٢٥\١٢\٢٠١١

کوردانی رۆژئاوا؛ ریفۆرم بێ، یان بڕوخێ رژێمی سوریا؟

- شرۆڤەیەکی رەوشی سوریا و ناوچەکەیە -

هۆشیار حوسێن    

(لە ساڵی ٢٠٠٠ لە قامیشلۆ، لە رۆشنبیرێکی کوردم پرسی، دەوڵەتی سووریا زۆر بێباکانە و بە خۆباوەڕانە هەڕەشەی ئیسرائیل دەکات، ئایا سوریا توانای ئەوەی هەیە بەرەنگاری ئیسرائیل ببێتەوە و گردی جۆلان ئازاد بکات؟ وەڵامێکی کورت و پڕ واتای دامەوە و وتی: "لە شەری عەرەب - ئیسرائیلدا، سوریاش تەنیا ١٧ رۆژ بەشداریی شەڕەکەی کرد، بەڵام باجەکەی گەلی سوریا دای و ١٧ ساڵ تووشی برسیەتی و نەداری بوو".).

هەموو هۆکاری ئالۆزییەکانی ماوەی ساڵێکی وڵاتانی رۆژهەلاتی ناوەراست، دەگەرێتەوە بۆ ناکۆکی نێوان سێ هێز، ئەو سێ هێزەیش کە رووبەڕووی یەکتر بوونەتەوە، بەم شێوەیە:

١- وڵاتانی زلهێز (هێزی سەرمایەی جیهانی)
٢- دەسەڵاتدارە دیکتاتۆرەکان
٣- گەلانی راپەریو.

هەرسێ هێز بە گوێرەی رێباز و بەرژەوەندییەکانی خۆیان، تاکیتیک و پلان دادەرێژن و هەولی ئەوە دەدەن سەرکەوتن بە دەست بهێنن.

وڵاتانی زلهێز وەکو جاران ناتوانن پشتگیری لەو دەسەڵاتە دیکتاتۆرانە بکەن، چونکە ئیدی بەرژەوەندییان لەگەڵ ئەوان هێدی هێدی بەرەو نەمان دەچێت، جیهان دەگۆڕێت و شێوازی دەستخستنی بەرژەوەندییەکانیش دەگۆڕێن، بەڵام دەسەڵاتدارانی ئەو وڵاتانە بۆ مانەوەی سیستمەکەیان پێداگیری دەکەن، ئەمەش لەگەڵ پرۆژەی رۆژهەڵاتی ناوەراستی گەورە ناکۆکە، بۆیە کار گەییشتووەتە ئەوەی بەرێوبەەرانی سیستەمی جیهانی نوێ، وەک جاران نەتوانن پشتگیری ئەو دیکتاتۆرانە بکەن، نەک هەر ئەمە، بەڵکوو لەهەوڵی ئەوەدان بیانڕوخێنن.

دەسەڵاتدارە دیکتاتۆرەکانی ئەو وڵاتانە لە هەوڵی ئەوەدان کورسی دەسەڵاتەکانیان بپارێزن، باش دەزانن کەوتوونەتە نێوان ئاشی گەلانی راپەریو و بەرداشی زلهێزەکان، بۆیە هەرچی هێزی سەربازی و ئەمنی و دەزگای داپۆلسێنەریان هەیە، خستوویانەتە گەڕ بۆ سەرکوتکردنی سەرهەڵدانی گەلان و دامرکاندنەوەی راپەڕینەکان و کۆنترۆڵکردنی رەوشەکان، لە لای دیکەیش لە هاموشۆی رێککەوتنن لەگەڵ رژێمەکانی وەک خۆیان ئاسا، ئامادەشن هەر بە مەبەستی درێژکردنەوەی تەمەنی دەسەڵاتەکانیان، هەندێ وردە تەنازولات بۆ زلهێزەکان بکەن،.

لایەنی سێیەم، هێزی گەلانی تووڕە و راپەڕیوە، ئیدی گەلان گەییشتنە ئەو ئاستەی بڕیاری رووخانی رژێمەکانیان بدەن، سەلماندیان کە پەشیمان و دوودڵ نین و ئامادەی فیداکاری و قوربانی گەورەشن.

