|
١٦\١\٢٠١١
ئیسلامییەكان و
یەكێـتی زانایان بەو داوایە قەڵسن
داوا دەكرێ بە یاسا سنوور بۆ مەلای
مزگەوتەكان دابنرێ.
راپۆرتی: شوان سدیق
په‌رله‌مانتارێكی لیستی كوردستانی:
كۆمه‌ڵێك مه‌لای عه‌قڵ بچووك سوكایه‌تی به په‌رله‌مان و حكومه‌ت و
رۆشنبیران ده‌كه‌ن، پێویسته سنووریان بۆ دابنرێت
په‌رله‌مانتارێكی ئیسلامی:
ئه‌گه‌ر مامۆستایانی ئایینی ته‌داخولی هونه‌ر نه‌كه‌ن، نابێت
رۆشنبیرانیش ته‌داخولی ئاین بكه‌ن.
له دوای سزادانی نوسه‌رێك، لەسەر بڵاوكردنەوەی شیعرێك و چیرۆكێكی
وەرگێڕدراوی زانایەكی ئیسلامی لە گۆڤارەكەیدا، دوای ئەوەی مەلاكان لە
خوتبەكانیان هێرشیان كردە سەر چەند شاعیر و ئەدیبێك، زیاتر لە 1300
نووسەر و رۆژنامەنووس و هونەرمەند و پەرلەمانتار، لە رێگەی پرۆژەیەكەوە
داوا دەكەن، سنوورێك لە نێوان ئەدەب و ئاین دابنرێت و چیتر مەلاكان
تەدەخول لەكاری ئەدەبی و هونەری نەكەن، ئیسلامییەكان و یەكێتی زانایانی
ئاینی ئیسلامیش بەو پرۆژەیە نیگەرانن.
دكتۆر رەفیق سابیر شاعیر و پەرلەمانتار، وەك بەشداربوویەك لەو پرۆژەیە
رایوایە "پێویستە ئەو مەلایانەی كە گروپێكی كەم و بچووكن و سنووری
خۆیان نازانن، سنووریان بۆ دابنرێت".
كوردستان لەبەردەم گۆڕانكاری سیاسی و ئابووری و كەلتووریدایە. بۆیە
زۆربەی رۆشنبیران بە پێویستی دەزانن، سنوورێك بۆ وتاربێژانی توندڕەوی
ئایینی دابنرێ و بە پێویستی دەزانن چارەسەرێك بۆ ئەو مەسەلەیە
بدۆزرێتەوە، وەك دكتۆر رەفیق دەڵێت "لەم دۆخەدا كۆمەڵێك مەلای عەقڵ
بچووك خۆیان كردۆتە نوێنەری خودا لەسەر زەمین، لەسەر هەموو مەسەلەیەك
كە پەیوەندی بە پەرلەمان و حكومەت، یان بە هونەر و ئەدەبیاتەوە هەبێت،
بەشێوەیەكی زۆر شەڕفرۆشانە و شەڕخوازانە دێنە دەست و هێرش دەكەن، جارێك
سووكایەتی بە پەرلەمان دەكەن، جارێكیش سووكایەتی بە حكومەت دەكەن،
ئەوجا دێن سووكایەتی بە كۆمەڵێك لە رۆشنبیران دەكەن".
ئەو پرۆژەیەی رۆشنبیران و رۆژنامەنوسان و نوسەران، كە ژمارەیەك
لەپەرلەمانتارانی كوردستانی و گۆڕانی تێدایە داوا دەكات یاسای
چاپەمەنییەكانی هەرێم ژمارە (10)ی ساڵی (1993) و یاسای كاری
رۆژنامەگەریی ژمارە (35)ی ساڵی (2007) هەموار بكرێت. هەروەها داوای
زیادكردنی بڕگەیەك دەكرێ كە (لەكاتی سزادانی تۆمەتەكانی رۆژنامەگەری و
چاپەمەنی و بڵاوكردنەوەی هونەریدا) تەنیا كار بەیاسای هەرێم بكرێت.
هاوكات داوای ئەوەش دەكەن یاسای دەسەڵاتی دادگەری (السلگە القچائیه)ی
هەرێمی كوردستان، هەموار بكرێت، كە بڕگەیەكی یاسایی داوا بكات، "دەسەڵاتی
دادگەری بۆی هەیە دادگایەك دابمەزرێنێ، بەناوی (دادگای تایبەت
بەچاپەمەنی و بڵاوكراوە هونەرییەكان) كە تایبەتمەند بێت، بە
یەكلاكردنەوەی ئەو كێشانەی پەیوەندییان بە بڵاوكردنەوەی بەرهەمە هونەری
و وێژەیی و رۆشنبیرییەكانەوە هەیە".
