|
١٦\١\٢٠٢٥
''کۆشان و
چۆڕاوگەی چێژ''
وێنەیەکی ڕەسەن لە شۆڕش و ڕۆحی مرۆڤ.
ئەرسەلان مەحمود
ڕۆمانی "کۆشان و چۆڕاوگەی چێژ" بەرهەمێکی نوێی نووسەر دارا خونچەیە کە
ساڵی ٢٠٢٢دا چاپ و بڵاوکراوەتەوە. ئەم دەقە ئەدەبییە کە جگە لە دەستپێک
و
 کۆتایی
لە ٧ بەشی سەرەکی و پێکهاتووە کە ٦١ فەسڵ دەگرنەخۆ، هەوڵێکی جیددییە بۆ
تۆمارکردنی قۆناغێکی هەستیاری مێژووی کۆمەڵایەتی و سیاسی کوردی
هاوچەرخ، لە چوارچێوەی کارێکی ئەدەبیدا. ناونیشانی ڕۆمانەکە خۆی لە دوو
وشەی سەرەکی پێکهاتووە کە هەریەکەیان بارگاوین بە چەمکی قووڵ: "کۆشان"
کە ئاماژەیە بە تێکۆشان و "چۆڕاوگەی چێژ" وەک دەلالەتی ئەو سۆز و
هەستانەی لە ژیاندا دەچۆڕێنەوە و دەبنە بەشێک لە ئەزموونی مرۆڤ.
لە ڕووی بونیادەوە، ڕۆمانەکە بە شێوەیەکی هونەری داڕێژراوە کە تێیدا
هەر فەسڵێک وەک پارچەیەک لە مۆزایکێکی گەورەتر کار دەکات. فەسڵەکانی
سەرەتا (١-١٢) زەمینەسازی دەکەن بۆ ناساندنی کەش و کارەکتەرەکان، لە
کاتێکدا فەسڵەکانی ناوەڕاست (٢٥-٣٦) قووڵترین ئاستی ململانێکان نیشان
دەدەن. فەسڵەکانی کۆتایی (٥٠-٦١) وەک کۆکردنەوە و چارەسەری گرێکان کار
دەکەن.
نووسەر شێوازی گێڕانەوەی یەکەم کەسی هەڵبژاردووە، بەڵام ئەم تەکنیکە لە
ڕێگەی بەکارهێنانی فلاش باک و مۆنۆلۆگی ناوەکییەوە دەوڵەمەندتر کراون.
بەتایبەتی لە فەسڵەکانی ٢٣-٢٤دا، کە تێیدا چیرۆکی "کاکە کیژانی و خانێ
کوڕانی" دەگێڕدرێتەوە، نووسەر توانیویەتی ئەم تەکنیکە بە شێوەیەکی
هونەرمەندانە بەکاربهێنێت بۆ خستنەڕووی قووڵترین دۆخی دەروونی و
کۆمەڵایەتی کارەکتەرەکان.
سەبارەت بە ناوەڕۆک، ڕۆمانەکە لە چەند ئاستێکدا دەجووڵێتەوە. لە ئاستی
یەکەمدا، چیرۆکی خەباتی نەتەوەیی و شۆڕشگێڕی دەبینین کە لە فەسڵەکانی
١٤-١٧دا بە ڕوونی دەردەکەوێت. لە ئاستی دووەمدا، پەیوەندییە مرۆییەکان
و کێشە کۆمەڵایەتییەکان هەن کە بەتایبەتی لە فەسڵەکانی ٣٧-٣٩دا بە
شێوەیەکی قووڵ خراونەتە ڕوو. لە ئاستی سێیەمدا، فەلسەفە و پرسیارە
وجودییەکان دێن کە لە فەسڵەکانی ٤٠-٤٦دا بەرجەستە کراون.
هەرچەندە زمانی ڕۆمانەکە بەگشتی بەهێز و کاریگەرە، بەڵام لە هەندێک
فەسڵدا (بەتایبەتی ٢٨-٣٠) نووسەر زیادەڕۆیی لە بەکارهێنانی وەسفی سێکسی
و هەندێ لە دەستەواژەکاندا کردوە. لەگەڵ ئەوەشدا، لە زۆربەی
فەسڵەکاندا، بەتایبەتی لە ٥١-٥٣دا، زمانێکی پاراو و هونەری بەکارهاتووە
کە تێکەڵەیەکە لە شیعرییەت و واقیعییەت.
کارەکتەرەکانی ڕۆمانەکە بە شێوەیەکی زیندوو و باوەڕپێکراو خوڵقێندراون.
لە کەسایەتی سەرەکییەوە (گێڕەرەوە) کە لە فەسڵەکانی ٥٤-٥٧دا گەورەترین
گۆڕانکاری بەسەردا دێت، تا دەگاتە کارەکتەرە لاوەکییەکان وەک کڵاوقوت و
خانمی تاقانە، هەموویان خاوەن کەسایەتی قووڵ و فرەڕەهەندن. هەروەها
پەیوەندی نێوان کارەکتەرەکان، بەتایبەتی لە فەسڵەکانی ٤٧-٥٠دا، بە
شێوەیەکی هونەرمەندانە و باوەڕپێکراو گەشەی کردووە.
سەرەڕای هەندێک لاوازی تەکنیکی، وەک درێژنووسی یان درێژ وەسفی لە
هەندێک فەسڵدا (٢٥-٢٧) و لاوازی پەیوەندی نێوان هەندێک فەسڵ (٣١-٣٣)،
ڕۆمانەکە بەگشتی سەرکەوتوو بووە لە خوڵقاندنی دەقێکی ئەدەبی بەهێز.
بەتایبەتی لە فەسڵە کۆتاییەکاندا (٥٨-٦١)، نووسەر توانیویەتی هەموو
دەنگ و ڕەهەندەکان لە چوارچێوەیەکی یەکگرتوودا کۆبکاتەوە.
"کۆشان و چۆڕاوگەی چێژ" هەوڵێکی سەرکەوتووە بۆ تۆمارکردنی قۆناغێکی
هەستیار لە مێژووی کورد. ڕۆمانەکە، سەرەڕای هەندێک کەموکوڕی تەکنیکی و
زمانەوانی، توانیویەتی وێنەیەکی ڕاستگۆیانە لە دۆخی کۆمەڵایەتی و سیاسی
کۆمەڵگەی کوردی پێشکەش بکات. شێوازی گێڕانەوە شیعرییەکەی و قووڵی
شیکردنەوە دەروونییەکانی کارەکتەرەکان، وایان کردووە ئەم دەقە ببێتە
یەکێک لە دەقە گرنگەکانی ئەدەبی کوردی هاوچەرخ.
ماڵپه‌ڕی ئه‌رسه‌لان مه‌حمود
|
