٢١\٨\٢٠١١

کەرکوک نە دڵ و نە قودس و نە کێشەلەسەر و نە جێناکۆکه‌،

کەرکوک خاکێکى داگیرکراوە.

هیوا ره‌ش     

زاراوەى (جێناکۆک) وشەیەکى زۆڵى نێو فەرهەنگى سیاسیى حیزبە سازشکارە دەسەڵاتدارەکانى کوردستانە و هەندێک حیزبى دیکە بە زەبرى بودجە دەمەلاسکێیان دەکەنەوە و بە دوایاندا دەیڵێنەوە ، ئەم وشە نامۆیەلە پێناوى خۆپارێزى و کورسیپارێزى و دەسکەوتپارێزیى هاویشتوویانەتە نێو فەرهەنگى ئەدەبیاتى سیاسیى کوردییەوە ، (جێناکۆک) تەمى گومان بەسەر زێدى خەڵکى ڕەسەنى گەلى کورددا دەهێنێت ، وەکو زەمینەسازیى بۆ سازش لەگەڵ ناحەزانى گەلەکەماندا بازرگانیى پێوە دەکرێت .

بەندە وەکو کوردێکى کەرکوک ، کە شارەکەم بە (جێناکۆک) زاخاو و بە ڕەقەمى - 140 - یشەوە سندم کراوە ، هەرگیز بەو زاراوەیە ئاشنا و دەستەمۆ نابم و ئومێدیشم نیە دواى ڕشتنى ڕوبارێک خوێن بۆ پاراستنى ناسنامەى شارەکە ، ئێستا بە وشەیەکى داتاشراو و ژمارەیەکى پەڕپوت ، شارە داگیرکراوەکەم بگەڕێندرێتەوە بۆ باوەشى نیشتمان ، ئەمە خەونى وشتریى سەرکردە پلە و پارەپەرستەکانە .

لەبەر ئەوەى تەمەنم هێشتا نەگەییشتۆتە نیوسەدە ، بۆیە نامەوێت باسى سەدەیەک لەمەوپێش بکەم ، وەلێ ئەوەى لە یادى مندا بێت ، ئەوە دەزانم کە کەرکوک لە ( شۆریجە ، سەرکارێز ، لەتیفاوا ، ڕەشیداوا ، ئیسکان ، یادگار ، سەید سەروەر ، جوتقاوە ، پریادى ، شوان ، ئازادى ، ئیمام قاسم ، زێویە ، بەرتەکیە ، ئاخوڕ حسێن ، قەڵا ، تسعین - تسن - ، موسەڵا ، چاى ، بڵاغ ، عاشور ، قۆریە ، حەمام عەلى بەگ ، شاتڕلو ، تەپە ، عەرەفە ، جولەکەکان ، گاورباغى ، عەرەسە ، ساحە تەیەران ، ئەحمەداغا ، ڕەحیماوە و ئەڵماس و - - - ، کە من بۆ خۆم لەدایکبووى دوایینیان - ئەڵماس - م و باوکیشم مەلاى مزگەوتى گەڕەکەکە بوو ، جگە لەمانە گەڕەکێکى عەرەبنشینى هاوشێوەى ئەوانەى ئێستا ، نە بوونیان هەبوو و نە بناغەشیان داڕێژرابوو ، کە خۆیان لە چەندین گەڕەکى گەورەى عەرەبیدا دەبیننەوە و بوونەتە مۆڵگەى تیرۆریزمان ، گەڕەکە ڕەسەنەکانى شاریش کە نزیکەى لە 20 % ى تورکمان بوون و لە 5 % ى مەسیحى و لە 2 % ى جولەکە و ئەوانى تریش کورد و کەمۆکەیەکى زۆر کەم و دەگمەن عەرەبى - حدید - ى گامێشەوانى هاتوو لە شوێنانى ترەوە کە لە کاتى خۆیدا ڕەشماڵنشین بوون و لە ژێر فشاردا خانویان دروست کرد بۆ ئەوەى سیماى شار نەشێوێنن و تێیدا نیشتەجێ بن و بوونە هاوبەشیى دانیشتوانى ڕەسەنى کەرکوک ، سەبارەت بە کەرکوکیش (نزیکە)ى سێبەشى شارەکەیان پێک دەهێنا لە سەنتەردا و لە دەوروبەریشدا زیاتر لە 90 % ى دانیشتوانەکەى بوون ، ئەگەر هەردوو قەزاى ( حەویجە و ڕیاز ) ى تازە بنیاتنراوى عەرەبیى لێ دەربکەین کە مێژوویان بۆ حەفتا ساڵ لەمەوبەر دەگەڕێتەوە ، کە لە بەرامبەر مێژووى شارى کەرکوکدا شایەنى باسکردن نیە .

