|
|
|
كەمالیەكان - ئیسلامیەكان - كوردەكان توركیا بەرەو كوێ دەبەن؟
هۆشیار حوسێن برایم
(لە وڵاتێكدا سوپا سەروەری یاسا و سیاسەت و بڕیارەكان بێت، هەرگیز رێگە بە دیموكراسی نادرێت و مافی گەلان، تاكەكان، ئازادییەكان جێگای باس نابێت، تەنانەت ئەگەر هەوڵیشی بۆ بدرێت، ئەوا قەدەغە و سەركوت و پاكتاو دەكرێن).
دیسان هەورێكی رەشی مەترسیدار بەسەر ئاسمانی سیاسەت – ئابووری – ئاسایش - حقوقی توركیاوەیە، بەتەواوی نازانرێت چەندە بارگاوییە و ئاخۆ چ كارەساتێكی گەورەی لێدەكەوێتەوە، كۆمەڵگەی توركیا زۆر دەترسن، تەنانەت دراوسێكانیشیان نیگەرانن، چونكە پێشتریش لەم جوگرافیایەدا كارەساتی هاوشێوە روویداوە.
ئەم هەورە رەشەبای شۆڤیەنێت - فاشیەت - خۆپەرستی پاڵیدەنێت، لە رابردووشیاندا هەروابوون، فەلاكەتی كودەتای لێ بەرهەم هات، ئەویش كوشتنی مرۆڤەكان و فراوانكردنی زیندانەكان و ترس و تۆقان و برسیەتی و نەهامەتی لێكەوتۆتەوە.
هەر لە رۆژی دامەزراندنی كۆماری توركیاوە سێ رەوت، سێ تیۆری، سێ پراكتیك كۆمەڵگەی توركیای دابەشی سێ جیهانی جیا جیا كردووە، هەرسێ لایەنیش بەردەوام لەنێو ناكۆكی و پێكداداندان.
رەوتی یەكەم: نەژادپەرستە توركەكانی بەناو ( عەلمانی) یان ( ئەتاتوركیەكان) تەواوی دەستور و یاسا و سیستەمی دەوڵەتیان بە گوێرەی بەرژەوەندی و بۆچوونەكانی خۆیان دیاریكردووە. رەوتی دووەم: ئیسلامیەكانن كە بەدرێژای مێژووی كۆمارەكە، جارێك بە توندڕەویی و جارێك بە میانڕەوی دژایەتی سیستەمی كەمالیەكانیان كردووە و هەوڵیانداوە دەستورەكەی بگۆڕن و لە شوێنیدا شەریعەتی ئیسلام جێگیر بكەن. رەوتی سێیەم: كوردەكان هەر لە دامەزراندنی كۆمارەوە بەرهەڵستكارن و ئەوانەن كە بەردەوام زیانیان بەركەوتووە و هەرجارەش بە ئاقارێك و بە رێبازێك درێژەیان بە یاخبوونەكانیانداوە.
ئەگەرچی لە رابردوودا ناكۆكیەكان هەرجارە و لە نێوان دوو لەو رەوتانە زیاتر زەق دەبوونەوە، كەچی ئەمجارە رەوشەكە زۆر جیاوازە و ناكۆكی و پێكدادانەكان لە نێوان هەرسێ رەوتەكەیە لە یەك كاتدا.
ئەمڕۆ توركیا ئاڵۆز و شڵەژاوە، كەمالیەكان هێشتا خاوەنی دەوڵەت و یاسا و دەستورن، ئیسلامیەكان دەسەڵاتی سیاسی و حكومەتیان داگیر كردووە، كوردەكانیش گەیشتوونەتە ئاستی رێكخراوە بوون و خاوەن هێزی سیاسی و چەكداری خۆیانن.
