|
٢٨\٢\٢٠١٣
ل سەر پانەلا
ئەدەبیاتا سرگۆنێ.
 پانێلا ئەدەبیاتا سرگۆنێیا یەکێ ل ستۆکهۆڵمێ، ل مالا جوانان تاخا
سکارھۆلمەنێ پێک ھات. پانەل، بەرھەمەن ئەدەبی کو ژ تەفەف نڤیسکارێن ژ
بەر زلما رەژیما ئیران، ئراق، سوریێ و تورکیێ دەرکەتنە دەرڤەیی وەلێت و
ل ور نڤیسینە، ھەمێز دکە و ژ ئالیێ ئەنستیتویا مەزۆپۆتامیا سەکتیۆنا
مافێ مرۆڤان ڤە تێ ئۆرگانیزەکرن.
د پانەلێ دە ھەژمارەک نڤیسکار ژی بەشدار بوون و ب دیتنێن خوە جڤین
رەنگینتر کرن. نڤیسکارێن ھەردو رۆمانا شۆرەش رەش (ھاوار) و موستافا
جزیری (سەگڤانێ خورکی) ژی ھاتبوون ڤەخوەندن.
پانەل ژ ئالیێ رۆژنامەڤان نەسرین رۆژکان ڤە ھاتە ڤەکرن. رۆژکان ل سەر
زلم و تادەییا ھەر چار وەلاتان راوەستیا، ب فرەھی قالا جی و نرخێ
بەرھەمێن ل سرگۆنێ ھاتنە ئەفراندن کر. پاشێ ئاگەھداری ل سەر ھەردو
نڤیسکاران دا و ژ بۆ ئانالیزا بەرھەمێن وان مافێ ئاخافتنێ دا
رۆژنامەڤان گابار چیان.
سەگڤانێ خورکی.
 کەلەھا خورکی ل تورا ئەڤدینێیە. سەرپێھاتییا رۆمانێ ناڤێ خوە، ژ سەگڤان،
ئاخایێ خورکیا دگرە. سەگڤان، ل ھەرێمێ ب مەردبوون، ئەخلاقێ خوەش و
لەھەنگیا خوە تێ ناسین. بەرخوەدان و شەرێ وی ل ھەمبەری سەرفەرماندارێ
کەلەھا مێردینێ و نوونەرێ دەولەتا ئۆسمانلی ئەمین پاشا دبە سەدەم کو
دەستان ب ناڤێ وی بێ بناڤکرن.
ئەھمەد ئاخایێ باژارێ ئاموودێ تێرا خوە ب ھێز و ناسکرییە. ژ بەر
پرسگرێکێن مالباتی، ناڤبێرا وی و برازیێ وی ئۆسمان ئاخا نە خوەشە.
رێڤەبرنا گوندان و ئاخاتی زێدە بالا ئۆسمێن ناکشینە. بێھتر ب سەیدێ
داکەتیە و سەرە خوە ب رێڤەبریا ئەشیرێ ناھێشینە.
ئەشیرا وی بریارێ ددن کو، کەچا ئەھمەد ئاخایێ ئاپێ وی، قومری خاتوونێ،
ژ ئۆسمێن رە بخوازن دا کو نەخوەشیا ناڤ وان رابە و ئۆسمان ئاخا ب مال
ڤە و کارێ ئەشیرێ ڤە بێھتر بێ گرێدان.
گرەگرێن ئەشیرێ رێیا خوە دگرن و ل سەر مەرشا ئەھمەد ئاخایی روودنن و
کەچا وی ژ ئۆسمان رە دخوازن. ژ خوە قومری خاتونێ و ئۆسمان ئاخا، ژ
پێچەکێ ڤە سۆزا زەواجا وان ھاتبوو برین.
سەد کیس و سەد خەلات قەلەن تێ خوەستن. ئامادەکاریا داوەتا وان تێ
رۆژەڤێ.
ئەمین، پاشایێ کەلەھا مێردینێ و نوونەرێ ئۆسمانیان ل باژێر بوو. ھەسن ب
سار دجووت. ھەتانی سەنجەقا خەلەف ئاخایی ژی د بن ھکمێ وی دە بوو. خەرج
و بەش دستاند. کەسێ ل دژی وی دەردکەت، مال، مالبات، ئەشیر و گوندێن وان
ل بەر لنگان دچوو.
