کارگەران دژی پەرلەمان, یان کارتی سپی.

ئامادەکردنی: ئه‌حمه‌د هاورێ

هەرکاتێک پێکدادانی نێوان چینەکان گرژ دەبێتەوە ململانێ شێوەیەکی دیار وەردەگرێت ، بەو پێیەش چەپ ڕەغنەکانی توندتر دەکاتەوە لەبەرامبەر ڕاستەکاندا و تەکان بەوئاڕاستەکردنە دەدات هۆشداری بەکرێکاران دەداو پۆگرامەکەی خۆی هەڕاج دەکات ، بەو وەسفەی کەپرۆگرامەکەی زیاتر دیموکراسیترەو زیاتر یەک دەگرێتەوە لەگەڵ رێکخستنی کۆمەڵگادا کەتیایدا دەستکەوتە دیموکراسیەکان پارێزراوە ،.. پێشبڕکێکردنیش لەگەڵ ڕاستدا لەپێناو بەدەستهێنانی زۆرترین کورسیەکانی پەرلەمان و ، بۆکردنی پەرلەمان بەدارعاسایەکی زیاترکارا بۆ بەرگریکردن لە بەرژەوەندیەکانی کارگەران و دەرکردنی یاساو دەستوری پاکو بێگەرد کە بگونجێ لەگەڵ بەرژەوەند و ئامانجی چینی پرۆلیتاریادا ، یاسایانێک کەبەڕاستی دیموکراسی و مرۆییانەیە ، چونکە هەر وەک چەپ بانگەشەیدەکات ، توانانیە تێپەڕکردنی کۆمەڵگای ئێستا ، بەبێ سەرکەوتن بەپەیژەی کۆمەڵایەتی دانەبێت کەئەویش ناودەبرێت بە دیــــمــوکـــــراســـــــی .

هەروەها، دوای دەیان ساڵ و زیاتریش لە ململانێی نێوان پرۆلیتاریا ! و پەرلەمان ، لەو کاتەدا کە پەرلەمان لەسەردەمی ناپوت بونو گریانە پەنگ خواردووەکانی ناخی خۆیدایەتی ، چەپەکان زیاتر ئاڕاستەکردنی خۆیان لەبانگەوازەکانیاندا بۆ کارگەران تازەدەکەنەوە ، لە پێناو زیاتر داواکردنی دیموکراسی و خەباتی نەپساوە لەپێناو گەیشتن بە لوتکەی پەرلەمان ،، . بەواتایکی تر ، گەیشتن بەشوێنێک کەتیایدا ، کۆیلەیەتی کارگەری زیاتر تێدا زامن بێت وە تیاشیدا هەموو یاسایەکی پاک وبێگەرد کە مەرجەکانی کۆیلەیەتی دەپارێزێت ،کە بەتەواوەتی، دژە بە بەرژەوەندی پرۆلیتاریاو ئامانجی بزووتنەوەکەی . .....

بەڵام ئەو مەرامە مێژووی‌یە چییە بۆ ئەم ئاڕاستەکردنە ؟
بالێگەرَیین و بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە ، یەکەم جار لێرەوە دەست پێبکەین؟

لێکدابڕانی میژوویی نێوان پرۆلیتاریاو بۆرجوازیەت :

... (( 25 شوباتی 1848 کۆماری بەخشی بەفەرەنسا ، 25 حوزەیران شۆڕشی بە سەراسەپاند . بەڵام شۆڕش دوای حوزەیران بوبە : ڕوخانی کۆمەڵگای بۆرجوازی ، لەکاتێکدا پێش ، شوبات : واتای لەناوبردنی شێوەی دەولەت بو .. _ مارکس )) . ،

بەم پێەش ، هەنگاوی یەکەم ، بەرەو دابڕانی مێژوویی نێوان بۆرجوازییەت و پرۆلیتاریا ، دەگەڕێتەوە بۆ ئەوکاتەی کە پرۆلیتاریا دەستیکرد بە، تەعەداکردرن ، لە کۆماری و پەرلەمانی تازە ، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ هەوڵە سەرەتاییە شۆڕگێڕییەکانی پرۆلیتاریا کە درووشمە شۆڕشگێریەکی :- بڕوخێ دەوڵەت بەهەموو شێوەکانییەوە تیا بەرزکردەوە .

کاتێکیش پرۆلیتاریا هەستی بەوەکرد پەرلەمانی نوێ ، هیچ نییە وەسیلەیەکی ترنەبێت بۆ بەهێزکردنی کۆمەڵگای چینایەتی و سەروەرێتی چینایەتی لەوێنەی سەروەرێتی :- یەکسانی ، ئازادی ، برایەتی .، .... ، هەرئەوکاتە خۆبەخۆ دەستی دایە هەوڵە خۆ خۆییە شۆڕگێڕییەکانی ، دژی دەوڵەتی ، نوێێ و سەرجەم شێوەکانی ، کەنەبو ن و، ناشبن بۆ نوێنەرایەتی و بەڕێوەبردنی چەوسانەوەی مرۆڤەکان نەبێت .

ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کەمێژوو پێشنیاریکی نوێی بۆ مەسەلەی نێوان چینەکان هێنایە گۆڕێ :- لەناوبردنی دوڵەت بە هەموو شێوەکانیەوە ، ئەوکاتەش مەسەلەکە بوبە ، مەسەلەی لەناەبردنی چینەکان یان مانەوەی سەروەرێتی بۆرجوازیەت و دادپەروەرییە بەربەرییەکەی و مەدەنییەتە گڵاوەکەی.

مارکس دەڵێ : {لەکودەتای ئایاری 1848 دا، پەرلەمان لە فەرەنسادا گەیشتە کۆتای و، دواین قۆناغ و تەواوی کرانەوی ،... وەلەسایەی کۆماری پەرلەمانیدا ، دەسەڵاتی دەڵەت بو بە ئەداتێکی ئاشکرای جەنگ ، کە چینە خاوەندارەکان دژی جەماوەری بەرهەم هێنەر بەکاری دەهێنێ ... }

لەسەرەتای ئەم مێژوو وەشەوە ، واتا سەرەتای سەرکەوتنی کۆماری پەرلەمانی و سەروەرێتی مەبادیئە ئاشکراکانی : ئازادی ، یەکسانی ، برایەتی . .. پرۆلیتاریا بونی نیە لەکۆمەڵگای تازەدا تەنیا بۆ دژایەتی کردنی بۆرجوازیەت و بەرژەوەنیەکانی و هەڕەشەکردن نەبێت لە کییانە مێژووییەکەی .چونکە گەر ئازادی و یەکسانی و برایەتی ، قڵیشێکی مێژوویی بوبێت بۆ دەربازبون و سەیترەکردن بەسەر چینە باوو زەمەنە کۆن و بەسەرچووەکاندا ، ئەوا لە هەمان کاتدا هەڵگیرسانی جەنگیشە دژی چینێکی تر –پرۆلیتاریا - ، چینێک کەناتوانێت هەستێ بە جێ بەجێکردنی ئەرکەمێژووییەکەی ، دوای وازهێنانن نەبێت لەرێزگرتن لەدیموکراسیەت و ئازادی و پەرلەمان .

پەرلەمان چیە ؟

چەپ و ڕاست پێمان دەڵێن ، دەغیلەیەکە بۆ زامنکردنی دواڕۆژی خۆت ، بابزانین ئەو دواڕۆژە چیە؟! شەڕی ، ئازادی و یەکسانی و برایەتیە ، چەپ ئەبێت بەڕاست ،ڕاستیش دەبێت بە چەپ ، بەپێچەوانەشەوە هەر تەواوە ،... لە پێناو تەواوترین و ڕاقی ترین شێوە بۆ دەوڵەتی چینایەتی ، کە تەواوترین و دوواین وێنەیە لەدیموکراسیەت ، هۆیەکی چینایەتی باڵایە بۆ بە کۆیلەکردنی چەوساوان ، هێزێکی ڕیکوپێکە کە سەرمایەداران و سامانیان دەپارێزێت ، هێزێکە لە یەکگرتویی بۆرجواکان بە ، ڕاست و چەپەوە لەپێناو پارێزگاریکردنی کۆمەڵگای ئێستا و چارەسەرکردنی لایەنە نەخۆش و پەک کەوتووەکانی بەبەردەوام .... جا هاوڕی یان ، ڕەش یا سپی ناو ئەو دەغیلەیە پاساوی ماهیەتی مێژوویی ئەوەی سەرەوە ناکات !!!!!!!!! .

ئەی پرۆلیتاریا کێیە ؟

ئەو چینەیە کەشەڕی خاوەندێتی بۆرجوازییەت دەکات ، لە ڕێگەی دژایەتیکردنی پەرلەمانەکەی و دیموکراسیە سێ قوچەکی یەکەیە

ئــــــــــــــــــــــــازادی
یــەکســــانی بـــــرایـــەتی

کەیەوە ، واتا ، دژایەتی کردنی ئەو بەڕێوەبردنەی ، کە خاوەندێتی بۆ فراوان بون و بوژاندنەوە و جرکردنی هەتاهەتای خۆی ، دوێنێ تا ئەمڕۆ هەڵسوکەوتی دەکات . بەم پێیەش پێوەندی نێوان پرۆلیتاریاو پەرلەمان ، پێوەندی نێوان دوو هێزی شەڕکەرە لە پێناو پارێزگاریکردن لە کۆمەڵگای مەدەنی ، ئازادی ، یەکسانی ، برایەتی . یان لــــەنـــاو چـــون و تــــەفــروتــونــابــونی . .... .... .