كەمالیەكان هەم ئیسلامیەكان بە مەترسی دەزانن لەسەر سیستەمەكەی خۆیان، هەم هێز و رێكخراوەبوونی كوردەكانیان بێ هەرس ناكرێت و دوژمنایەتیان دەكەن. ئیسلامیەكان كە ئەمڕۆ ئاكەپە نوێنەرایەتیان دەكات، لەلایەك سیستەمی كەمالیەكان بە كۆسپ دەزانن لەبەردەم دامەزراندنی دەوڵەتێكی شەریعەتی، لەلایەكی دیكەش بە هەمان شێوەی كەمالیەكان كوردەكان وەك هەڕەشە لە سەر نەژاد و چەمكی دەوڵەتی ناوەندی دەبینن. كوردەكان قوربانیەكی مێژوویی دەستی ئیسلامییەكان و لە تەمەنی كۆماری توركیاشەوە كەمالیەكان وەك كۆیلە نزیكیان بوونەتەوە.
هەرسێ لایەنەكە تەنانەت زەڕەیەكیش باوەڕ بەیەكتری ناهێنن، تا ئەو باوەڕییەش دروست نەبێ ئەو ناكۆكی و پێكدادانانە كۆتاییان نایەت و بەردەوام دەبن.
باوەڕی چۆن دروست دەبێ؟ 1 - كاتێ كەمالیەكان دەستبەرداری دەستور و یاسا نەژادییەكەیان ببن و لەشوێنیدا دەستورێكی دیموكراتیانەی هاوچەرخ جێگای بگرێتەوە. 2 - كاتێك ئیسلامیەكان واز لەوە بێنن كە دین وەك ئامراز بەكاربێنن بۆ گەیشتن بە كورسی دەسەڵات. 3 - كاتێك كوردەكان توانیان متمانە و باوەڕی لای توركەكان دروست بكەن، كە كورد نیازی نییە جوگرافیای ئێستای توركیا پارچە پارچە بكات.
ئایا ئەو باوەڕییە دروست دەبێ؟! دۆگمای ئایدۆڵوژی بەربەستی هەرە سەرەكیە لەبەردەم كردنەوەی گرێ كوێرەكان، بەتایبەتیش ئەگەر ئەو ئایدۆلۆژیایە سەرچاوەكەی لە زهنیەتێكی كۆنە پەرست و خەیاڵە رەهاكانەوە هەڵقوڵا بێت.
دەوڵەتی ئۆسمانی لە دوا ساڵەكانی ژیانیدا بە ( پیاوە نەخۆشەكە) پێناسە دەكرا، بێگومان هۆكاری نەخۆشیەكەشی كۆنە پارێزی و خۆ نوێنەكردنەوە بوو، هەربۆیەش بە تێكشكاوییەكی بێوێنە كۆتایی بە حكومی زیاتر لە 600 ساڵەی هات و ئیمپراتۆریەتەكەی رووخا. مستەفا كەمال ناسراو (ئەتاتورك) واتە – باوكی توركان- بە تێزێكی تازەتر هاتە گۆڕەپانەكە و لەسەر پاشماوە و میراتی ئۆسمانییەكان كۆماری توركیای ئاوا كرد، ئەو كۆمارەی كە بە تێز و كەلتوری دەوڵەتی میللیگەرایی سەدەی نۆزدەهەمی ئەوروپا كاریگەر بوو، دەوڵەتی توركیای میللیگەرایی دامەزراند،سیستەمێكی بنیادنا كە بۆ نەژادپەرستی و (توركبوون) ووزە و گەرەنتی بوو، بەپێچەوانەشەوە بۆ میللەتانی دیكەی غەیرە تورك لە نێو كۆمارەكەدا نمونەی وەك : كورد- ئەرمەن- عەرەب- چەركەس- توركمان- لاز و ...هتد نەهامەتی و چارە ڕەشی بوو،هەرچەندە لەسەرەتادا غەیرە توركەكانیشی لەكۆمارەكەیدا بەشداری پێكردبێت، بەڵام كە كۆنتڕۆڵی تەواوی رەوشەكەی گرتە دەستخۆی و كاری پێیان نەما، ئەوكاتە كۆمارێكی سەربازی میللیگەرایی بەسەر گەلانی توركیادا سەپاند و ئیدی نكۆڵی لە هەبوونی ناسنامە و كەلتور و زمان و مێژووی گەلانی دیكەی نێو توركیا كردوو بە حوكمی ئاگر و ئاسن كەوتە تواندنەوەیان لە بۆتەی (تورك بوون)، هەر لەو كاتەشەوە هەموو هاوڵاتیەكی كۆماری توركیا بە تورك لە قەڵەمدرا و دروشمەمەكانی ( یەك میللەت- یەك دەوڵەت- یەك ئاڵا-یەك زمان) تا ئەمڕۆش بەسەر گەلانی توركیادا سەپێندراوە. بۆیە ئەگەر سیستەمی دەوڵەتی توركیای ئەمڕۆ گۆڕانكاری لەخۆیدا نەكات و نوێبوونەوەیەكی سەردەمیانە لەخودی خۆیدا ئەنجام نەدات، ئەوا رۆژێك دێت هاوشێوەی ئۆسمانیەكان پەرتەوازە و تێكشكان بەخۆیەوە ببینێت.