ئەمین پاشا ئەمر ددە لاوێ خوە، چەلەبی کو ژبۆ بەرھەڤکرنا خەرج و بەشا
کەتیە پارا باژارێ ئامودێ خوە ئامادە بکە. چەلەبی، ب سواریێن چەکدار
بەرێ خوە ددن ئامودێ و دبنە مێڤانێ ئەھمەد ئاخا.
خوارن و ڤەخوارن تێ پێشیا وان. پشتی خوارنێ دخوازە ھەرە دەرڤە،
دەستشۆکێ و ئاڤەکی برژینە. لێ دەما چەلەبیێ کورێ ئەمین پاشا چاڤ ل
قومری خاتونێ دکەڤە، ھشێ وی ژ سەری وی دچە، ب ھەفت دلان دل دکەڤە وێ و
یەکسەر تێ ھوندر، ئەمر ددە سواریان کو خوە ئامادە بکن ژبۆ چووینا
باژارێ مێردین.
چەلەبی ب رۆژان ژ ھوندر دەرناکەڤە. خوارن و ڤەخوارنێ ل خوە ھەرام دکە.
ھەتانی قومری خاتونێ ژێ رە نەخوازن، ئەوێ چ نرخ و قیمەتەکی نەدە ژیانا
خوە.
خەبەر دچە ژ ئەمین پاشا رە. رادژە سواریێن خوە و بەرێ خوە ددە ئامودێ،
مالا ئەھمەد ئاخا. ل ور، ب چەندسەد کیسا زێدەتر قەلەنێ قومری خاتونێ
ددە، ئامادەکاریا بلەزیا بووکێ تێ کرن، وێ ل سەر پشتا ھەسپێ سوار دکن و
بەرێ خوە ددنە کەلەھا مێردینێ.
ئۆسمان ئاخا پێ دھەسە کو، ئاپێ وی لێ قولپییە و دەرگستیا وی دایە کورێ
ئەمین پاشایێ مێردینێ، چەلەبی. خوە ئامادە دکە و بەرێ خوە ددە میردینێ.
دبە مێڤانێ دۆستێ باڤێ خوە، گارۆیێ ئەرمەنی. قاسدا وان دبە پیرا نورا
بەلۆ و داخوازیا ئۆسمان ئاخا، ب دزی ژ قومری خاتونێ رە تێ گۆتن.
قومری خاتونێ ل بنیا کەلەھا مێردینێ ل بەندا پسمامێ خوە دسەکنە. ئۆسمان
ئاخا، شەریتێ ژێ رە داڤێژە. ب شەریتێ دادکەڤە ژێرا کەلەھێ. پشتی
کێفخوەشی و لاقردیان، ل ھەسپێ خوە سوار دبن و ژ ور دور دکەڤن.
ژنا خوەشک ئێشا سەرێ مێرانە. پێشی دچن جەم ئەشیرەتەکی ئەرەبان، پاشێ
خوە داڤێژن بەختێ ئێزیداخانێ مالا ھادی. ئاورێن ئەبدولمووتالب و ھادی
باوەریێ نادە قومری خاتونێ کو ل ور بمینن. پێشی خوارنا خوە دخون و پاشێ
رێیەکی دبینن و ب ھەڤرە، ژ وان دەڤەران دور دکەڤن. داویێ خوە ل کەلەھا
خورکی دگرن و خوە داڤێژن بەختێ سەرۆکێ ئەشیرێ، سەگڤانێ خورکی. سەگڤان،
ژ وان رە داوەتەکی چێدکە و ھەردو دغێژن مرادێ خوە.
ئەمین پاشایێ مێردینێ ددە پەی شۆپا ئۆسمان ئاخا و قومری خاتونێ. ب
ھێزەک مەزن تێ بەر کەلەھا خورکی. خوەدیێ سۆزێ بەرێ و ئەگیدێ ناسدار
سەگڤانێ خورکی دێ چ جار دۆتماما ئۆسمان ئاخا نەدە چەلەبیێ لاوێ ئەمین
پاشا. شەر دەست پێ دکە و گران دبە.
