|
٢٨\٣\٢٠١٢
مەراسیما خەلاتا
راگپ زاراکۆلو ل ستۆکهۆلمێ.
گابار چیان
 خوەدیێ
وەشانخانەیا “بەلگە”، نڤیسکار راگپ زاراکۆلو د ١/١١-٢٠١١ ئان دە ژ
ئالیێ ھێزێن ئەولەکاریا تورکیێ ڤە ھاتە گرتن. پشتی لێپرسنا وی ل
“دادگەھا گرانیا ١٤ ئان ل ئستانبو”لێ ژ ئالیێ دۆزگەرێ نۆبەدار ڤە، ئەو
خستن ھەپسێ.
ناڤەندا چاندییا ئاسور/سوریانیان ل بۆتکیرکا ستۆکهۆلمێ “خەلاتا چاندییا
ئاسوری/سوریانیان” دا راگپ زاراکۆلو. خەلات ب مەراسیمەکی پێشکێشی
زاراکۆلو کرن.
زاراکۆلو بەشەک ژ ژیانا خوە دایە پێشکەتنا دەمۆکراسیێ ل تورکیێ،
ھزرکرنا ئازاد، مافێ مرۆڤان و مافێ ئەقالیەتێن ل وەلێت. ژ بۆ ئارمانجا
خوە ھاتە گرتن و د ھەسپێ دە مایە. وی خەلاتێن نەتەوی و ناڤنەتەوی
گرتیە. ناڤەندا چاندییا ئاسوری/سوریانیان ل بۆتکیرکا ستۆکهۆلمێ ھەفتەیا
دەرباسبوویی، ب بەیانەکی دیار کرن کو، وان خەلاتا ناڤەندێیا ئیسال دانە
نڤیسکار راگپ زاراکۆلو. ئیرۆ ب مەراسیمەکێ خەلاتا زاراکۆلو کو ژ ٥٠٠٠
کرۆنێ سوێدی و پلاکەتەک تایبەتی پێک تێ، ژ بۆ کو بغێژینە زاراکۆلو
تەسلیمی نڤیسکارێ سوریانی فەییاز کەرمۆ کرن.
ژ رێڤەبریا ناڤەندا چاندییا ئاسوری/سوریانیان گەۆرگە باریاونۆ و
نڤیسکارێ سوریانی فەییاز کەریمۆ بەرسڤا پرسێن مە دان.
باریاونۆ: “دڤێ زاراکۆلو بێ بەردان”
- ئەم دخوازن ناڤەندا ئاسوری/سوریانیان ل
بۆتکیرکا ستۆکهۆلمێ ناس بکن: چ دەمێ دەست ب خەباتێ کریە؟ ئارمانجێن وە
چنە؟ ھوون ھەرسال خەلاتەکی چاندی ددن. ئارمانجا بەلاڤکرنا خەلاتێ چیە؟
گەۆرگە باریاونۆ: ناڤەندا چاندییا ئاسوریان-ئاکج د ١٩٩٧ ئان ب
ئنسییاتیفا چەند کەسان، ژ بۆ کو ب پرسگرێکێن جوان و زارۆکان داکەڤن،
ھاتبوو ئاڤاکرن. ئارمانجا دووێ ئەو بوو کو ببە ناڤەندەک ھەڤدیتن و
پێکانینا چالاکیێن ھەڤبەش ب رێکخستنێن دن رە. ئیرۆ زێدەیی ٤٥٠ ئەندام و
ب ٨ رێکخستنێن ھەڤکار رە بوویە دەڤەرەک زندی و چالاک.
ئاکج ٣ سالن خەلاتێ ددە وان کەسان کو، ل تورکیێ و رۆژھلاتاناڤین زلم و
تادەییا ل گەلێ مە دبە، دھێنە زمێن و ژ بۆ مافێ گەلێ مە خەباتێ دکە.
- وە خەلاتا خوەیا بەری نھا دابوو شارەدارێ سورێ
ئابدوڵاھ دەمرباش. ئیسال راگپ زاراکۆلو خەلات گرت. ب دانا خەلاتا
زاراکۆلو، ھوون دخوازن چ مەساژێ بگێژینن تورکیێ و رایا گشتییا جیھانێ؟
گەۆرگە باریاونۆ: مە خوەست ئەم بالا جیھانێ بکشینن سەر رەوشا زاراکۆلو،
کو ب شێوەیەکی بێ ھقووقی ژ ئالیێ تورکیێ ڤە ھاتیە گرتن و زندانیکرن.
دڤێ زەختا ل سەر زاراکۆلو ژ ھۆلێ رابە، ژ ھەپسێ بێ بەردان و ژ بۆ ڤێ ژی
ئەم تەڤ خوەدی لێ دەرکەڤن.
تورکیێ نامزێدێ یەکیتیا ئەورۆپایێیە و ئیدیایێن تێنە زمێن ئەون کو ژ
ئالیێ دەمۆکراسیێ ڤە ل وەلێت گاڤێن ئەرێنی دھێنە ئاڤێتن. د ڤێ
چارچۆڤەیێ دە، گرتن و زندانیکرنا زاراکۆلو ئەیب و کێماسیەک مەزنە. دڤێ
ئەڤ راستی ژ ئالیێ تورکیێ ڤە بێ دیتن.