دواى ساڵانێکى دوورودرێژى تەعریب ، ئەم سیاسەتە ڕەگەزپەرستانەیە لە سەردەمى سەدام حوسێندا گەییشتە چڵەپۆ:

1 - شەپۆڵى هێنانى عەرەب لە ناوچە عەرەبییەکانى عێراقەوە بە لێشاو دەستى پێکرد ، کە پێکهاتە و پێگەى کۆمەڵایەتییان کۆکتێل بوو.
ا - خێزانە گومانلێکراوە شیعەکان کە بەعس بە نەیارى خۆیانى دەزانى ، بۆ ئەوەى لێکیان داببڕێت و دووریان بخاتەوە.
ب - عەشیرەتە (بدو)ە بیابانییەکان ، کە هیچ خەسڵەتێکى ژیارى و ژیانیى سەردەمیان تێدا نەبوو.
ج - بازرگانانى سێکس (قەحپە و گەووادەکان) ، کە لە ئاستى پارەدا زۆر لاواز بوون و داب و نەریت و ڕەووشتیان لە زبڵدانى لەشفرۆشیدا توڕ دابوو.
ئەمانە لە ساڵانى حەفتادا بە ڕێژەیەکى بەرچاو دەهێنرانە کەرکوک و زەوییان پێدەبەخشرا ، سلفەى عەقارییان دەدانێ ، پارەى خۆڕاییان پێشکەش دەکردن، لە فەرمانگە حکومییەکان بەتایبەت (کۆمپانیاى نەوت) دایاندەمەزراندن ‌و هەموو سەرەتاکانى ڕەگەزنامە و بارى شارستانى و فۆرمى خۆراکیشیان بۆ دەگواستنەوە.
2 - لە بەرامبەر خاڵى یەکەمدا ، کوردیان ڕادەگواست ، لە فەرمانگەکان دەریاندەکردن ، دۆسیەى نیشتەجێییان بۆ پارێزگاکانى (دهۆک ، هەولێر و سلێمانى) دەگواستنەوە ، دەستیان بەسەر موڵک و ماڵیاندا دەگرت ، ناو و جلوبەرگ و قسەکردن بە زمانى دایکیان لێ قەدەغە دەکردن .
3 - لە سەرژمێریدا زۆرینەیەکى زۆرى تورکمان و کەمینەیەکى کەم لە کوردەکان بە تایبەتى ئەوانەى لە فەرمانگە هەستیارەکانى میریدا کاربەدەست بوون، ڕێگەى مانەوەیان لە شوێنى خۆیان پێدرا ، بە مەرجێک بە ناوى (تەسحیح قەومیە) وە حاشا لە نەتەوەى ڕەسەنى خۆیان بکەن و ببن بە عەرەب.
4 - جگە لەوەش ، بەعسییەکان بۆ دابەزاندنى کێرڤى کورد لە کەرکوکدا ، چەمچەماڵ ، کفرى ، کەلار ، دوزخورماتوو کە بە گەورە قەزاکانى (عێراق) دەژمێردران ، بە ناحیە و گوندەکانیانەوە ، لەسەر پارێزگاکە لابرد و گواستیانیەوە سەر پارێزگاکانى سلێمانى ، تکریت و دیالە.