سەگڤانێ خورکی خەبەرێ ددە، ئەشیرێن دۆستیێن جینار کو وەرن ب ھاواری وی
ڤە. لاوەک سەگڤان د شەردە تێ کووشتن و دو لاوێن وی ھێسیر دکەڤن. لێ ئەو
ژ سۆز و پەیمانا خوە ناگەرە. ئۆسمان ئاخا دادکەڤە مەیدانا شەری ھەمبەری
چەلەبیێ کورێ پاشێ. لاوێ پاشێ تێ کووشتن.
شەرێ مانوو نەمانێ دەست پێ دکە. ئەشیرێن جینار تێنە ب ھاوارا سەگڤانێ
خورکی، ھەردو لاوێن وی ئازاد دکن، ئەمین پاشایێ مێردینێ و تەڤایێ
شەرڤانێن وی تێنە کووشتن…”.
ھاوار.
بویەر د سالێن پشتی ٧٠، ل ھەرێما ئاناتۆلیا ناڤین، دەڤەرا کورد لێ دژین،
دەروودۆرا ناھیا ئنجەۆڤێ دەرباس دبە. چیرۆکا رۆمانێ درێژی ھەتا رۆژا مە
دبە. ژیانا کوردێن ئاناتۆلیایێ و دەرکەتنا وانیا ئەورۆپایێ، ب تایبەتی
سوێدێ و پێلکرنا مافێ ژنا کورد و خەیالێن وان ژ خوە رە دکە مژار و
دەژەنەراسیۆنا جڤاکی ددە بەر پیڤانێ.
ھولێ، کەچەک پر خوەشکە. دلێ وێ د پسمامێ وێ کالۆ دە ھەیە. کالۆ ژی ھەز
ژ وێ دکە.
کالۆ، شفێرێ کەمیۆنێیە. مال باردکە ئیران و ئراقێ.
رۆژەکێ کالۆ دبە مێڤانێ مالباتا ھولێ. بەر ئێڤارکی خەبەرێ دغێژینە ھولێ
کو پشتی شەڤبێرکێ، ل دەرڤەیی گوند ھەڤ ببینن. د دەما ھەڤدیتینێ دە ھیس
و ھەزکرنا وان سینۆران ناس ناکە و وێ شەڤێ دغێژن مرادێ خوە. ھولێ
دخوازن. دزەوجن.
دەریێ ئیران و ئراقێ ژ بەر ناکۆکیێن ناڤدەولەتی جارنا تێنە گرتن و
بازرگانیا ب رێیا کەمیۆنان کێم دبە، تێ سینۆرکرن. رەوشا خوەدیێ
کەمیۆنان ژ ئاورا ئابۆری ڤە خراب دبە.
کالۆ، دو ھەفتە نە چ بار پەیدە نەکریە. پشتی دو ھەفتەیان، بێ پەرە تێ
مالێ و ژ بەر نەبوونا کار و بارێ کەمیۆنێ د ناڤبێرا وی و باڤێ وی دە
ناکۆکی دەست پێ دکە. پشتی نقاش و پەیڤێن گران، بریارێ ددە کو مالا خوە
بار بکە باژارێ کۆنیایێ.
ھێڤیێن کالۆ ژ بۆ پەیداکرنا کار مەزنن. لێ پشتی چەند ھەفتەیان تێ دغێژە
کو پەیدەکرنا کار نە ھێسانە. بریارێ ددە کو ھولێ و زارۆکان ل کۆنیێ
بھێلە و ھەرە سوێدێ.
دو سالان ل بەندا بریارا دایرەیا خەریبان دمینە. جارنا کارێ پیزا دکە و
مەسرەفا مالێ ژ ھولێ رە رێ دکە. پشتی دو سالان، دەولەت بریارا دەرخستنا
کالۆ ددە. بەردەواما ژیانا ل سوێد ب سینۆر بوویە. دڤێ ب ژنەکی سوێدی رە
بزەوجە. ئانژی دەرکەڤە دەرڤەیی سوێدێ.
