|
٢٩\٨\٢٠٢٥
لە رۆژی
دادپەروەریی تاوانكاریی كوردستاندا
ژمارەی زیندانیانی نگرە سەلمان بە
٣٠٠٠ رەتدەکەینەوە.
 ئەمڕۆ لە مۆنمێنتی ئەنفال لە شاری چەمچەماڵ و گۆڕستانی ئەنفالكراوان لە
دێی بنە لە رزگاری رێكخراوەكانی جینۆساید بە بەشداری كەسوكاری
ئەنفالكراوان لە رۆژی دادپەروەری تاوانكاری لە كوردستان دوو كۆنگرەی
رۆژنامەنووسیان ئەنجامدا، دەقی بەیاننامەكە لە خوارەوە هاتووە:
لە یادی ١٩ ساڵەی دادگایی تاوانبارانی ئەنفال و رۆژی دادپەروەری
تاوانكاری كوردستاندا
رێكەوتی ٢١ی ئابی ٢٠٠٦ بۆ پرسی دادگاییكردنی تۆمەتبارانی تاوانەكانی
جینۆسایدی گەلی كورد و بنەماڵەی قوربانیان بە تایبەتی و خەڵكی كوردستان
بە گشتی رۆژێكی مێژوویی گرنگ بوو، بەو پێیەی رۆژی دەسپێكردنی
دادگاییكردنی تاوانبارانی تاوانی "ئەنفال" بوو لە عێراق، لەو رۆژە بۆ
یەكەمجار لە مێژووی گەلانی كوردستان و گەلی كورد لە هەر چوار پارچەی
كوردستان لە ماوەی سەدان ساڵی رابردوودا، كەسانێكی تاوانبار بە تاوانی
گەورە بەرامبەر بە گەلەكەمان "تاوانی جینۆساید، تاوانی جەنگ، تاوانی دژ
بە مرۆڤایەتی"، لەلایەن دادگایەكی وڵاتی داگیركەری كوردستان و بكەری
تاوانەكەوە دادگایی بكرێن، لەو پایتەختەی بڕیاری تاوانی
كۆمەڵكوژییەكانی تێیدا دەرچووە.
رێككەوتی (٢١-٨-٢٠٠٦)، پرۆسەی دادگاییكردنی تۆمەتبارانی كەیسی ئەنفال
دەستی پێكرد، خواستی قوربانیانی جینۆساید و شارەزایان و چالاكوانانی
ئەو بوارە، بریتی بوو لە دادگایكردنی تاوانباران لە دادگایەكی
نێودەوڵەتی یاخود لانی كەم دادگایەكی هاوبەش، تاكو دادگاییەكە
بەشێوەیەكی دادپەروەرانەو جێی متمانەی ناوەندەكانی جیهانی بەڕێوە بچێت
و پرۆسەی ناساندنی جێنۆساید گەلی كورد بە جیهانی بكرێت، هەرچەندە
داواكە نەهاتە دی، وەلێ دادگاكە زۆر بڕیاری گرنگیدا، لەوانە چوار كەیسی
كۆمەڵكوژی خەڵكی كوردستانی بە جینۆساید ناساند، كە تەنها لە ماوەی ٩
ساڵدا بەرامبەر گەلی كورد ئەنجامدرابوون، ئەمەش لە مێژووی نوێی
مرۆڤایەتیدا بێ وێنە بوو.
