٢٩\١١\٢٠١٧

کوردانی تاراوگە دەبێ بەشداریی

لە کەمپەینی کێشە نێوخۆیی و نەتەوەییەکاندا بکەن.

زاھیر باھیر      

کۆچکردن و پەنابەریی کورد بۆ وڵاتانی ئەوروپی و ئەمەریکا و وڵاتانی سکەندناڤی و وڵاتانی دیکە، بە زۆری دەگەڕیتەوە بۆ دوای جەنگی جیھانی دووھەم. کورد کەمایەتییەکی زۆرکەم بوون بە بەراورد بە زۆرێک لە نەتەوەکانی دیکە لە کۆچکردنیانا تاکو ناوەڕاستی حەفتاکان و سەرەتای ھەشتاکانی چەرخی ڕابوردوو.
شەپۆلی تەواوی ڕەوی کورد بۆ ئەو وڵاتانەی سەرەوە لە سەراپای کوردستانەکانا کەم و زۆر لە ھەمان وەختا کراوە. لە باشووری کوردستانا لە دوای ئاشبەتاڵی بزوتنەوەی کوردیی/کوردایەتیی لە ئازاری سالی ١٩٧٥دا، لە ڕۆژھەڵاتی کوردستاندا لە دوای بە ناو شۆڕشی ئێران و لە باکوری کووردستاندا دوای بزوتنەوەی پەکەکە و لە ڕۆژاوای کوردستاندا لە ھەشتاکاندا دەستی پێکرد بەڵام بە ھێواشی، ھەتا سەرھەڵدانی "بەھاریی عەرەبی".

بەداخەوە کە ئامارێکی ئاوا نییە کە ژمارەی کۆچبەران و پەنابەریی کوردی لەسەرجەمی ئەو وڵاتانەی ناونووسم کردن و وڵاتانی دیکە ،نیشان بدات تاکو ژمارەیەکی کەتواریمان بداتە دەست. بەڵام ئەوەی ئاشکرایە کوردانی باشوورو و باکوور زۆربەی کۆچبەران و پەنابەرانی کورد لەناو ھەموو کوردانی تاڕاوگەدا پێکدەھێنن.

کوردانی تاڕاوگە گیروگرفتێکی زۆری ھاوبەشیان [کۆمۆن] لەتەک سەراپای کۆچبەران و پەنابەرانی نەتەوەکانی دیکەدا، ھەیە. لەمانە: کێشەی زمان ، خانووبەرە، کار، خەمی خێزانی بەجێماویان. ھاوکاتیش ھۆکاری سەرەکی ھاوبەشی نێوان ھەموویان لە ڕەوپێکردنیان بۆ ئەم ولاتانە، ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ ھۆکاری سیاسییە. زۆرینەیان لەدەست بەندیکردن ، سەرکوتکردن ، نەبوونی ئازادیی و ڕاونانیان، بووە. بەرپاکردنی جەنگ دژ بە نەتەوەکانیان لەلایەن ڕوسیا و ئەمەریکا و وڵاتانی ئەوروپاوە ، یاخود ملکەچکردنی حکومەتەکانیان ھەر لە لایەن ئەو وڵاتانەوە تاکو ئارەزو و داخوازییەکانیان بەجێبھێنن، ھۆکارێکی سەرەکین . ھەموو ئەو گرفتانە تا ئێستاش لە نێوانی ھەموو کەمایەتییە نەتەوەییەکانا ، ھاوبەشن و لە ئارادان.

گەر تەماشای تەواوی ئەفەریقا، ڕۆژھەڵاتی ناوین ، ئاسیا ، خواروی ڕۆژھەڵاتی ئاسیا و ھەندێک لە وڵاتانی ڕۆژھەڵاتی ئەوروپا و باشووریی ئەمەریکا، بکەین تێبینی ئەوە دەکەین کە ئەمە ڕاستییە.