ھولێ ب زارۆکێن خوە، د رەوشەکی خراب دە ژیانا خوە ددۆمینن. پەرێ وان
نەمانە. شینایی و فێکی ژ سەر زیبل ددنە ھەڤ و دخون. تەنێ گوستیلکا د
تلیا ھولێ دە مایە کو بفرۆشە و ئیدارەیا خوە پێ بکن. د دەمەک وسا خراپ
دە، کالۆ ب تەلەفۆنێ ل ھولێ دگەرە. رەوشا کو تێدەیە دھێنە زمێن. دڤێ ب
ژنەک سوێدی رە بزەوجە کو کاریبە ل سوێدێ بمینە. ھولێ، ب قەدەرا خوە
رازی دبە و ژ بۆ پێشەرۆژا زارۆکێن خوە، چاڤێ خوە دگرە و بێدەنگ دمینە.
کالۆ، ل دیسکۆیا تاخا سکارھۆلمەنێ ژنەک سوێدی ناس دکە. ب تەمەنێ خوە ژ
کالۆ مەسترە. ئەلەقاتا وان پێشدە دچە و کالۆ ل مالا وێ دژی. پاشێ
بریارا زەواجێ ددن و ژ بۆ زەواجا وان فەرمی ببە تێنە تورکیێ دبن مێڤانێ
ھولێ.
ھولێ وەکە خزمەتکارا مالێ ددە ناسین. ھەردو زارۆکێن خوە نیشانی ژنا
خوەیا سوێدی دکە. ھولێ، ئێڤارێ دبە شاھدێ ئەشق و کێفا ژنا سوێدی ب مێرێ
خوە و د مالا خوە دە. بویەر، ب کەلا دلێ ھولێ، پەیڤ و جیھانا وێ، ئێشا
کو ژنا کورد دکشینە و بێ ئەخلاقیا جڤاکی رەنگەک گوھەرتی ددە چیرۆکێ.
ھولێ، ب زارۆکێن خوە رە، ئامادەکاریا چوونا سوێدێ دکن. کالۆ، ژنا سوێدی
بەردایە و رێ ژ بۆ ھاتنا ھولێ و زارۆکان ڤەکریە. دێووباڤێ کالۆ، کو
نەخێرخوازێن ھولێ نە، چەند سال پاشێ کو رێیا ھولێ دکەڤە سوێدێ، تێنە
سەردانا مالا لاوێ خوە و دبن ئالیکارێ ھولێ. ھولێ ل بالافرگەھا
ستۆجکھۆلێمێ دادکەڤە و بەرێ خوە ددن مالا خوەیا نوو.
ژنا کالۆیا سوێدی، ژ بەر بێبەختیا کالۆ، ژ ئالیێ رووھی ڤە نەخوەش دکەڤە
و دەپراسیۆنێن گران دەرباس دکە. تەداویا وێ ل نەخوەشخانێ ددۆمە.
خەون و خەیالێن ھولێ د دەمەک کن دە تێک دچن. کالۆ، ب مالێ دنیێ، کێف و
ئەشقا ئێڤارێ دادکەڤە. کەچا وان مەزن دبە و دێووباڤ وەزیفەیێن خوە ب جی
ناھێنن. کەچا وان ژ مال بازددە. لاوێ وان، ب ھەژمارەک خۆرتێن ھەرێمێ رە
تەڤلی کارێن بێقانوونی دبە و پۆلیس و دایرەیا سۆسیالێ دەست داتینن سەر،
ھەتا ئەمرێ وی ببە ١٨ سالی.
ھولێ ب تەنێ مایە. خەیالێن وێ تێک چوونە و جیھانا وێ سەرووبنی ھەڤ
بوویە. د دەمەک وسا دە بێھێڤی، ل ژنەک رۆناکبیر راس تێ. د سۆھبەتێن خوە
ل سەر پرسگرێکێن جڤاتا کورد کور دبن. پرسگرێکێن ژنا و گەرا سیستەما
سوێدێ دبە مژارا وان.
ھولێ ب چاڤەکی دن ل جیھانێ دنەرە. سەرپێھاتیا خوە ب شێوەیەکی دن
دنرخینە. ژ بۆ گوھەرتنا جڤاتێ، گوھەرتن و پێشخستنا کەسایەتیێ گرنگ
دبینە. ب ڤێ ھەلوەستێ بەرێ خوە ددە وەلێت. چەند رۆژان ل جەم دایکا خوە
دەرباس دکە و پاشێ ژ بۆ گوھەرتنا قەدەر و پێشەرۆژێ دەردکەڤە رێ...