و بڕیاری داخستنDTP ئەگەر ئەمڕۆ دەتەپە دادەخرێت و بڕیاری قەدەغەی سیاسی بەسەر ئەندامەكانیدا دەسەپێندرێت، ئەوا تەنیا ئەنجامێكە و بە درێژایی مێژووی كۆمار دووبارە و سێ بارە و . چەند بارە بۆتەوە، لە داهاتووشدا بەردەوام دەبێت.
بڕیاری داخستنی دەتەپە جارێكی دیكە تەرازوویەكە ئەوە نیشاندەدات كە هێشتا لە توركیادا دیموكراسی لەبەرامبەر نەژادپەرستیدا زۆر لاسەنگە.
لە وڵاتێكدا سوپا سەروەری سیاسەت و یاسا و بڕیارەكان بێت، هەرگیز رێگە بە دیموكراسی نادرێت و مافی گەلان، تاكەكان، ئازادییەكان جێگای باس نابێت، تەنانەت ئەگەر هەوڵیشی بۆ بدرێت، ئەوا قەدەغە و سەركوت و پاكتاو دەكرێن.
دەتەپە ویستی لە ژێر سایەی سیستەمی دەوڵەتێكی بە رووخسار دیموكراتی و بە ناوەڕۆك ئەنتی دیموكراتی نوێنەرایەتی گەلێكی بەشخوراو داگیركراو چەوساوە بكات، دەتەپە بە دەنگی ئەو گەلە توانی بچێتە نێو پەرلەمانێك، كە تائێستا كەم لە پەرلەمانانی وڵاتانی جیهان هەیە ئەوەندەی ئەم پەرلەمانە بڕیاری نكۆڵی و لەناوبردن و پێشێلكردنی مافی گەلانی تیادا درابێت.
بزوتنەوەی ئازادیخوازی گەلی كورد لەسەردەمێكدا توانی بە ئیرادەی خۆی سەركەوتن لە هەڵبژاردنەكان بەدەست بێنێ، كە هەردوو رەوتی كەمالی و ئیسلامی دەوڵەت و حكومەتیان لە دەستدایە، ئەم سەركەوتنەش كارێكی هەروا ئاسان سادە و ساكار نەبوو، بەڵكو لە ئەنجامی تێكۆشین و قوربانی نەپساوەی زیاتر لە 35 ساڵی خوێناوی بوو.
دادگای باڵای دەستوری توركیا لە 11 ئەندام پێكهاتووە، ئەگەرچی زۆربەی زۆری ئەم ئەندامانە كەمالیستن، بەڵام نابێ ئەوەشمان لەبیر بچێت كە سەرۆك كۆماریش چەند كەسێكی لەو ژمارەیە دامەزراندوون، ئەمەش ئەوە روون دەكاتەوە كە ئەندامانی مەیلخوازی ئیسلامیش لەنێو دادگاكەدا دەنگیان بۆ داخستنەكە داوە، چونكە بڕیارەكە بە كۆی دەنگی 11 ئەندامەكان دراوە.
ئاكەپە هەرچەندە خۆشی لەلایەن دادگای دەستورییەوە لە ژێر هەڕەشە و گوڕەشەی داخستندایە و داخستنی هەر پارتێكیش مەترسیەكە بۆ داهاتووی پارتەكەی خۆی، كەچی بۆ ئەوەی لە تاكە ركابەرەكەی كوردستانی رزگاری بێت و لە شارە كوردییەكاندا تەنیا خۆی تاكە دەنگی هەڵبژاردنەكان بێت، راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ زەمینەی بۆ داخستنی دەتەپە ئامادەكرد.
