١٣\٥\٢٠٢٥

لە کۆتایی هەر ڕێگەیەکدا، ڕێگەیەکی تر هەیە.

- ڕەهەندە جیاکانی هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە -

ئەرسەلان مەحمود      

ڕاگەیاندراوی هەڵوەشاندنەوەی پێکهاتەی ڕێکخراوەیی پەکەکە و کۆتاییهێنان بە خەباتی چەکداری، تەنها دەقێک نییە پەیوەست بە ئاڵوگۆڕێکی تاکتیکی، بەڵکو پڕە لە مانای شاراوە و ڕەهەندی فەلسەفی قووڵ. بەردێکە دەخرێتە ناو گۆمی مێژووەوە و شەپۆلەکانی دەگەنە دوورترین کەنارەکان.

وەرزێک کۆتایی دێت، وەرزێکی دی دەست پێدەکات.

ڕاگەیاندراوەکە باسی هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە دەکات، بەڵام بۆ خوێنەری ژیر، ئەمە مەرگ نییە، بەڵکو گۆڕانکارییەکی بنەڕەتی قووڵە. هەمان دیاردەیە کە کاتێک تۆوێک لەژێر خاک دەشاردرێتەوە، هەڵوەدەشێت، بەڵام لەو هەڵوەشانەوەدا ژیانێکی نوێ سەرهەڵدەدات.

لێرەدا چیرۆکی ڕێکخراوێک پیشان دەدرێت کە "ئەرکی مێژوویی خۆی تەواو کرد". لە فەلسەفەی ڕۆژهەڵاتیدا، هەموو شتێک خولێک تەواو دەکات و دەبێتە شتێکی تر - تەنانەت ڕەقی بەفری زستانیش لە کۆتاییدا دەبێتە ئاوی جۆگەلەی بەهاری.

ناسکردنی دوژمن بە دۆست.

چیرۆکی "پەیوەندی کورد-تورک" لەم ڕاگەیاندراوەدا، قووڵتر لە ڕاگەیاندنێکی سیاسییە. کاتێک دەقەکە دەڵێت "نیشتمانی هاوبەش و هاووڵاتی یەکسان"، خۆی لە خۆیدا ڕەتکردنەوەی سیاسەتی "یەک نەتەوە، یەک نیشتمان، یەک زمان" و دەڵێت دوژمنەکانی دوێنێ دەکرێ ببنە هاوڕێی ئەمڕۆ.

لێرەدا یەکەمین وانەی فەلسەفی دەردەکەوێت: ناسناوی "دوژمن" و "دۆست" شتگەلێکی جێگیر و سروشتی نین، بەڵکو دۆخگەلێکن کە دەکرێ بەرەو یەکتری بگۆڕدرێن. وەک چۆن شەو و ڕۆژ بەیەکەوە گرێدراون، یان گڕ و خۆڵەمێش بەرهەمی یەکترین، دەشێ ژان و ئارامیش ببنە هاوسەفەری یەکتری.

مرۆڤی بەندکراو و ئازادی بێسنوور.

ئۆجالان لە دەقەکەدا وەک بیرمەندێکی بەندکراو نیشاندراوە کە سەرەڕای "تەریککەوتنی ڕەها"، توانیویەتی پارادایمێکی تەواو نوێی فیکری بەرهەم بهێنێت. ئەمە گوزارشتکردنە لە حەقیقەتێکی قووڵی فەلسەفی: زیندانی ماددی ناتوانێت ڕێگری لە ئازادی فیکری بکات.

تەنانەت بەندکراو لە "سیستەمی ژینۆسایدی ئیمرالی"دا، توانیویەتی "پارادایمی کۆمەڵگەی دیموکراتی، ئیکۆلۆژی و ئازادیخوازی ژنانی پەرەپێدا". ئەمە وەک چیرۆکی مرۆڤێک وایە کە بە بەندیی جەستەیی، ئازادی فیکری خۆی بەکاردەهێنێت بۆ دەرچوون لە قەفەسی پۆڵایینی سەر خۆی و گەلەکەی.

قوربانیدان و بەخشینی ژیان.

ڕاگەیاندنی شەهیدبوونی دوو کەسایەتی سەرەکی: " عەلی حەیدەر کایتان... و رەزا ئالتوون" لەم بەڵگەنامەیەدا، تەنها ڕاگەیاندنێکی ڕۆتینی نییە. ئەمە گوزارشتە لە یاسایەکی بوون: مردن پێویستە بۆ ژیان. هەموو شتێکی نوێی گەورە، بەخشینی شتێکی بەنرخی پێشووی پێویستە.

لێرەدا، کاتێک ناوبردنی ئەم دوو کەسایەتییە وەک "هێمای پابەندبوون بە ڕێبەرایەتی، حەقیقەت و ژیانی پیرۆز" و "هێمای هاوڕێیەتی ئازادی" دەکرێت، دەگەڕێتەوە بۆ هەمان پرەنسیپی کۆن: قوربانی دەبێتە پیرۆز. مردن لە پێناو بنەمایەک، مردن نییە، بەڵکو تەحویلبوونە بۆ هێز و ئیلهامێکی نەمر.

ژمارە ١٢: خاڵی گۆڕان.