مارکس دەڵێ {{ کۆماریە بۆرجوازییەکان کەدەستیانگرد بەسەر دەسەڵاتی دەوڵەتدا بەناوی شۆڕشی شوباتەوە ، مەرامیان گێڕانی قەسابخانەکەی حوزەیران بو ، بۆئەوەی چینی کارگەر تێبگەیەنن ، کە کۆماری (( کۆمەڵایەتی )) ، هیچ نییە بێ لەو کۆمارییەی کە زامنی کویلایەتی ئەوچینەیەوهیچی زتر .... }} ،

بەم شێوەیش ، ڕۆژهەڵهاتنی شۆڕشی کۆمەڵایەتی ، سوتفەی کاتی پەرلەمانی تازە دەکات ، کاتێک دەسەڵاتی هێزێکی چینایەتی بە تەنیا کۆیلایەتی پرۆلیتاریا بکاتە ئەمرێکی واقیع و ، هەوڵە شۆڕشگێڕیەکانی پرۆلیتاریاش لەکات و دوای سەیتەرەکردنی پەرلەمانی تازە ، بەڵگەن بۆ هاوشاننە بون و هاوجوتنە بونی بەرژەوەندی پرۆلیتاریاو پەرلەمانیستەکان ،چونکە پەرلەمانیستەکان ، پەرلەمانیستن لەپێناوی بەکۆیلەکردنی پرۆلیتاریاکان ، . هەربۆیەش دوای سەرکەوتنی تەواوی پەرلەمانی تازە بۆ بەکۆیلەکردنی پرۆلیتاریەکان . هەڵوێستی دژایەتی خۆی هەڵسوکەوت کرد :-

لە حوزەیرانی 1848 دا ، کرێکاران لە پاریس دا هەستان بەڕاپەڕینێکی گەورە و ، پێنج ڕۆژی خایاند ، هەرچۆن مارکس ، نەک گێڕانەوەی ڕەسمی ، باسی دەکات ،دەڵێت :{ یەکەمین شەڕی گەورە بو لەنێوان ئەو دووچینەی کە کۆمەڵگای تازەی دابەشکردووە ، ئەوەش خەباتیک بو لە پێناو مانەوەو لەناوبردنی ڕژێمی بۆرجوازی و ، شەڕوشیتاڵکردنی ئەو پەچەیەی کە کۆماری لەخۆوەی ئاڵاندووە .

ئاشکراشە .. بەچ ئازایەتییەک و خۆڕاگریەکی بێ وێنە کارگەران توانیان پێنج ڕۆژ خۆڕاگری بکەن، ...... ، بۆرجوازیەتیش ، هەروەک ئاشکرایە ، تۆڵەی خۆی دەکاتەوە ، لەو کارە تۆقێنەرە مردو بەخشە ، بەوەحشیانەترین شێوە کە پێشتر نە بیسراو بو ، هەستا بە سەربڕینی زیاتر لە3000 دیل}} .

ئابەم شبَوەیە پێوەندی نێوان پرۆلیتاریاو پەرلەمان دەستی پێ کرد ، یەکەمین قوربانییە گەورەکانی پرۆلیتاریا ، سودفەی هیچ کاتێکی نەکرد سیادەی تازەی پەرلامان نەبێت ، لە کاتی سەروەرێتی تازە ی پەرلاماندا ، دەسکرا بەڕاودونانی پرۆلیتەریەکان ، لەدەستپێکردنی ئەومێژووەشەوە ، پێوەندی نێوان پرۆلیتاریاو پەرلەمان هیچ نەبووە پێوەندی نێوان دوو چینی ناکۆ نەبێت بەیەک و هیچ بەرژەوەندییەکیش کۆیان ناکاتەوە ، مەگەر هەر لە ئەدەبی بۆرجوازیدا .

ئەوکاتەشی بۆرجوازیەت بۆنی شنەبای شۆڕشی کۆمەڵایەتی کرد و مەیلی پرۆلیتاریای بۆکۆمۆنیزم هەستپێکرد ، ڕاستگۆیانە ئاشکرایکرد :- پەرلەمانەکی واتا ئەودەسڵاتەی کە کرێکاران دەبەستێتەوە بەبەرچەوەندی چەوسێنەرانێوە و ملکەچیاندەکات لەبەرامبە یاسادا ، دیموکراسیەتەکەشی کردنی کرێکارە بەکۆیلەیەکی ئازاد بۆ گەڕان بەشوێن کاردا لەهەرشوێنێک بێت و هاونیشتیمانیەکی بێوەی و دڵسۆز بۆ وڵات و نیشتمانەکەی .

جا کارگەران هەرچۆن دژی پەرلەمانە بە پێکهێنەرەکانیەوە : ڕاست و چەپ ، ئاواش دژایەتی هەرجۆرە بەژدارییەکیش دەکات ، تەنانەت بە کارتی سپیش ، هەمووش زۆرچاک ئەوە ئەزانین کارتەسپیەکانیش دواتر ئەخرێنە سەر لیستی براوەی پەرلەما ، هەربەپێی یاسای هەڵبژاردن خۆی!! بۆیە دەگی کارگەران تەنیا لەناوبردنی ئەم سیستەمەیە کە دەوڵەت بەپەرلەمانەکەیەوە ئامێرە کۆمەڵایەتییەکەیەتی ........

Ahmad.hwre@hayoo.com