|
٢٤\٧\٢٠٢٠
کرێکارانی تونس،
ئەزموونێکی سەرکەوتوو!
عەبدوڵا ساڵح
کۆماری تونس دەکەوێتە باکوری ئەفریقیا لەسەر دەریای ناوەڕاست بەڕوبەری
نزیک بە ١٦٠٠٠٠ کم دووجا و دانیشتوانی نزیک بە ١٠ ملیۆن کەس. ئەم
ووڵاتە، بەبەراورد بەووڵاتانی تری "عەرەبی " ، کۆمەڵێک تایبەتمەندی
ھەیە کە جیای دەکاتەوە لەوانی تر، لەوانە پێگە و ڕۆڵی ژنان لە ژیانی
کۆمەڵایەتی ئابوری و سیاسیدا ، ودەستەبەرکردنی ئازادی تاک، بوونی
چەندین کۆمەڵگای مەدەنی بۆ بەرگری لە مافی مرۆڤ و...... دیارترینی ئەو
جیاوازیانە خۆ ڕێکخستنی کرێکاران وزەحمەتکێشانە لە سەندیکایەکدا بەناوی
( الاتحاد العام التونسی للشغل ) ، ( یەکیەتی گشتی تونسی بۆ کار) – لە
مەودوا بە کورتکراوەی شوغل ناوی دەبەم - .
ئەم ڕێکخراوە لە رۆژی ٢٠ / ١ / ١٩٤٦ بەدەستپێشکەری چالاکوانێکی
ناسراوی کرێکاری ئەو کاتە بەناوی ( فرحات حشاد ) دامەزرا، دواتر
ناوبراو ساڵی ١٩٥٢ لە ئەنجامی کارو چالاکیە سیاسیەکانی وبەتاوانی
بانگەشە بۆ سەربەخۆیی تونس لە ژێر‌دەستی داگیرکەرە فەرەنسیەکان ، ھەر
لەلایەن ئەوانەوە تیرۆر کرا ، ئێستا شوغل پتر لە ٢٠ سەندیکای بچوکتر
لەخۆی دەگرێ و نزیک بە ٧٠٠ ھەزار ئەندامی ھەیە ، ھەر بۆیە بە یەکێک لە
بەناوبانگترین پڕ دەسەڵاترین سەندیکای کرێکاری سەربەخۆ لە ناوچەی
خۆرھەڵاتی ناوەڕاست وباکوری ئەفریقا ھەژمار دەکرێ .
شێوەی دروست بوونی، ھەیکەلی، ئەم سەندیکا فراوانە ( ھەرەمیە / مەخروتی
) واتە لە ژێرەوە بۆ سەرەوە ، کرێکاران لە شوێنی کاروژیانیاندا
نوێنەرانی خۆیان ھەڵدەبژێرن وبەم شێوەیە ھەڵبژاردن بەرەو سەر دەڕوا تا
دەگاتە لوتکەی ھەرەمەکە کە ئەندامانی ڕابەری سەندیکاکە پێکدێنن ، ئەم
شێوازە لە ڕێکخستن کە نیمچە شوراییە ، بەرجەستەترین خاڵی بەھێزی شوغلە
کە دووری دەخاتەوە لە بیرۆکراتیەت یا بادان بەلای دەسەڵاتدا و ڕێگرە
لەوەی ببێتە سەندیکایەکی زەرد .
ھەرچەندە کاری سەرەکی شوغل بەرگریە لە ماف وداخوازیەکانی کرێکاران
وخەڵکی زەحمەتکێشی تونس ، وە یەکێک لە دروشمەکانی (دەستبردن بۆ مافی
کرێکاران ھێڵی سوورە ) ، بەڵام بەدرێژایی ساڵانی خەباتی، ڕۆڵێکی
کاریگەری ھەبووە لە مەیدانی سیاسی ئەم ووڵاتەدا، ئەمڕۆش ئەم سەنگ
وقورسایەی لەو مەیدانەدا تا دێت فراوانتر دەبێ و خەباتی دەچێتە ئاستێکی
باڵاترەوە ، بەتایبەت دوای ڕوخانی ڕژێمی زەینەلعابدین بن عەلی لە
ئەنجامی ڕاپەڕینە جەماوەریەکەی تونس کە بوە ھۆی ئەوەی ڕۆژی ١٤ / کانونی
دووەم / ٢٠١١ ئەو دیکتاتۆرە بەرەو سعودیە ڕاکا .