لە کاتێکدا ھۆکارەکانی ڕەوکردنیان دەزانین بە تایبەت ھۆکاری سیاسی و جەنگ بووە بۆ بەجێھێڵانی وڵاتەکەیان و نیشتەجێبوونیان لەم وڵاتانە ، پرسیارێکی گرنگ سەرھەڵدەدا. بۆچی ئەم خەڵکانە لەم وڵاتانەی کە ئێستا تیایدا نیشتەجێن، تێکەڵاو بە سیاسەت نابن ؟ ڕەنگە ھۆکارێکی زۆری جیاواز ھەبێت، وەکو: ھەموویان پاشخانێکی سیاسییان نییە ، ھەموویان کێشەی ئاوارەیی و چێشتنی ژیانی ناخۆشییان نابەستنەوە بە کێشەی سیاسی و سیستەمی ھەنوکە و حکومەتەکانی وڵاتی نیشتەجێبوونیانەوە ،دەرک بەوە ناکەن کە ڕەنگە ئەوانە ھۆکار بن ، یاخود ڕەنگە ترس بێت لە ھەر جۆرە ھێڕشێک، سەرکوتکردن لە لایەن ھەر لایەک و دامەزارەوەیەک بە حکومەتی ولاتانی خۆشیانەوە کە لێوەی ھاتوون، زۆرێک لە کێشەی خێزانی ، بڕوا بەخۆ نەبوون ، کێشەی کۆمەڵایەتی، تا ڕادەیەک ھۆکارن . لە ڕاستیدا دەکرێت ھەر یەک لە ئەمانە کێشەیەک بێت لە بەشداریینەکردنیان لە سیاسەتا لێرە . بەڵام لەگەڵ ئەوانەشدا ھەر ھۆکارێک بێت، ھەر پاساوی بەشدارینەکردنی لانی کەم خەڵکانێکی زۆر کەمیان نادات لەو کێشانەی کە ئەمڕۆ لەم وڵاتانەدا ھەیەو سەرودڵی ئەوانیش و خێزانیشیان دەگرێتەوە.

ئاوارە و کۆچبەران لە ھەر کوێیەکی ئەم دونیایەوە ھەڵھاتبن بۆ ئەم وڵاتانە ، لە کاتێکدا کە ھۆکاری ئاوارە بوونیان ھاوبەش و چونیەکن ، بەھەمان شێوەش دوژمنەکانیشیان ھەر ھەمان دوژمنە. ھۆکاری ئەو ھەموو نەگبەتییەی کە بەسەر ئەوان ھاتووە دەولەتە لە ئەوروپا و ئەمەریکا و ڕووسیا و ئەوانی دیکە لەتەک دەوڵەتانی ناوچەکانی خۆشیان کە لێوەی ھاتوون. ئەوە ئەم دەوڵەتانەن کە جەنگی جیاواز جیاواز دەخولقێنن ، لەشوێنی خۆیان ھەڵیاندەکەنن، کۆمەک و ھاوکاریی گروپە تیرۆریستەکان و حکومەتە دیکتاتۆر و فاشییەکانی وڵاتان و وڵاتانی کە لێوەی ھاتوون بە ھەموو شێوەیەک، لە داپڵۆسینیانا، دەکەن. ئەوە ئەم دەوڵەتانەن کە بازرگانی چەک و تەقەمەنی لەگەڵ حکومەتەکانیانا دەکەن ، ئەمانن کە سەرچاوەکانی ژیانیان لێ دزیون، ئەمانن کە داخوازی جێ بەجێکردنی سیاسەتەکانی دەزگە دراوییەکانی نێو دەوڵەتی و کۆمپانیاگەوەرەکان دەکەن و کۆمەکیان پێدەکەن کە بچنە ئەوێ و تاڵانیان بکەن ، دیسانەوە ھەر ئەمانن کە کار لەگەڵ کۆمپانیا گەوەرەکانا دەکەن بۆ وێرانکردنی زەوییەکانیان و کۆمۆنێتییەکانیان، . ھەر ئەمانن کە ھۆکاری خاپوری وڵاتیان و ڕاونان و ئاوارەکردنیانن، کەچی دەرگاشیان بەڕوودا دادەخەن . ئەی کەواتە بۆچی ئەم خەڵکانە ، خەڵکانی کۆچبەر و پەنابەر ھێشتا ھەر بێدەنگن، توڕەیی و ھیوایان وەرناگێڕنە سەر چالاکییەکی بەرھەمھێنەر؟ پێشتر من پەنجەم بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە بە چەند وەڵامێک ، ڕاکێشا، بە دڵنیاییەوە ھۆکاری دیکەش کە من لە ئێستادا پەییان پێنابەم،ھەیە.