دەتەپە سەرەڕای ئه‌وه‌ی خاوەنی فراكسیۆنێكی پەرلەمانیشە، بەڵام ئەردۆغان و پارتەكەی هیچ كاتێك ئەم فراكسیۆنەیان بە موخاتەب وەرنەگرت و بەمەش جەسارەت و پەیامیان دا بە دادگای باڵای دەستوری كە ئەگەر دەتەپە دابخرێت، ئەوا ئێمە وەك فراكسیۆن و حكومەتی ئاكەپە هیچ ناڕەزاییەك نیشان نادەین.
ئەم بابەتە زۆری لەسەر گوتراو گفتوگۆی زۆری لەسەركرا، هەر لایەنە و بە گوێرەی بەرژەوەندی و مەنتقی خۆی شڕۆڤەی دەركرد و شیكردنەوەكانی پێش دەخست. پرسیارەكە لێرەدایە، ئایا دەوڵەتی توركیا بڕیاریداوە مەسەلەی كورد بە شێوازێكی ئاشتیانە و سیاسیانە چارەسەر بكات؟
ئایا زەمینەی یاسایی و سیاسی لە توركیا تا ئەو ئاستە هاتووە دەست بۆ مەسەلەیەكی ئاوا هەستیار و مەترسیدار ببات؟ ئایا زهنیەتی تاكی تورك، كە لە ژێر كاریگەری ئایدۆلۆژیەتی كەمالیزم گەشەی كردووە، گەیشتۆتە ئەو باوەڕییەی دان بە هەبوونی گەلی كورددا بنێت و ئایا ئامادەبووە كورد وەك نەتەوەیەكی سەربەخۆی تایبەت جیا لە تورك لە چوارچێوەی سنووری توركیادا بناسێ؟!
لە راستیدا هەرچەندە تاڵیش بێ، بەڵام دەبێ بزانین بۆ وەڵامی پرسیارەكانمان، (نەخێر) خۆی دەسەپێنێت.
توركیا پێویستی بە دوو هەنگاوە كە بینێت، بۆ ئەوەی نەك تەنیا كێشەی كورد لە توركیادا، بەڵكو هەموو مەسەلە دیموكراسیەكانی خۆی چارەسەر بكات.
یەكەم: وەرچەرخانێكی زهنی و ویژدانی. دووەم: جەسارەت، بۆ گۆڕینی یاسا و دەستورێكی سەردەمیانە.
توركیا ئەمڕۆ لەنێو خۆیدا لەبنبەستێكی سیاسیدا چەقی بەستووە، ئەو بنبەستەش قەیرانێكی ئابووری گەورەی بۆ دروست كردووە.
پڕۆژەی كرانەوە بە رووی كورد. پەكەكە زیاتر لە 35 ساڵە رووبەڕووی دەوڵەتی تورك بۆتەوە، هەروەها زیاتر لە 25 ساڵیشە تێكۆشینی شێوازی سەربازی گرتۆتەبەر، لەماوەی ئەو 35 ساڵەدا چەندین حكومەت گۆڕدرا، چەندین پارتی سیاسیش حكومەتیان بەڕێوە برد و نەیانتوانی بزوتنەوەی كوردان پاكتاو بكەن، بە پێچەوانەوە ساڵ لە دوای ساڵ ئەم بزوتنەوەیە بەهێزتر و بەرفراوانتر و كاریگەرتر دەبێت، جا لە ئاستی ناوخۆدا بێـت یان لە دەرەوە، دەسەڵاتداران چونكە ئەم كێشەیان چارەسەر نەكرد، توركیایان خستە نێو گێژاوێكی كوشندەوە.
گرتنەبەری شێوازی توندوتیژی و سەربازی لەلایەن دەوڵەتەوە بەرامبەر بە بزوتنەوەی كوردان و گەلی كورد، هۆكارێك بوو بو چارەسەر نەبوونی كێشەكە و هەمان هۆكاریش بوو بۆ رزگار نەبوونی توركیا لە گێژاوەكە.