تەبینیێن مێڤانان ل سەر ھەردو بەرھەمان.
ئامەد تگریس (نڤیسکار): پشتی نڤیسینا
رۆمانا سەگڤانێ خورکی، ژ بۆ زمانێ بەرھەمێ ب من شێورین. من بەرھەم
خوەند. دەندکا ئەسلییا سەرپێھاتیێ ئەساس ھاتیە گرتن. بەرھەم ب زمانەک
بلند ھاتنە ئاڤاکرن و ئافراندن.
پرچاندیبوونا وەلاتە مە، د ھەردو رۆمانان دە، ب رێیا ھنەک کەسایەتی و
لەھەنگان ھاتنە نیشاندان. ئەڤ راستیا جڤاتا مەیە و دەستنیشاندانا وێ ژی
دەولەمەندیەک مەزن ددە بەرھەمان.
ب. وەلاتەڤین (نڤیسکار): بێ گومانە کو،
نڤیسینا بەرھەما ب زمانێ ستاندارت گرنگە. تاڤەیێ کوردا دکارن بەرھەمێ
بخوینن. لێ نڤیسینا ب دەڤۆکا ھەرێمی، بکارانینا پەیڤێن ھەرێمی، ھیس و
چاندا ھەرێمێ ددە دەر. نرخێ بەرھەمێ زێدەتر دکە. د ھاوارێ دە،
بکارانینا زمانێ ستاندارت و گرانبوونا دەڤۆکا ئاناتۆلا ناڤین نرخێ
بەرھەمێ ژی زێدەتر دکە.
ئاینور ئاراس (نڤیسکار): د ھاوارێ دە،
ھیسێن ژنا، فەدەکاریا وان ژ بۆ زارۆکێن خوە و مافێ ژنا ب سەرکەڤتی
ھاتیە زمێن. د رۆمانێ دە، پرسگرێک و ئێشا ژنا کورد ب ھۆستەیی و زمانەک
ئەدەبی و بلند ھاتیە بجیکرن .
- لەھەنگێن ئەسیلیێن رۆمانا تە،
نە سەگڤانە. ئۆسمان ئاخا و قومری خاتونێیە. سەدەما ناڤێ رۆمانێ ب "سەگڤانێ
خورکی" ھاتیە بناڤکرن چیە؟
موستافا جزیری: ئەڤ سەرپێھاتی ب ناڤێ
لاوکێ ئامودی و قومری خاتونێ ژی تێ ناسین. لێ بەلێ بێھتر بناڤکرنا
سەڤگانێ خورکی، ب رێیا گۆتن و سترانان بەلاڤ بوویە.
د جڤاتان دە، ژ بۆ نەسلێن نوو، ھنەک کەسایەتیێن ب ئەخلاقێ خوەیێ خوەش،
ئەگیدی و مێرانی، مەردی و دۆستھەزیێ پێویستن کو، ببن نمونە. ژ بۆ کو
تەسیرێ ل مرۆڤ و شەخسیەتا مرۆڤ بکن. پیڤانێن ئینسانی و مرۆڤاھیێ ل بەر
چاڤا بێ گرتن. دۆستانی ب ئەرزانی نەیێ فرۆتن. ژ بۆ پیڤانا مرۆڤاھیێ
بلند ببە، بلندکرنا ناڤێن وسا گرنگە. لەوما کەسێن مینا سەگڤان، ب خوە
نە لەھەنگێ سەرپێھاتیێ وسا بن ژی، جڤات رێ ڤەدکە، چیرۆکێ ب ناڤێ وان
ددە ناسین کو، نەیێن ژبیرکرن و باندۆرێ ل سەر جڤاتێ بکن.
ئەز ب خوە ژی، گەلەکی د بن تەسیرا سەگڤان دە مام. من ل گەلەک وەرسیۆنێ
سەرپێھاتیێ گوھداری کر. شەخسیەت و ھەلوێستا وی، ژ من رە بوو جھێ
سەربلندی و کێفخوەشیێ. کەسێن وسا کو شۆپا خوە، ب مەردی و ئەگیدی دھێلن،
دڤێ نەیێنە ژبیرکرن. لەوما من ژی ناڤێ وی ھلبژارت.
- وسا خویانی دکە کو، تە
سەرپێھاتی پر رەنگینتر کریە...