بەڵام مەخابن بڕیارەكانی دادگای باڵای تاوانەكانی عێراق لە
دادگاییكردنی تاوانباران بە گشتی و بە تایبەتی تاوانبارانی ئەنفال
جێبەجێ نەكرا و رێزی لێنەگیرا، گرنگترین بڕیاریان بریتی بوو لە
ئاشكراكردنی لیستێكی سەرەتایی لە ٤٢٣ تۆمەتبار، بەڵام پارتە سیاسییەكان
بە تایبەتیش دەسەڵاتداران لە كوردستان بە شێوازی جۆراوجۆر، نەك تەنها
داڵدەی تاوانبارانیاندا و پاراستیانیان و نەیان هێشت پرۆسەی دادپەروەری
بەردەوام بێت، بەڵكو فشاریان خستنە سەر دەزگا هەمە جۆرەكانی دادوەری و
رێگرییان كرد لە بڕیاری دەستگیركردن و دادگاییكردنی ٤٢٣ تۆمەتباری
ئەنفال، كە زیاتر لە ٦١٪یان كورد بوون (٢٥٨) و تا هەنووكەش تاوانبارانی
داواكراو لەلایەن پارتەكانی دەسەڵاتدارەوە دەپارێزرێن و هەندێكشیان
پۆست و پلەیان پێبەخشراوە. . . تەنانەت هەندێكی دیكەشیان لەلایەن
پارتەكانەوە لەسەر پشكی گەلی كورد پۆستی سەربازییان لە رابردوو لە
بەغدا پێدرابوو. ئەمە وێڕای ئەوەی ژمارەیەكی زۆری تۆمەتبارانی دیكە
سكاڵایان لەسەر بوو، كەچی ناویان لە ریزبەندی تۆمەتباراندا نەبوو، لە
هەمووشی سەیرتر نەبوونی ناوی نەزار خەزرەجی بوو، كە خۆی دان بەوەدا
دەنێت سەرپەرشتی چوار پرۆسەی ئەنفالی كردووە كە دوییان ئەنفالی چوارو
ئەنفالی كۆتایی كە زۆرترین زیانی مرۆیی هەبووە، ناوبراو لە پرۆسەی
ئەنفال لە دوای سەدام حوسێن و عەدنان خێروڵاو عەلی حەسەن مەجید دەهات
لە بڕیاردان.
ئێمە لە رۆژی دادپەروەری لە كوردستان كە رێكەوتی (٢١-٨)ە، كە بە رۆژێكی
گرنگ و مێژوویی و پڕ بەهای دەزانین بۆ خەڵكی كوردستان و پرۆسەی
دادپەروەری لە كوردستان. . داواكارین:
یەكەم: تەواوی ئەوانەی ناویان لە لیستی تۆمەتبارانی ئەنفال"٤٢٣
تۆمەتبار" و كەیسەكانی دیكەی جینۆسایدا هاتووە، بە زووترین كات دەستگیر
بكرێن و بدرێنە دادگای باڵای تاوانەكان بۆ دادگاییكردنیان، لە
كوردستانیش ئەمانە وەك تۆمەتباری هەڵهاتوو لە دادگا مامەڵەیان لە گەڵدا
بكرێت، نەك هاوڵاتی بە ئیمتیاز وەك ئێستا دەبینین.
دووەم: لیستی ناوی تۆمەتباران بدرێتە پۆلیسی ئینتەرپول دوای رێكخستنی
لیستەكە بە ناوی چواری تۆمەتباران و ناوی سیانی دایكیان، بۆ ئەوەی
هەڵاتووەكانیان لە وڵاتانی دەرەوە دەستگیر بكرێن و دادگایی بكرێن كە
تاكە رێگای بە جینۆساید ناسینی تاوانەكانە لە سەر ئاستی جیهانی.
سێیەم: لەلایەن پەرلەمانی داهاتووی كوردستانەوە ڕۆژی ٢١ / ٨ بە فەرمی
بە ڕۆژی دادپەروەری تاوانكاری (عدالە الجنائیە) لە كوردستان بناسرێت و
ئەو ڕۆژە بكرێت بە سیمبولی رزگار نەبوونی تاوانباران لە سزا، بۆ بەرچاو
روونی هەموو لایەك، لە ساڵانی رابردوو، بە پێشنیاری ئێمە و بە پشتیوانی
وەزیری شەهیدانی پێشوو مامۆستا ئارام ئەم رۆژە لە كابینەی حەوت بە
فەرمی وەك رۆژی دادپەرەوەری ناسێنراوە.
چوارەم: دەستگیركردنی عەجاج هەواڵێكی خۆش بوو، لەوەش خۆشتر ئەوەیە
دادگای باڵای تاوانەكانی عێراقی بە ئەركی دادگاییكردنی هەڵبستێت، لە
دادگایەكی ئاشكرادا، رێگا بە زۆرینەی شایدحاڵ و سكاڵاكەرانی زیندانی
نگرە سەلمان بدرێت شایەدی خۆیان بدەن و سكاڵا پێشكەش بكەن.