ئەمڕۆ شوغل یاریکەرێکی زۆر بە ھێزە لە مەیدانی سیاسی ئە ووڵاتەدا ،
بەجۆرێک کە تەنیا یەک بانگەوازی ئەو بۆ مانگرتن بەدەیان ھەزار لە خەڵکی
کرێکار وزەحمەتکێش و ئازادیخوازانی ئەو ووڵاتە دەڕژێنێتە سەر شەقامەکان
و شاڕەگی ئابوری تونس دەوەستێنرێ ، ھەر بۆیە ، لەلایەک دەسەڵاتداران
دەست بۆ ھەر سیاسەتێک بەرن بەناچاری دەبێ سەنگ و ڕۆلی ئەویان لەبەر
چاوبێت و ناتوانن پشتگوێ بخەن ، لەلایەکی ترەوە ھەلوێست و سیاسەتەکانی
شوغل وای کردوە لەلایەن بەشی ھەرە زۆری جەماوەر لە تونس ببێتە سونبلی
بەرگری لە مافەکانی تاک و کۆمەڵ وپاراستنی سیمای مەدەنیەتی ئەو ووڵاتە
.
ئەوە بەر ئەنجامی ھەمان سیاسەتی شوغلە کە ڕێگری کردووە لەوەی تا ئێستا
( بزوتنەوەی نەھزەی ئیسلامی ) کە بزوتنەوەیەکە سەر بەڕێباز و ڕەوتی
ئیخوان موسلیمینە و ( ڕاشد ئەلغەنوشی ) ڕابەرایەتی دەکا و تا
ئەندازەیەک خاوەنی پێگەیەکی کۆمەڵایەتیە لەو ووڵاتە ، نەتوانی جڵەوی
دەسەڵاتی تونس بە ڕەھایی بگرێتە دەست و بەگوێرەی شەرعی ئیسلام دەستوری
تونس داڕێژێ وبیکاتە بنەمای یاسا وڕێسای ئەو ووڵاتە .
دەستوری تونس کە لە پەنجاکانی سەدەی ڕابردوو نوسراوە ، سەردەمی
سەرۆکایەتی حەبیب بورقێبە ،بە ھەوڵ و خەباتی نەپساوەی شوغلە کە بۆتە
یەکێک لە دەستورە پێشکەوتوەکانی ئەوکاتە و ئێستاش بە بەراورد بەوڵاتانی
ناوچەکە، بەتایبەت لەمەڕ مافی ژنان ، ھەربۆیە لەم کۆمەڵگایەدا بە
ھەزاران ماف خۆاز و تێکۆشەر لە ژن وپیاو ھەڵکەوتوە وەک ژنە خەباتکارو
سەندیکالیستی بەناوبانگی تونسی( شریفە المسعدی ) کە لە ساڵی ١٩٤٩ بوە
یەکێک لە ئەندامی ڕابەرایەتی شوغل، ( شکری بلعید ١٩٦٤ / ٢٠١٣ )
مارکسیست ویەکێک لە تێکۆشەرە چەپەکانی تونس کە ساڵی ٢٠١٣ تیرۆر کرا ،(
محەمەد براھمی ١٩٥٥ / ٢٠١٣ ) ، کە ئەویش بە ھەمان شێوە تیرۆر کرا
وھەردوکیان بزوتنەوەی نەھزە بەکوشتنەکەیان تاوانبار کرا. ئێستاش یەکێک
لە ژنە چالاکوانە بەناوبانگەکانی تونس بەناوی ( نعیمە ئەلھومامی ) لە
باڵاترین کۆمیتەی جێبەجێکاری شوغل دا دەور ونەخشی ڕابەری دەگێڕێ .
شایانی باسە شوغل لە گەڵ سێ ڕێکخراوی تری کۆمەڵگای مەدەنی و
بەناونیشانی پارێزگاری لە مافی مرۆڤ و پاراستنی سەقامگیری وسیمای "
دیموکراتیەت " وپێکەوە ژیان لە تونسدا ، ساڵی ٢٠١٥ خەڵاتی نۆبلی بۆ
ئاشتی پێبەخشرا.
a_salih11@hotmail.com
|