گەلانی ژێردەسەڵاتی دیکتاتۆرەکان تێگەیشتوون کە بەرژەوەندی و ژیانی ئاسوودەییان لە رووخانی رژێمەکانیاندایە و سیستەمی دیموکراسیش تاکە رێگەی رزگاری و ئازادییانە، بۆیە سەرەڕای هەموو ئاستەنگ و زەبروزەنگێک، کۆڵ نادەن و بەردەوامن.

خاوەنەکانی پرۆژەی رۆژهەڵاتی ناوەراستی گەورە، دەیانەوێت رژێمە کۆنەکان وەلابنێن و لە جێگەی ئەوان، دەسەڵاتێک ئاوا بکەن لایەنگیری پرۆژەکەیان بێت و بەرژەوەندییەکانیان لەو وڵاتانە و ناوچەکەیش بپارێزێت، بۆیە رژێم و دەسەڵاتی ئیسلامی سیاسی ئەمڕۆی تورکیایان کردووەتە نموونە و لە هەوڵی ئەوەدان هاوردە و کۆپی وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی بکەن. دوای رووخانی رژێمەکانی تونس و میسر و لیبیاش، بە ئاشکرا دەرکەوت کە گەلی تونس بە هەموو پێکهاتەکانییەوە شۆرشی جەماوەری سەرخست، بەڵام پارتی رابوون (نەهزە)ـی ئیسلامی دەسەڵاتی گرتە دەست، لە دوای هەموو ئەو قوربانییانەی گەلی میسریش، ئیخوان موسلمینی ئیسلامی دەسەڵات دەگرێتە دەست، نیشانەکان وا دیار دەبن کە لە لیبیاش هەر بەم شێوەیە دەبێت.

ئەردۆگانی سەرۆک وەزیرانی تورکیا، دوای رووخانی ئەو رژێمانە بە ماوەیەەکی کورت پەیامی پرۆژەی رۆژهەلاتی ناوەڕاستی گەورەی بۆ پارتە ئیسلامیەکانی هەر سێ وڵاتی میسر و توونس و لیبیا برد. کە تورکیا و سیستمەکەی وەک نموونە بۆ خۆیان وەربگرن. بێگومان ئەمەش راستی بۆچوونەکانمان دەسەلمێنن.

کەشتی سوریا رووی لە کام کەنارە؟

لە ساڵی ٢٠٠٠ لە قامیشلۆ، لە رۆشنبیرێکی کوردم پرسی، دەوڵەتی سووریا زۆر بێباکانە و بە خۆباوەڕانە هەڕەشەی ئیسرائیل دەکات، ئایا سوریا توانای ئەوەی هەیە بەرەنگاری ئیسرائیل ببێتەوە و گردی جۆلان ئازاد بکات؟ وەڵامێکی کورت و پڕ واتای دامەوە و وتی: "لە شەری عەرەب - ئیسرائیلدا، سوریاش تەنیا ١٧ رۆژ بەشداریی شەڕەکەی کرد، بەڵام باجەکەی گەلی سوریا دای و ١٧ ساڵ تووشی برسیەتی و نەداری بوو".

وەڵامەکەی هەم سەرسامی کردم و هەم باوەڕی پێ هێنام کە هەڕەشەکان بێ بنەمان، چونکە سوریا خاوەنی توانای ئابووری شەڕ نییە. سوریا وڵاتێکی زەنگین نییە و ئابوورییەکی لاوازی هەیە، نەوتەکەی بایی ئەوەندە نییە زلهێزەکان چاوی تێ ببڕن، یان لە پاشەرۆژ دەوڵەمەندی بکات و ببێتە مەترسییەکی ئەوتۆ، بەشێکی هەرە زۆری خەڵکەکەی بژێوی لەسەر کشتوکاڵە و رووی لە ئاسمانە. گەر وشکەساڵی بێت، ئەو ساڵە نیمچە برسییە.