وەکو وتم ئەوانەی سەرەوە تەنھا ھۆکارێک نین بۆ ئاوارەبوونی کورد و کەمە نەتەوایەتییەکانی تر، تاکو ھانیان بدات دژی دووژمنە سەرەکییەکانیان، بجەنگن کە سیستەمەکە و ھێزە تاریکەکانن. ھۆکاری تر ھەن، کە ڕەنگە ھەندێک لەمانە ڕۆژانە ڕووبەرووی ببنەوە ، وەکو : نەژادپەرستی ، ناشیرین مامەڵەکردنیان ، ھەڵاواردن ، نایەکسانی و نادادوەریی کۆمەڵایەتیی.

لەم وتارەدا من تەنھا جەخت لەسەر کورد لە تاراوگەدا دەکەمەوە سەبارەت بە چالاکییەکانیان و ئاڵانیان بە سیاسەتەوە ، ئەمە لە کاتێکدا زۆرێکیان زۆر چالاکن لە کێشەی کورددا. بەڵام ئەو چالاکیانەیان فراوان ناکەن و گرێی نادەنەوە بە خەبات وتێکۆشانیانەوە دژ بە دەوڵەتانی ئێرە کە تیایدا دەژین ھەروەھا لە کۆمەککردن و ھاوکارییکردنی کەمپەینەکانی کە سەبارەت بە کێشە نێوخۆیی و نەتەوەیییەکانن.

ئیمە ھەموومان دەزانین کە کۆمۆنێتییەکانمان لە بریتانیا لەژێر فشار و مەترسییەکی زۆر گەورەدان لە لایەن تەواوی لایەنەکانەوە کە لە دەسەڵاتدان : پارتی لەیبەر [کرێکاران] ، کۆنەپارێز [ موحافزین] و حوکمی ھاوبەشی لیبراڵ و کۆنەپارێز. ئێمە لەژێر ئەم مەترسییەداین تا ڕادەی لە دەستدانی شووناسنامەشمان ، ئازادیی سیاسی تاکە کەسیمان، لەدەستدانی ئەوەی کە باو باپرانمان بەدەستیان ھێناوە. بەڕاستی ئیمە لە بەردەم لە دەستدانی نزیکەی ھەموو شتێکداین . با ھەر تەنھا تەماشای مێژوی ئەم سێ دەیەیە لە بریتانیادا بکەین، کە ئەمە ھەندێکیانە: لە تەسککردنەوەی قەبارەی ئازادییەکانمان، دانانی زیاتر لە ١٥ ملیۆن کامیرای چاودێریکردنمان، سیخوڕیکردن بەسەرمانەوە لە شێوەی جیاجیادا، سەرکوتکردن و ھەراسانکردنمان لە ڕێگایی پۆلیسەوە ، دەرکردن و جێ بەجێکردنی زۆرێک لە یاسا لەژێر ناوی یاسای " دژە تیرۆردا" ، ھێڕشکردنە سەر نقابە و مافەکانی کرێکاران ، گۆڕانە بەردەوامەکانی یاسا و بڕگەکانی سەراپای بیمە و مافی خانوبەرەو خزمەتگوزارییەکان، ھاتنەسەرەوەی ژمارەی کەسان و خێزانی بێ خانووبەرە، فرۆشتنی خانووەکانی شارەوانی ، زیاتر کردنی قوتابخانەی ئەکادیمی ، داخستنی بەشی منداڵبوون و فریاکەوتن (تەواریی) لە گەلێک لە خەستەخانەکانا و ھەوڵی بە تایبەتی کردنی خەستەخانەکانی دەوڵەت و درێژبوونەوەی لیستی چاوەڕوانی بینینی دکتۆرەکان و کاری نەشتەرگەریی ، ھەڵوەشانەوەی پارەی خوێندنی خوێندکارانی زانکۆکان و کردنیان بە قەرز، زیادکردنی پارەی کارەبا و ئاو و غاز، سەرخستنی تەمەنی خانەنشینبووون ، زیادبوونی ئاستی پیسیی ژینگە، دانانی یاسای زیڕۆ گرێبەست بۆ ئەوانەی کە کاردەکەن [ واتە نەبوونی ھیچ مافێک] ، ھەبوونی ٦.٥ ملیۆن کرێکار کە ھەقدەستیان لەژێر لانی کەمی کرێوەیە، نزیکەی ٤ ملیۆن منداڵ لە ھەژارییدا، دەژین . نزیکەی ٦٠٠ ھەزار کەس لەسەر بەخشینەوەی خواردن دەژین کە بەشێکیان کاریش دەکەن . بە کورتی ئێمە کۆیلایەتی مۆدێرنمان ھەیە و ئەم لیستە دەتوانرێت بۆ دەیەھا خاڵی دیکەش درێژبکرێتەوە.