لەسەردەمی حوكمی ئاكەپە بیروبۆچوونەكانی دەسەڵاتی حوكم گەیشتە ئەوەی كە ئیدی پەكەكە و بزووتنەوەی كوردان بەتەنیا شێوازێك كە ئەویش سەربازییە پاكتاو نابێت، بەڵكو پێویستە شانبەشانی شێوازی سەربازی بۆلەناوبردنی بزووتنەوەی كوردان پیلانێكی بەرفراوانتر دابڕێژرێت، كە ئەویش شەڕی ئابوری، سیاسی، سایكۆلۆژی، دیبلۆماسی. هتد. ئەمەیە داهێنانەكەی ئاكەپە، كە ناویناوە ( كرانەوە بە رووی كورد).
هەڵەكانی ئاكەپە: 1 – ئاكەپە جەسوور نەبوو، هەڕەشەكانی ئۆپۆزسیۆن لەسەرەتادا ئاكەپەیان دوو دڵ كرد و ترساندیان، دواجاریش پاشگەزیان كردەوە. 2 - ئاكەپە هەنگاوی كرداری نەنا، تەنیا بە لێدوانەكانیەوە قەتیس مابوو، ئەمەش نیاز و مەرامی ئاكەپەی لەم مەسەلەیەدا خستە ژێر پرسیار و گومانەوە. 3 - ئاكەپە پێیوابوو ئەگەر لەلایەنی خۆیەوە هەندێ مافی سەرەتایی بۆ كوردان دابین بكات، ئەوا بیانوی مانەوەی پەكەكە نامێنێت و ئەوكاتە یان ناچار دەبێت خۆی رادەستی دەوڵەت بكات، یانیش بەشێوەیەك لاواز دەبێت كە وەك نەبێت وابێ. 4 - كاتێ خەڵكی باكوور بۆ پێشوازی ئەندامانی گەڕاوەی پەكەكە و كامپی مەخمور ( گروپی ئاشتی) رژانە سەر شەقام، لەبەرامبەردا ئاكەپە هەڵوێستی هەڵەی نیشاندا و بەهەمان شێوەی جەهەپە و مەهەپە كاردانەوەی خراپی هەبوو لەبەرامبەر هەست و نەستی خەڵكی كورد، بە پێچەوانەوە ئاكەپە دەبوایە بڵێت و رابگەیەنێت كە ئەو پێشوازییە حەماسەتاویەی خەڵك لە پێناوی كۆتایی هاتنە بە شەڕی 30 ساڵە، نەدەبوایە لە جێگای ئەمە هەڕەشە لە خەڵك و دەتەپە بكەن. 5 - بەبێ ئەوەی پەكەكە و دەتەپە موخاتەب وەربگرێت، هەوڵیدا خۆی بەتەنیا یەك لایەنە خۆی وەك چارەسەركاری كێشەی كورد نیشان بدات، بێگومان ئەمەش كارێكی مەحاڵە.
پیلانی ئاكەپە سێ قۆناخ بوو: قۆناخی یەكەم: بێكاریگەركردنی ئۆجالان، لەڕێگای توندتركردنی سیستەمی ئیمرالی و دابڕاندنی لەرووداو و پێشكەوتنە سیاسییەكان. قۆناخیدووەم: هێرشی بەربڵاو بۆ سەر هێزەكانی پەكەكە و بۆئەمەش ئامادەكردنی زەمینە لەناوچەكەدا. قۆناخی سێیەم: سەركوتكردنی كۆمەڵانی خەڵكی كورد و دواتر بەروخسار پێدانی هەندێ مافی وەك سەربەستكردنی قسەكردن بەزمانی كوردی.
ئەردۆغان و كۆشكی سپی. ئۆباما و ئەردۆغان دوای چاوپێكەوتنەكەیان لێدوانیان بۆ راگەیاندنەكاندا، گومانی تێدا نییە كە ئەو خاڵە هەستیارانەی لە كۆبوونەوەكەیاندا گفتوگۆیان لەسەر كردووە، لە راگەیاندنەكاندا باسی لێوە ناكەن و دەیشارنەوە، بەڵام دیسان دەتوانین لە چەند سەرە داوێكی باریكی لێدوانەكانیاندا هەندێ لە مەسەلە شاراوەكانی دوور لە گوێچكەی راگەیاندن ئاشكرا بكەین.