م. جزیری: وەکە کو من قال کر، من ب گەلەک
جاران ل وەرسیۆنێن سەرپێھاتیێ گوھداری کر. دەندکا ئەسلییا سەرپێھاتیێ ژ
خوە بنگەھ گرت. ب زمانەک ئەدەبی و ب سەبرێ ھوناند.
- د رۆمانا ھاوارێ دە، بێھتر
پرسگرێکێن ژنا کورد، پێلکرنا شەخسیەت و مافێ وان دەردکەڤە پێش. چما ژن؟
شۆرەش رەشی: ژن نیڤێ جڤاتێیە. دەما ژ
مافێ وان رە رێز نەیێ گرتن و شەخسیەتا وان بنپێکرن، جڤات ب خوە ژی
نەخوەش دکەڤە. ل ئاناتۆلا ناڤین، ژ بۆ دەرکەتنا دەرڤەیی وەلێت، مافێ
روونشتنا سوێدێ، گەلەک تشت تێنە فەدەکرن. نە تەنێ مافێ ژنا، ھەر وسا
شەخسیەتا وان ژی دکەڤە بن پیا. لاوکێن خۆرت ل دەڤەرا کوردا تونە نە.
تەڤ تێن سوێدێ. کەچێن خۆرت د مالێ دە دمینن، ئانژی دبن دۆستێن کوردێن
سوێدێ. پشتی دەمەکی دن، ژ دۆستانیا یەکی دەردکەڤن، دبن یارا کەسەکی دن.
ئەڤ گوھەرتنا جڤاکی، خەرابوونا نۆرمێن ئەخلاقی دڤێ ببە مژارا رۆمانان.
پر گرنگە کو ب شکلێن جەواز بێ رۆژەڤێ.
ئەم، ژ بۆ دەستخستنا مافێ روونشتنا ل سوێدێ، نە تەنێ تەسیرێن خراپ ل
ژنێن کوردا دکن، ژنێن سوێدی ژی پایا خوە ژ ڤێ بێەخلاقیا مە دگرن،
بریندار دبن و نەخوەش دکەڤن.
وەزیفەیا رۆناکبیران ئەوە کو، ب گەلەک شێوەیان قالا ڤێ راستیێ بکن و
شەرێ ڤێ بێ ئەخلاقیێ بکن. رۆمانا من، تەنێ بالێ دکشینە بەشەک ژ
پرۆبلەمێن جڤاکێ. ئەز باوەرم پشتی من دێ رێ ڤەبە کو، پرس ب فرەھی ببە
جھێ نقاشێ و لێگەرینا چارەسەریان.
- د رۆمانا تە دە، ب قاسی دەڤۆکا
ھەرێما کوردێن ئاناتۆلیێ، ھەولدانا بکارانینا زمانێ ستاندارت ژی
دەردکەڤە پێش. زەختا کو کوردێن تەڤایێ کوردستانێ تە فێم بکن ژی خوە
نیشان ددە. چما؟
ش. رەشی: راستە. ئەم پارچەیەک ژ جڤاتا
خوە نە. خورتکرنا تێکلیا ب نڤیسکار و کوردێن کوردستانێ ب رێیا زمانێ
ستاندارت و بەرھەمێن جەواز ژ مە نڤیسکارێن کوردێن ئاناتۆلیا ناڤین رە
گرنگە. ئەم باش دزانن کو بکارانینا دەڤۆکا دەڤەرا مە ژی گرنگە.
پەیدەبوونا زەختەکی وسا ل سەر من خوەزایییە. لێ ھەتا ژ من ھات،
بالانسەک پەیدە کر کو کاریبم ژ دەڤۆکا خوە دور نەکەڤم و ل ئالیێ دن ژی
دەنگێ خوە بغێژینم تەڤایێ کوردا.
پانەلێن ئەدەبیاتا سرگۆنێ ددۆمن.
پانەلێن ئەدەبیاتا سرگۆنێ ددۆمن. پانەلا دووێ د مەھا ئادارێ دە پێک تێ.
ل سەر بەرھەم و کەسێن بەشدار ئاگەھداری دن دەمەک دن دە تێ بەلاڤکرن.
EuroKurd News
www.eurokurdnews.blogspot.se
press@mesopotamian.eu
|