هەر بۆ ئەو مەبەستە رۆژی یەكشەمەی رابردوو ژمارەیەك نووسەر و
رۆژنامەنووس و هونەرمەندی كوردستان لەگەڵ لیژنەی پەیوەندییەكان و
رۆشنبیری و راگەیاندنی پەرلەمان كۆبوونەوە و پرۆژەكەیان پێشكەش بە
لێژنەی ناوبراو كرد.
دكتۆر ئەحمەد وەرتی، جێگری سەرۆكی لێژنەی رۆشنبیری لەپەرلەمانی
كوردستان لەلێدوانێكیدا بۆ (سڤیل) ئاماژەی بەوە دا، كە پرۆژەكەیان
لەنوێنەری ئەو رۆشنبیرانە وەرگرتووە، بەڵام بە پێویستی زانی گفتوگۆی
هاوبەشی هەر یەكە لەلێژنەی ئەوقاف و كاروباری ئایینی لەسەر بكرێ و
دواتر رەوانەی سەرۆكایەتی پەرلەمان بكرێت.
ئەو نووسەر و رۆشنبیرانە لە یاداشتەكەیاندا ئەوەیان خستۆتەڕوو كە وتاری
رۆژی هەینی مزگەوتەكان بچێتە ژێر سەروەریی یاسایەك و وتاری مەلاكان
لەناو مزگەوتدا وەك بڵاوكراوەیەك حسێبی بۆ بكرێت، نەك وەكو "قسەیەكی
پیرۆزی بێ چەندوچوون"، لەو یاداشتنامەیەدا هاتووە "پێویستە پرۆژە
قانوونێك بۆ رێكخستنی وتاری رۆژانی هەینی مەلاكان دابمەزرێت، بەشێوەیەك
كە لە هیچ وتارێكی رۆژی هەینیدا مزگەوت و خوتبە بەهیچ شێوەیەك نابێت
خراپ بەكار بهێندرێن". هەر لەو چوارچێوەشدا داوای ئەوەشكراوە، كە "بڕگەیەكی
یاسایی دابرێژرێت، كە هیچ كتێب و بەرهەمێكی بێگانە، لەهەر زمانێكەوە
وەرگێردرا بۆ زمانی كوردی، نابێت لەكاتی بڵاوبوونەوەدا دادگایی بكرێت،
چونكە ئەمە بە كەلەپوری هەموو مرۆڤایەتی دەژمێردرێت".
ئەو نوسەرو رۆشنبیرانە كە یاداشتنامەكەیان وەك پرۆژە یاسایەك پێشكەش
كردووە و زیاتر لە 1300 واژۆی لەسەر كراوە، داوایانكردووە "لە سێ
مزگەوتی هەر پارێزگایەكی كوردستاندا، سێ مەلا لە مەلا زۆر شارەزاكانی
كوردستان، سێ وتاری تێروتەسەل پێشكەش بە خەڵكی كوردستان بكەن و
راستەوخۆش ئەو سێ وتارە بگوازرێنەوە بۆ مزگەوتەكانی دیكە و بۆ ماڵەكان
لە رێگەی تەلەفزیۆن و سەتەلایتەوە". بەڵام مه‌لا بەشیر خەلیل دەڵێت "بەرای
من ئەوە داوایەكی واقیعی نییە".
جیا لە دید و بۆچوونی سیاسی پرۆژە پێشنیاركراوەكەی ئەو نووسەرو
رۆشنبیرانە، كە ژمارەیەكی زۆر لە پەرلەمانتارانی كوردستانیش بەشدارییان
تێدا كردووە. بەڵام خاڵی ناكۆكیان لەڕوانگەی بۆچوونیان بۆ ئایدیایەكی
عەلمانی و دینی هەیە و یەكهەڵوێست نین.
مه‌لا بەشیر خەلیل، سەرۆكی لێژنەی ئەوقاف و كاروباری ئاینی پەرلەمان
لەسەر لیستی پارتی، دەڵێت "ئەوە پرۆژە پێشنیاركراوە كە هەندێك خەڵك
داوایانكردووە، پڕە لە كەموكوڕی زمانەوانی و پێویستی دەكرد بدرابایە بە
كەسێكی شارەزا".
لە بەرامبەر قسەكانی سەرۆكی لێژنەی ئەوقاف و كاروباری ئایینی، گەشە
دارا سەرۆكی لێژنەی مافی ئافرەت لە پەرلەمان، لەسەر لیستی یەكێتی، وەك
بەشداربوویەك لەو پرۆژەیە، سەرەڕای ئەوەی پرۆژەكە بە گرنگ وەسف دەكات،
پێیوانییە بەو شێوەیە كەموكوڕی تێدا بێت، گەشە دارا گوتی "ئێمە
ناتوانین وەك پرۆژەیاسا سەیری بكەین، بەڵام دەكرێت وەك پرۆژەیاسا رێك
بخرێت، بەڵام جگە لەهەڵەی زمانەوانی لەرووی ناوەڕۆكەوە سەداسەد
لەگەڵیداین، كە داكۆكیكردنە لەئازادی و دەمانەوێت بەشێوەیەكی یاسایی
هەموو شتەكان رێكبخرێت".