بەم سیاسەتە نەژاد و ڕەگەزپەرستانەیە ، قۆناغ بە قۆناغى سەرژمێریى ، ژمارەى عەرەبەکان ڕووى لە هەڵکشان و هى کوردیش لە داکشان کرد و تورکمان کە لەوەپێش کە لە دواى کوردەوە دووەم نەتەوە بوون ، ئینجا بوون بە سێیەمى دواى عەرەب و کورد ، بەڵام ڕێژەیان لە چاو جارانەوە زۆر لە کەمیى دا ، چونکە زیاتر ملکەچى سیاسەتەکانى بەعس دەبوون و بە گەرمیى بەرەو پیرى - تەسحیح قەومیە - ڕۆییشتن و پشتیان لە نەتەوەى دایکى خۆیان کرد و لە بەعسى ، بەعسیتر بوون ، ئەمانە ئێستا زۆرینەیان چوونەتە پاڵ - بەرەى تورکمانى - و ئێستاش هەناسەى سارد بۆ ئەو ڕۆژە هەڵدەکێشن و سیاسەتى - کەرە دێز - پیادە دەکەن و حەز بە تۆپینى خۆیان و زیانى خاوەنەکەیان دەکەن ، تا هەنووکەش دەستیان لەگەڵ کۆنەبەعسى و تیرۆریست و شۆفینییەکان تێکەڵ دەکەن و تەواوى تواناى مادى و مەعنەوى دەخەنە گەڕ دژ بە گەڕانەوەى کەرکوک بۆ سەر هەرێمى کوردستان و تەنانەت دان بە فیدراڵیەتى هەرێمى کوردستانیشدا نانێن و چەشنى بەعسییەکان بە - شیمال - ناوى دەبەن ، بە مەرجێک بەم سیاسەتە بەر لە هەر لایەک زیان بە نەتەوەى تورکمان دەگەیەنن ، چونکە:

ا - تورکمان بە ڕێژە لە ئاستى عێراقدا ژمارەیان کەمە و ئەگەر لەسەر هەرێمى کوردستاندا بن دەبنە ژمارەیەکى بەرچاو و نەتەوەى دووەم و ئەوسا سەنگیان زیاتر و مافیان زۆرتر دەبێت ، ئەمەش لە کاتى گەڕانەوەى ناوچە داگیرکراوەکانى کوردستان بە کورد و تورکمانشینەوە لە قازانجیاندایە .

ب - لە نێوان کێشمەکێشى مەزهەبى و نەتەوەییدا لە عێراقدا مەوقعیان لە ئیعرابدا ، ئەگەر بە فشارى تورکیا نەبێت ، دەبنە سفرى دواى فاریزە ، بەڵام بە پێچەوانەوە ، دەبنە ژمارەیەکى کاراى نێو هاوکێشەى سیاسیى هەرێمى کوردستان.

ج - لەبەر ئەوەى لە هەرێمى کوردستاندا ململانێى مەزهەبى نیە ، بۆیە ئەوسا کۆبەندییان زیاتر و دەنگیان گڕتر دەبێت ، بە پێچەوانەى ئێستا لە عێراقدا ، بوونەتە دوو بەرەى دژ و سوننەکانیان بە لایەک و شیعەکانیشیان بە ئاقارێکى تردا پەلکێش بوونە و لە باتى کۆبەندیى پەرتوبڵاو بوونەتەوە و زیانى زۆرى پێگەیاندوون.

ئەم دۆخە مەترسیدارەى پاشماوەى سیاسەتى بەعس گشتگیر بووە لە تەواوى ناوچە داگیرکراوەکانى دیکەدا ، تا ئێستا ململانێ لە پێناوى ڕاگرتنى بەڵانسى نەتەوەیى لە لایەن سەرکردایەتى کورددا ، بە سیاسەتى چۆکدادەرانە بۆتە مڵۆزم بەسەر دانیشتوانى ناوچە داگیرکراوەکانەوە ، دەتوانین لێرەدا بپرسین دەکرا بە بێ مادەى - 140 - بیر لە ڕێگەچارەسەرى دیکە بکرایەتەوە؟

بێگومان تا ئێستا بەرپرسان و بڕیاردەرە سیاسى و سەربازییەکانى حیزبەکان ، لە شارى کەرکوک بوونەتە مۆتەکەى ئیدارەى کەرکوک ، مەگەر ( لا سامح الله ) تاکوتەرایەکیان خەڵکى کەرکوک بن و لە مۆرک و سروشتى دانیشتوانەکەى شاەزا بن ، دەتوانم بڵێم هەموویان هى دەوروبەر ، یان دەرەوەى دوورى شارەکەن و هاتوون و لەسەر هێلکەى کەسابەت هەڵنیشتوون و سەرقاڵى لەوەڕى خۆیانن و خەڵکەکەیان بێنان و بێکار کردووە ! گۆڕانکارییەکانى شارى کەرکوک و داهاتى ئەو کاربەدەستانەى جێلەق و گیرفانپڕ کران گەواهیدەرى قسەکانمن ، تاکە پرسیارێکیان ئاراستە نەکراوە لەسەر ئاڵۆزیى بارودۆخى شارەکە لەسەر دەستى ئەوان و ئەو داهاتە زەبەلاحەى لەو شارەدا پێکیانەوە ناوە ، تا وەڵامەکەیان ببێتە دار بۆ خۆیان ، چونکە دەمێکە وتراوە : (دار هەڵبڕە ---- -- دیارە) بۆ ئەوەى ببنە پەند بۆ ئەوانەى دواى خۆیان ، جا شارێک - ڕەجەب سەرپاڵەى بێت - ، چۆن و لەبەرچى پێستى نەبرێتە دەباغخانە ؟ بۆچى بە (جێناکۆک) ناو نەبرێت)؟!