پێنجەم: بە زووترین كات رووفاتی ئەنفالكراوان دەرهێنراو لە گۆڕە بە
كۆمەڵەكان بهێنرێنەوە كوردستان و پرۆسەی پشكنینی دی ئێن ئەی خێراتر
بكرێت بۆ كەسوكاری قوربانیان.
شەشەم: نابێت رێگا بە تۆمەتبارانی ئەنفال و موستەشارەكان و نەوەكانیان
بدرێت، لە رێگای پۆستی سەرۆكی عەشیرەتەوە دەسەڵاتی خۆیان بسەپێننەوە
بەسەر خەڵكدا.
حەوتەم: رێگا بگرترێت لە بەرپاكردنی پرسەو مەراسیمی گەورە بۆ ئەو
تاوانبارانەی جینۆساید كە دەمرن، وەك پاڵەوانی نەتەوەیی نمایش بكرێن.
هشتەم: داواكارین لە لیژنەی شەهیدان و جینۆسایدی پەرلەمانی كوردستان،
بڕیاری لێبوردنی گشتی بەرەی كوردستانی بۆ تاوانبارانی جینۆساید و
تاوانە مەزنەكان وەك شەهید كردن بە گرتن دان و سیخوڕێكردن
هەڵوەشێنێتەوە.
نۆیەم: ئێمە ژمارەی ٣٠٠٠ لە دانپێنانی تاوانبار حەجاج هاتووە لە
رۆژنامەی ئەلسەباحی ٢١-٨-٢٠٢٥ رەت دەكەینەوە، پێمان وایە ژمارەی
زیندانیان دوو بۆ سێ هێندەی ئەو ژمارەیەیە.
لە كۆتاییدا دەڵێین دوای ١٩ ساڵ لە دادگاییكردنی تاوانبارانی ئەنفال
هێشتا زۆرینەی تۆمەتباران نەك دادگایی نەكراون، بگرە بەهێزكراون،
روفاتی قوربانیان نەگەڕێنراونەتەوە بۆ زێدی خۆیان، موچەی كەسوكاری
قوربانیان هاوتای موچەی كەسوكاری قوربانیانی عێراق نەكراوە، حكومەتی
عێراق داوای لێبوردنی نەكردووە، عێراق ویستی نییە ببێتە ئەندامی دادگای
تاوانی نێودەوڵەتی، بەمەش دەیەوێت لە جوگرافیای جینۆساید بمێنێتەوە...
بەرزو بەرێز بێت روحی شەهیدان و قوربانیانی ئەنفال و هەڵەبجە و بارزانی
و فەیلی و ئێزیدی و كریستان و كاكەیی و شەبەك لە رۆژی دادپەروەری
تاوانكاری لە كوردستاندا، سەركەوێت دادپەروەری لە پێناو بەرقەراربوونی
حوكمی یاسا و دادگایەكی بەهێزی سازشنەكەری پیشەیی لە كوردستان.
دەربازبوونی تاوانبارانی جینۆساید لە سزا، گەورەترین پێشێلكاری یاسایی
و تاوانە لە كوردستان، درێژەی تاوانەكانی بەعسە و بەردەوامی پرۆسەی
جینۆسایدە.
- تۆڕی رێكخراوە
كوردستانیییەكان لە پێناو دادگای تاوانی
نێودەوڵەتی
- رێكخراوی ١٤/٤
- كۆمەڵەی داكۆكی لەپرسی ئەنفال
- چاودێری كوردۆساید-چاك / كوردستان
- كۆمەڵەی قوربانیانی چەكی كیمیاوی هەڵەبجە
- تۆڕی ئایكان كوردستان
- رێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كۆكوژ لە كوردستان
- رێكخراوی هەڵمەتی دادپەروەری
- رێكخراوی جیهانی بێ چەكی كیمیاوی و بایەلۆجی
- هەڵمەتی ژیان دژ بە سێدارە لە كوردستان
- گۆڤاری تۆبزاوە
- رۆژنامەی نگرە سەلمان
- رێكخراوی مانەوە بۆ پرسی شەهیدان و ئەنفالكراوان
- رێكخراوی كوردستان بێ جینۆساید
٢١\٨\٢٠٢٥
|