لە كۆبوونەوە رۆژنامەوانیەكەدا: ئۆباما گوتی: " ئێمەی ئەندامانی ناتۆ پێویستە یەكتر بپارێزین"، بێگومان ئەو تەعبیرە پڕ واتایە و ئەوەمان پێدەڵێت كە ئۆباما لەو چاوپێكەوتنەدا داوای لە ئەردۆغان كردووە توركیا سەربازی زیاتر بنێرێتە ئەفغانستان.
كاتێك چاوپێكەوتنەكانی رابردووی نێوان سەرانی توركیا و ئەمریكا دەخەینەوە یاد روون دەبێتەوە كە پێشتر دەیانگوت ( ئەمریكا و توركیا وەك دوو دیموكراتیخواز و دوو وڵاتی عەلمانی، پێویستە یەكتر بپارێزن) كەچی ئێستا وەك ئەندامانی ناتۆ پێویستە یەكتر بپارێزن.
ئەردۆغان گوتی: " دەرفەتێكی چارەسەری دیبلۆماسیانە هەیە بۆ رێككەوتن لەگەڵ ئێران، ئێمە دەتوانین بەو كارە هەڵبستین"، ئەو گوتنەی ئەردۆغان بەو واتایە دێـت كە ئۆباما ئەردۆغانی راسپاردووە كە بە ئێران رابگەیەنێت كە ئەتۆمی ئاشتیانە دەبێت، بەڵام ئەتۆمی سەربازی نابێ.
بەر لە هەفتەیەك پەیوەندیەكی دیبلۆماسی لە نێوان ئەنقەرا و تاران ئەنجامدرا، ئەمەش لە لێدوانەكەی ئەردۆغان رەنگیدایەوە، كەچی سەیر ئەوەیە هەر دوێنێ تاران رایگەیاند كە ئەوانە پێشنیار و راكانی خۆیان دەربارەی ئەتۆم بە ئاشكرا راگەیاندووە، پێویست بە شڕۆڤەكاری دیكە ناكات، واتە ئێران دەڵێ پێویستیمان بە توركیا نییە ناوبژیمان بكات، بەڵكو دەمانەوێت رووبەڕوو و راستەوخۆ لەگەڵماندا رێككەون.
لە پڕۆتۆكۆڵ و بەرنامەی سەردانی ئەردۆغاندا دانیشتنی دوو قۆڵی تایبەت نەبوو، كەچی ئۆباما و ئەردۆغان نزیكەی 40 دەقیقە بە تەنیا و دوو قۆڵی كۆبوونەوە. ئەوەی لەم سەردانەدا دەخوێندرێتەوە ئەوەیە كە سەردانەكە شتێكی نوێی لێ بەرهەم نەهاتووە، لەراستیدا هەڵسوكەوتی ئۆباماش گەرماییەكی زۆر دڵسۆزانە نەبوو بۆ ئەردۆغان.
ئەردۆغان لەبەردەم رۆژنامەواناندا گوتی: هەر لەم ژوورەدا پێشتر كۆبووینەتەوە( مەبەستی ئەوەیە لەگەڵ بۆش كۆبۆتەوە) رامانگەیاندووە كە پەكەكە دوشمنی هاوبەشمانە.ئەم لێدوانە وادەخوێندرێتەوە كە ئۆباما داواكانی ئەردۆغانی لەمەڕ پەكەكە قەبوڵ نەكردووە، داوای ئەردۆغان ئەوە بووە كە ئەمریكا بەرلەوەی هێزەكانی خۆی لە عێراق بكێشێتەوە تەنگ بە پەكەكە هەڵچنێت و لە باكوری عێراق( هەرێمی كوردستان) وەدەریان نێت،بەڵام دیارە ئۆباما وەڵامێكی دڵخۆشكەری نەداوەتە ئەردۆغان.
