‌ڵی سوپاو ده‌سه‌ڵاتدارانیان  ڕێژه‌ی نه‌گۆڕ بێت و هیچ  وانه‌یه‌کیان وه‌رنه‌گرتبێت له‌ میژووه‌وه‌ ، که‌ ده‌نگی زوڵالی ئازادی کورد به‌وان کپ ناکرێت و کوردستانیان  لێ ده‌بێته‌ گۆڕستان  .

ئا ئه‌مه‌یه‌ ‌ هه‌شته‌مین پاشماوه‌ سه‌رسوڕمێنه‌ره‌که‌ی  جیهان که‌ جێی شه‌رمه‌زارییانه ‌.

Kardo961@yahoo.de