هێزی دەرەکی ئامانج و ئەنجامەکان:

دەردی زلهێزەکان لە سوریا جیاوازە وەک ئەوەی لە لیبیا هەیانبوو، گرنگی سوریا لە ناوچەکە، لە پێگە جیۆپۆلیتیکییەکەیدایە، دەرگە بە دەرگەی ئیسرائیل و فەلەستینە، هاوستراتیژی ئێرانە، تاکە سێبەرێکە بۆ روسیا و چین کە لە ناوچەکەدا ماوەتەوە، بۆیە سووریا بۆ رۆژئاواییەکان لە جێبەجێکردنی پرۆژەی رۆژهەلاتی ناوین، پێگەیەکی گرنگە.

سووریا رۆڵی یەکلاکەرەەی هەیە لە هاوکێشەی سیاسیی ناوچەکە، بە رووخانی رژێمی بەعسیش لە سووریا، هاوسەنگییەکان سەر و بن دەبن، حەماسی توندڕەوی فەلەستین و حیزبوڵڵای خاوەن بریار لە دەوڵەتەکەی لوبنان، لاواز و کز دەبن، ئێران جگە لەوەی پێگە و کارتی حیزبوڵڵا و حەماسی دەسووتێت، لە هەمان کاتدا رووخانی رژێمی سووریا دەبێتە زەمینەیەکی رەخساوتر بۆ لاوازکردن و تەنانەت لێدانیشی، هەورەها ئێران لە ناکۆییەکانی لەگەڵ تورکیایش چەند خاڵێکی گرنگ دەدۆڕێنێت، چونکە بەرئەندامی ئەلنتەرناتیڤی دوای ئەسەد بۆ گرتنە دەستی دەسەڵات لە سوریا، تەنیا ئیخوان موسلیمینی هاوسۆز و هاومەزهەبی تورکەکانە.

دینامیکی هێزی ناوخۆ:

هێزی دینامیکی ناوخۆی سوریا پێویستی بە پۆلێن و دابەشکردن هەیە:
یەکەم: راپەرینی خەڵک.
دووەم: ئۆپۆزسیۆن (پێکهاتە سیاسییەکان)، کە ئەویش لە لای خۆیەوە چەند لقێکی هەیە، ئەوانیش کێشەی سوننە و کێشەی شیعە و کێشەی کوردن.

خاوەن بەرژەوەندی و دارودەستەی رژێم نەبێت، ئەوانی دیکە واتە گەلانی سوریا بە هەموو پێکهاتە ئەتنیکی و ئاینییە جیاوازەکانیشەوە، بە تایبەتی عەرەبە سوننە مەزهەبەکان، لەگەڵ گۆرینی رژێم و رووخاندنی دەسەڵاتی بەعسن. جا لە رێگەی دەستتێوەردانی دەرەکی دەبێت یان دینامیکی ناوخۆ گرنگ نییە لایان.

هەرچی عەرەبە شیعە مەزهەبەکانە، بەشێکیان لەگەڵ رووخان و بەشێکیان لەگەڵ ریفۆرمن، بەڵام هەردوو بەشیان لەگەڵ دەستێوەردانی دەرەکی نین.

خەڵکی کورد بە زۆری لەگەڵ رووخانی رژێمن، لە هەمان کاتدا دژی ریفۆرمیش نین، گەر مافەکانیان مسۆگەر بکات، بەڵام کوردەکان لە کرداردا زیاتر بێلایەنییان پێوە دیارە، بڕیاری یەکلاکەرەوەیان دیار نییە، ئەو رەنگدانەوەیە لە هەڵوێستی زۆربەی هەرە زۆری پارتە کوردییەکانیش بە ئاشکرا دەبیندرێت.

هەقە پارتە کوردیەکانی رۆژئاوای کوردستان، هەر هیچ نەبێت لە ناوخۆی پارتەکانیان و خۆ بەخۆی کوردان بە بڕیار و پیلانی هەمەلایەنە بگەن، ئەگینا لە رووداوەکان دوادەکەون و ئەنجامیش...!
 

ماڵپه‌ڕی هۆشیار حوسێن