ئۆباما باسی هەستیاری عێراق و قۆناغی هەڵبژاردنی داهاتووی عێراق و پێویستی چارەسەری كێشەكانی نێوان كوردەكان و بەغدای كرد، ئەمەش بەو واتایە دێت كە ئەمریكا لەم قۆناغەدا ئامادە نیە هیچ كارێكی سەربازی یان هەڵوێستێكی دیكەی پراكتیكی لەبەرامبەر پەكەكەدا وەربگرێت، جگە لە هەواڵ و زانیاری پێدان.
پەكەكە و بارودۆخی نوێ. پەكەكە پێیوایە قۆناغی رابردوو دەستكەوتێكی سیاسی گەورە بوو بۆ خۆی، هەم لە ناوەوە و لە دەرەوەی توركیاشدا. قۆناغی رابردوو پێواژۆی ئاگربەست و مەسەلەی ( كرانەوە) زیاتر رەنگی سیاسی بە پەكەكە بەخشی.
پەكەكە هەر لە سەرەتاوە گەر تا ئاستێك ئامادەش بووبێت بۆ چارەسەری و بە كۆتا هێنانی ئەم كێشەیە، بەڵام هەرگیز ئەو باوەڕییەی لەلا دروست نەبووە كە دەوڵەتی توركیا بە جدی دەیەوێت كێشەی كورد چارەسەر بكات، بەڵكو بەردەوام بە گومانەوە لە حكومەت و دەوڵەتی توركیای روانیوە.
پەكەكە لە 9 مانگی رابردووی ساڵی 2009 دا 800 شەڕوانی نوێی پەروەردە و چەكدار كرد و خستە نێو ریزەكانی گەریلاوە. لەم ماوەیەدا سەرلەنوێ لە توركیادا و بە تایبەتیش لە باكوری كوردستاندا خۆی رێكخستەوە و هەناسەیەكی قوڵی وەرگرت. وەك تەدابیر هێزە چەكدارەكانی خۆی وا راهێناوە كە هێشتا لە شەڕدان، بەشێوەیەك ئامادەیان كردوون تەنانەت دەتوانن بە هۆكارێكی زۆر بچووكیش بیانخەنە شەڕەوە.
ئەنجام: ئەگەر ئەو رەوشە ئاڵۆزەی كە ئێستا لە توركیادا لە ئارادایە،تا شوباتی 2010، واتا دوو مانگی دیكە بەردەوام بكات، ئەوا لەسەرەتای مانگی ئازارەوە شەڕ و پێكدادانێكی گەورە لە نێوان گەریلاكانی پەكەكە و هێزە چەكدارەكانی سوپای توركیا روودەدات، بێگومان لە رووی سیاسیشەوە لە شارەكاندا لایەنگران و ئەندامانی پەكەكە سەرهەڵدانێكی جەماوەری گشتگیر هەڵدەگیرسێنن كە پێشتر وێنەی نەبووبێت، بێگومان دەوڵەتی توركیش لەبەرامبەردا دڕندانە لەشاخەكاندا ئۆپەراسیۆنی سەربازی و لەبەرامبەر كۆمەڵانی خەڵكیش رەشەكوژی و رەشبگیری دەستپێدەكات.
ئەگەر گەلی كورد لە باكووری كوردستان تائێستا مافی ئۆتۆنۆمی قەبووڵ بووبێت، ئەوا بەوهیوایە بووە كە كێشەكە ئاشتیانە و سیاسیانە چارەسەر بێت، بەڵام كە دەوڵتی تورك لەسەر سیاسەتی نكۆڵی و قڕكردن بەردەوام بێت، ئیدی كوردانیش ناچاردەبن بەوە رازی نەبن لەچوارچێوەی سنووری توركیای ئەمڕۆدا بمێننەوە، چونكە دەوڵەتی تورك دان بەهەبوون و مافەكانی كورداندا نانێت، بۆیە كوردانیش بۆ ئەوەی بژین ناچار دەبن جارێكی دیكە لەژێر درووشمی سەربەخۆییدا برەو بەتێكۆشین بدەن.
ئیدی كێشە هەر بەردەوامە.
hhusyar@.com
|