هاوكات پەرلەمانتارانی لیستە ئیسلامییەكانیش تێبینیان لەسەر پرۆژەكە
هەیە، ئەحمەد سلێمان كە ناسراوە بە حاجی بیلال، ئەندامی پەرلەمانی
كوردستان، لەسەر فراكسیۆنی كۆمەڵی ئیسلامی، دەڵێت "ئەو رۆشنبیرانە
داواكاری خۆیان وەك پرۆژەیاسا داویانە بە لێژنەی رۆشنبیری، بەڵام ئەوە
لەبنەڕەتدا پرۆژەیاسا نییە، بەڵكو پرۆژەیەكی پێشنیاركراوە. ئەگەر
پرۆژەیەكی وا بۆ ئەوەبێت یاسا لەسەرووی هەموو كەسێكەوە بێت، ئێمەش
بێگومان پێمان باشە، بەڵام ئەو بەڕێزانە كە داوایان كردووە، نابێت
مامۆستایانی ئایینی تەداخولی هونەر و كاری رۆشنبیری بكەن، ئەگەر وابێت،
بێگومان نابێت ئەوانیش تەدەخولی شئونی دین و مزگەوتەكان بكەن".
پەرلەمانتارەكەی كۆمەڵی ئیسلامی كە ئەندامە لەلێژنەی رۆشنبیری
پەرلەمانی كوردستان، وێڕای ئەوەی كە پشتگیری خۆی لەو پرۆژەیە دەربڕی،
گوتیشی "وەك چۆن دەبێت ماف و ئازادی بۆ رۆشنبیران هەبێ، بێگومان
پێویستە بۆ مامۆستایانی ئایینیش ئەو مافە هەبێت". ئەو داوكارییەی
رۆشنبیرانیش كە دەڵێن نابێت هەر بابەتێك وەرگێڕان بێت، لێكۆڵینەوەی
یاسایی بەرامبەری وەربگیرێت، بە دروستكەری "فەوزا" ناوبرد.
پرۆژەكەی نووسەران و رۆشنبیران، كاردانەوەی جیاجیای لێكەوتەوە، جگە
لەحزبە ئیسلامییەكان، یەكێتی زانایانی ئیسلامیش، لەراگەیاندراوێكیدا
ئاماژەی بەوە داوە، كە ئەو پرۆژەی نووسەر و رۆژنامەنووس و هونەرمەندان،
جێگەی "سەرنج و تێبینی" ئەوانە و پێویستە گفتوگۆ لەسەر هەموو خاڵەكانی
بكرێت، نیگەرانی خۆیشیان لەوە دەربڕیوە "كۆمەڵێك كەسایەتی كە هەندێكیان
جێ پەنجەیان لە بواری رۆشنبیری و هونەری دیارە، كەچی بەبێ گەڕانەوە
بۆ خەڵكی مزگەوت و دامودەزگاكانی وەزارەتی ئەوقاف و یەكێتی زانایان
و لێژنەی ئەوقاف لەپەڕلەمانی كوردستان، پڕۆژە یاسایەكیان پێشكەشی
پەرلەمان كردووە"، لەو راگەیاندراوەی یەكێتی زانایانی كوردستاندا
هاتووە "ئەو پڕۆژەیە خزمەت بەگیانی پێكەوەژیان و پێشكەوتنی كوردستان
ناكات و بەرتەسكركردنەوەی ئەو ئازادیەیە، كە چەندین ساڵە قوربانی بۆ
دەدرێت، بەڵكو لەبری ئەوە پێویستە هەنگاوی لە یەكنزیكبوونەوە بهاوێژین".
بەڵام پەرلەمانتار دكتۆر رەفیق سابیر پێیوایە ئەگەر ئەو كێشەیە چارەسەر
نەبێت، قەیرانەكان قوڵتر دەبنەوە، جەختی لەوەش كردەوە كە "كۆمەڵێك مەلا
فەرمانبەر و موچەخۆری حكومەتن، هەقە وەك هەر فەرمانبەر و موچەخۆرێكی
دیكەی حكومەت، ئەوانیش پابەندی رێنماییەكانی وڵات و یاساكان بن. لەوەش
زیاتر لێیان قەبووڵ نەكرێت".
ماڵپه‌ڕی شوان سدیق
|