کۆنگرەی ١٢ی پارتەکە، کە لەم دەقەدا گرنگییەکی زۆری پێدراوە، ناشێ تەنها وەک ژمارەیەکی ڕێککەوت وەربگیرێت. ژمارەی ١٢ لە زۆربەی کەلتوورەکاندا هێمایەکی قووڵی هەیە: دوازدە بورجی ئاسمانی، دوازدە مانگی ساڵ، دوازدە هاوەڵی پێغەمبەر... ژمارەی ١٢ هێمای تەواوبوونی خولێک و دەستپێکردنی خولێکی نوێیە لە زۆربەی هەرە زۆری کەلتوورە جیاکانی مرۆڤایەتیدا.

کاتێک کۆنگرەی ١٢ دەست بەو گۆڕانکارییە مێژووییە دەکات، پەیامێکی ڕوون دەنێرێت: ئێمە خولێکمان تەواو کردووە و ئێستا دەستپێکی خولێکی تەواو نوێیە. ئەمە پەیامێکی کۆزمۆلۆژییە زیاتر لەوەی سیاسی بێت.

تیۆری مۆدێرنیتەی دیموکراتی: دنیابینییەکی ئەڵتەرناتیڤ.

کاتێک ڕاگەیاندراوەکە باس لە "تیۆری مۆدێرنیتەی دیموکراتی" و "سۆسیالیزمی کۆمەڵگەی دیموکراتی" دەکات، باس لە سیستەمێکی بەرچاو نییە تەنها، بەڵکو باسی فەلسەفەیەکی ژیانە. ئەمە خوێندنەوەیەکی تەواو نوێیە بۆ ژیان، کە تیایدا هەموو شتێک لە پەیوەندیی دیالێکتیکیدایە.

"سۆسیالیزمی دەوڵەت-نەتەوەیی بەرەو شکست دەبات؛ سۆسیالیزمی کۆمەڵگەی دیموکراتی بەرەو سەرکەوتن دەبات!" - ئەمە تەنها دروشمێک نییە، بەڵکو ڕاگەیاندنی پارادایمی نوێیە. پەیامی ئەوەیە کە دواڕۆژ بە شێوەی کۆن، لە دەوڵەت-نەتەوەدا نییە، بەڵکو لە هاوسەنگییەکی نوێی نێوان مرۆڤ و سروشت و کۆمەڵگەدایە.

نکۆڵیکردن و ناسنامە.

گرژی فەلسەفی ناو ڕاگەیاندراوەکە لە نێوان "نکۆڵیکردن" و "ناساندن"دایە. بە وتەی دەقەکە، "خەباتی پەکەکە سیاسەتی نکۆڵی و لەناوبردنی سەر گەلەکەمانی تێکشکاند" - لێرەدا ئاماژە دەکات بە یەکێک لە بنەما فەلسەفییەکانی بوون: ناساندنی خود لە ڕێگەی ئەویترەوە.

کێ دەناسێنرێت؟ کێ نکۆڵی دەکرێت؟ نکۆڵیکردن و ناساندن پرۆسەیەکی دیالێکتیکین کە ناسنامە دروست دەکەن. ناسنامەی کورد بەرهەمی ئەم دانپێنانە دیالێکتیکییەیە.

کات لە نێوان ڕابردوو و داهاتوودا.

دەقەکە هێڵی زەمەنی ڕوونی هەیە، بەڵام ناوەڕۆکەکەی بۆ چوارەوەی کات دەڕوات. کاتێک دەڵێت: "پەکەکە ئەرکی مێژوویی خۆی تەواو کرد"، ئاماژە بە تێڕوانینێکی مێژوویی قووڵ دەکات: هەر ڕووداوێک، هەر ڕێکخراوێک، هەر فیکرێک، تەنها بۆ ئەو کاتە دێت کە پێویستە و دواتر دەبێت بڕوات.

پەیامەکە ئەوەیە کە پەکەکە لە مێژوودا کارێکی دیاریکراوی هەبووە و ئێستا مێژوو داوای شتێکی نوێ دەکات. ئەمە تێگەیشتنێکی قووڵە لە چەمکی "کات" و "ڕابوون" لە فەلسەفەدا.

پوختەی باس لە ڕاگەیەندراوەکەدا.

دەکرێت ڕاگەیاندراوەکەی پەکەکە تەنها وەک بەڵگەنامەیەکی سیاسی بخوێندرێتەوە، بەڵام لە ڕاستیدا ئەم دەقە شتێکی زۆر قووڵترە: چیرۆکێکە لەسەر گۆڕان، مردن و ژیانەوە، هەڵوەشاندنەوە و دروستکردنەوە، دیالێکتیکی ناسنامە و نکۆڵی و ئازادبوونی فیکری بیرمەندی بەندکراو.

لە ڕاگەیاندراوەکەدا، بەردی بناغەی فەلسەفییانە داندراوە بۆ بینایەکی فیکری گەورەتر، جیهانبینییەک کە تێیدا "بنیاتنانی کۆمەڵگەی دیموکراتی" دەبێتە پرۆژەیەکی مەزنی ئینسانی. بە واتایەکی تر، ڕاگەیاندراوەکە لە دووتوێی دەقەکەیدا تیۆرەمێکی مرۆیی، کۆمەڵایەتی و فەلسەفی هەڵگرتووە کە لە ڕوانگەی ڕووکارەوە بۆی ناچیت.
 

ماڵپه‌ڕی ئه‌رسه‌لان مه‌حمود