ئەگەر ئێمە تەماشاى ڕەفتارى سیاسییە گەندەڵ و سەرکردە تەمەڵ و بەرپرسە چەقەڵەکان بکەین ، دەبێت لە ماڵى خۆمان دابنیشین و بێدەنگ بێدەنگ تەماشا بکەین ، دەبێت چەوەڕێ بین ئاخۆ کەى تیرۆریستان و شۆفینیستان بەرگمان دەگروون ! بەڵام بە پێچەوانەوە دەبێت ئێمە ببینە هێزى فشار و لێنەگەڕێین سەودا بە زێدى باوباپیرانمانەوە بکەن ، چونکە سەرکردە سیاسییەکانى ئێمە ئامادەن خۆیان بدۆڕێنن بۆ پاراستنى دەسەڵاتیان ، چ جاى خاکمان !

هەرچەندە هەندێک توتى زمانیان لە عەقڵى شاخ تیژ کردووە و ڕۆژانە سوکایەتیى پێ دەکەن ، بێئەوەى خوێندنەوەیەکى بەویژدانانە بۆ ئەو عەقڵە خاکییە بکەن (مەبەستم کەسانى قاڵبووى ناو ژیانى پێشمەرگایەتى و پارتیزانى) یە نەک ئەو سەرکردە فێڵاوییانەى لە شاخیشدا هەر ڕێگر بوونە لەبەردەم سەرکەوتنى شۆڕش و هەمیشە بە زمانیان ، دەم و لەوسى خۆیان دەلیستەوە بۆ مەرحەبایەکى دوژمنان و هەر جارەى شۆڕشیان لە باوەشى دوژممنێکدا سارد دەکردەوە ، دڵنیام ئێستا چەند فەرماندەیەکى سەربازیى وەکو شەهیدان (ئەحمەد بازۆکا و مامەڕیشە) ى پەروەردەبووى نێو باوەشى خێزانى زەحمەتکێش و کۆمەڵانى خەڵک بمانایە و ئەو دەڤەرە داگیرکراوانەیان پێبسپێردرایە بێگومان دەمێک بوو حەمیرەکانى عەلى غێدانەکان و وەچەکانى عەلى کیمیاوییەکان بە دووربینیش نەیاندەوێرا تەماشاى - حەمرین - ى کوردستان بکەن ، وەلێ ئێستاش دوو فەرماندەى وەکو (مەحمود سەنگاوى و عوسمانى حاجى مەحمود) بە تەواوى دەسەڵاتەوە سەرپەرشتیى پرۆسەکە بکەن ، بە دوور لە هەڵقورتانى سیاسییەکان ، دڵنیام زەرەر لە نیوە دەگەڕێننەوە ، کوردەوارى خۆشمان جوانیان وتووە : (زەرەر لە نیوەش بگەڕێتەوە قازانجە) ، ئەوسا (یان گاڵ دێنێ یان پەموو) ، چونکە شەڕى یەکلاکەرەوە گەلێک مەردانەترە لە حیزەشەڕ ، ئەمەش تەنها بە گێڕانەوى پیرۆزى و سومعەى ناوى - پێشمەرگە - دێت ، بۆ ئەوەى کلتورى منداڵ ژیر کردنەوەى شۆفینییەکان زیندوو بکەینەوە تا دووبارە - ولەک ئجە عوسات - بخەینەوە ئەلبومى ترسنۆکییان و فێریان بکەینەوە چۆن چمکى دیسداشە بە دەمەوە بگرن و بێئاوڕدانەوە لە ترسى تارمایى پێشمەرگە بە هەموو توانایانەوە لۆقە بکەن و هەڵبێن ، چونکە شەرعى مار هەر بە دارە .
 

ماڵپه‌ڕی هیوا ره‌ش