ئەو گرفتانەی سەرەوە ھەموویان یا زۆربەیان کارایی خۆی لەسەر کوردانی بریتانیا وەکو ھەموو کەمە نەتەوایەتییەکانی دیکە ھەیە . ‌ھۆکاریی ھەژموونیشی بە ھۆی بوونی : قەوارەی گەورەیی خێزانییان ، گرفتی زمان، تێنەگەیشتن لە کارکردنی سیستەمی ئەم وڵاتە ، ھەبوونی گرفتی خێزانی لێرە و لەوێ، نەخۆشی سایکۆلۆجی و دەروونی و نەخۆشی دیکە بە ھۆکاری بارودۆخ و پاشخانی سیاسیانە و کۆمەڵایەتی و زۆرێکی تر .

بۆ ھەر کام لەو کێشانەی کە لەم وڵاتەدا ھەیە و لەسەرەوە ناوم ھێنان لە ھەموو شارەوانییەکان لە لەندەن و لە شارە سەرەکییەکانی بریتانیا گروپگەلێکی زۆر دروستکراوە و دەستبەکاربوونی کەمپەینێکی بێ ئەژماریش دژ بە ھێڕشەکانی حکومەت و کۆمپانیا گەورەکان ، ڕێکخراوە . ئەم گروپانە دژ بە دەوڵەت و کۆمپانیا گەوەررەکانن بەو ئامراز و ڕێگایانەی کە خۆیان پێیان باشە ، لەم تێکۆشانانەدا ھەندێکیان زۆر سەرکەوتوو بوون . لێرەدا ئەوە دەبینین کە ھیچ گومانێک نییە سەرکەوتنەکانی ھەر کەمپەینێک لەو کەمپەینانە زۆر سووودبەخشترن بۆ کۆمۆنێتی کوردی و کۆمۆنێتی کەمە نەتەوایەتییەکانی دیکەش زۆر زیاتر لە خەڵکە بنەچەییەکەی [ ئەسڵییەکەی ] بەھۆکاری بارودۆخی تایبەتییەوە.

کورد لەو ولاتانەی کە ئێستا لێی نیشتەجێن باشترە بەشداریی لەو کەمپەینانەدا لەڕیزی خەڵکانی دیکەوە بکەن. ئیتر کاتی ئەوە ھاتووە خۆیان لە پەراوێزیی ڕزگار بکەن ، وەختی ئەوەیە کە ڕۆڵیکی گەورە لە کەمپەینە نێوخۆیییەکان و وڵاتا بگێڕن ، کاتی ئەوەیە کە کێشەکانی خۆیان بەخەڵکی ئیرە لە ڕێگەی چوونە ناو کۆبونەوەکان و بەشداریکردن لە خۆپیشاندان و دەربڕینی ناڕەزاییەکان بناسێنن و ھاریکاریی و ھاوکاریی خۆیان پێشکەش بە خەڵکە لۆکاڵەکە بکەن و ھەمان شتیش بەدەستبھێننەوە.

کورد لێرە دەبێت کێشەکانی خۆیان لە ئاستی لۆکاڵ و وڵاتدا ھاوبەش بکەن بیکەنە کێشەیەکی نێوخۆیی و وڵات. کردنی خۆپیشاندان بە تەنھا بۆ کێشەی خۆیان و ھەر بە تەنھا خۆیان ، یاخود گردبوونەوە و دەربڕینی ناڕەزایی تەنھا بۆ کێشەی خۆیان و بەخۆیان ، کردنی نەڕە نەڕ و قاو و قیژ ، بەرزکردنەوەی چەند دروشم و وێنەی ئەم ڕابەر و ئەو سەرکردە بە تەنھا، کافی نییە . گەر چاوەڕوانی ئەوە بکەن بە تەنھا کردنی ئەوانە و ھەر بە خۆیان ، وا بزانن ئەم چالاکییانە تەواو و بەسن کە لە لایەن میدیا و دەسەڵاتدارانەوە ببیسترێت، بە دڵنیاییەوە نایان گەیەنێتە ئەو ئامانجەی کە ھەیانە.

ئەگەر دەیانەوێت دەنگیان لە لایەن خەڵکەوە ، لە لایەن دەوڵەت و دەسەڵاتە نێوخۆییەکانەوە ببیسترێت ، ئەوە دەبێت تێکەڵ بە کۆمەڵی ئێرە ببن تاکو سۆز و کۆمەک و ھاریکارییان حاسڵ بکەن . ئەوە ڕاست نییە کە چاوەڕوانی خەڵک بکەیت کە یارمەتیت بدات بەڵام خۆت ھیچ یارمەتییەک نەدەیت ، ئەمە لە کاتێکدا دەزانین کە ھەموو کەسێک بەری بردەنەوەی کەمپەینەکان دەچنێتەوە.

لەگەڵ وتنی ئەوانەی سەرەوەشدا ئەمە مانای ئەوە نییە کورد لێرە کێشەکانی خۆیان پشتگوێ بخەن و چەق لەسەر ئەو کێشانەی کە لێرە ھەن ، ببەستن . بەڵام ئەمە ڕاستییەکە گەر بتەوێت کۆمەک و ھاریکاریی زیاتر بەدەستبھێنیت ، دەبێت لە چالاکییەکانی ئەو وڵاتەی کە لێی نیشتەجێیت بەشداریی بکەیت . خەڵکانی کورد دەبێت دەرک بەوە بکەن کە ھاوکارانی دوژمنەکانیان لە وڵاتانی خۆیان ، دەوڵەتە لێرە و کۆمپانیا گەورەکانە . چەندێک دەوڵەت و کۆمپانیا گەورەکان لێرە لاواز بن ، حکومەتی وڵاتانی خۆشیان لاواز دەبن و کەیسەکانی ئەمانیش بەھێزتر دەبێت سەرکەوتنیش بەسەردوژمنەکانیانا خێرا تر دەبێت.

بایاخنەدانی کورد بە کێشە سیاسییەکانی نێوخۆیی و وڵات نەک ھەر لە بریتانیادا کێشەیە ، من لە ڕێگای ھاوڕێیان و برادەرانەوە ئەوە دەزانم ھەمان کێشە لە وڵاتانی دیکەی ئەوروپا و ئەسکەندناڤیا و ئەمەریکا و وڵاتانی تریش ، ھەن ، کە بە دەگمەن خەڵکی کورد بەشداریی چالاکییەکان دەکەن ئەگەر بزانن ئەو چالاکییانە، سەبارەت بە کێشەکانی خۆیان و وڵاتانیان نییە.

لێرە ، لە بریتانیا، بەتایبەتی لە لەندەن کە من بۆ ماوەیەکی درێژە لێی دەژیم، ئەوە دەزانم کە زۆرێک لە شارەوانییەکان، کورد تیایدا ژمارەیەکی گەوەرە پێکدەھێنێت لە نێوانی کۆچبەران و و پەنابەرانی نەتەوەکانی دیکەدا. لەو شارەوانییانە کێشەی گەورە گەورە ھەیە و کوردیش ڕاستەوخۆ یاخود ناڕاستەوخۆ ڕووبەڕوی دەبێتەوە، کەچی ھێشتا کورد لەوێدا بێ دەنگە و چاوی تەنھا خستۆتە سەر شتە تایبەتییەکانی خۆی، وەکو ئەوەی کە ئەو گرفتانە ھیچ پەیوەدندییەکیان بەوانەوە نەبێت.
 

ماڵپەڕی زاهیر باهیر