- پلانا ناڤەندا وە ژ بۆ ئازادیا زاراکۆلو چیە؟
گەۆرگە باریاونۆ: ئەم بەشداری کامپانیایێن ژ بۆ ئازادیا وی دبن.
ناڤەندا مە پرسێ ژ نێز ڤە دشۆپینە. ژ بۆ ئازادیا وی خەباتا مە ددۆمە و
ئەمێ گاڤێن پێویست باڤێژن.
ھەتانی رۆژا ژ ھەپسێ بێتە بەردان، پشتگریا وی بکن و ژ بۆ ئازادیا وی
بخەبتن، پرسێ بھێنن رۆژەڤێ.
نڤیسکار فەییاز کەریمۆ: “پێشکەتنێن ل تورکیێ
مرۆڤ خەمگین دکە”
- خەلاتا بەری نھا کو ناڤەندا ئاسوریان دابوو
ئابدوڵاھ دەمرباش ویا زاراکۆلو ژی پێشنیازا وە بوو. دیارە کو، کەدا
زاراکۆلو ژ بۆ ھزرکرنا ئازاد و پێشکەتنا دەمۆکراسیێ ل تورکیێ د
پێشنیازا وە دە ھەیە. دیتینا تە چیە؟
فەییاز کەرمۆ: راستە. پێشنیازا من بوو. من، دەمرباش و زاراکۆلو پێشنیاز
کر و ژ بۆ پەژراندنا پێشنیازێ راپۆرەک پێشکێشی ناڤەندا چاندێ کر.
پشتی گرتنا دەمرباش ب شێوەیەکی بێ ھقووقی و سەدەمێن پووچ، پێشنیازا من
ئەو بوو کو، ناڤەندا چاندییا ئاسوری/سوریانیان ھەر سال خەلاتەکی بدە
کەسێن وسا. دەستپێکا دانا خەلاتێ ژی فکرێ من بوو. لێ، پەژراندنا
پێشنیازێ و پێشکێشکرنا خەلاتێ ژ بۆ دەمرباش و زاراکۆلو ژ بۆ من گرنگتر
بوو. پەژراندنا پێشنیازێ بوو جھێ سەربلندی و کێفخوەشیێیە.
وە د ناڤا پرسا خوە، ھنەکی بەرسڤ دایە. پێشکەتنێن ل تورکیێ ژ ئالیێ
مافێ مرۆڤان و دەمۆکراسیێ مرۆڤ دترسینە، قۆناخ تێرا خوە ب شک و
خەمگینیان بارکرییە. قۆناخەکی وسا ب ئێشە کو، “زارۆکێن کەڤراڤێژ” وەکە
“تەرۆریست” تێنە دادگەھکرن، ناسین و ب سالان د ھەپسێ دە دمینن. دو
سالن، ژ بەر ئەگالا خوە، خوەندەڤانێ زانینگەھا گالاتاسارایێ جیھان
کرمزگول گرتی بوو. ئەو دوھی ھاتە بەردان. ب سەدان خەباتکارێ د
شارەداران، شارەدارێن ب دەنگێن خەلکێ ھاتنە ھلبژارتن، سیاسەتڤان،
رۆناکبیر، نڤیسکار، رۆژنەماڤان، خوەندەڤان و کەسێن سۆسیالیست ژ بەر
“سوجێن نە دیار” د ھەپسێ دە رەھین ھاتنە گرتن.
ئیکتیدارا ئاکپێ، د بن ناڤ و ئیدیایا “ڤەبوونێن دەمۆکراتیک” دە، ھەر
گاڤەکی ئاڤێتیە، ب خوە رە ئەنجامێن سینۆرکرنێن ئازادیێ و سیستەمەکی
ھقووقی کو یەک پارتی، ئانکو یەک کەسی بە، ئانیە. ب ڤێ ڤەبوونێ، پێلا
ھشکیا دەولەتێ کەتیە ھەمبەری جڤاتێ و ھەرکو دچە شیدەت زێدەتر دبە.
ھکومەتا ئەردۆگان نەما دکارە دیتنا نڤیسکارێن لیبەرالیێن نێزی خوە ژی
تەھەموول بکە و گوھێ خوە گرتیە، دەنگێن وان ژی نابە خوە. ژ بۆ کو
جڤاتەکی “زێدە نەفکرە، پرسگرێکان نەکۆلە و ھەساپ نەخوازە” پێک بھێنە،
تەڤایێ ھێزێن دەولەتێ ب ئاوایەکی بێ ھقووقی بکار دھێنە. ب ڤێ یەکێ رێیا
سیاسەتێ ل پێشیا خەلکێ تێ گرتن. ترس و شکێن مرۆڤان ژ ھکومەتێ کو
پێکانینا جڤاتەکی “موریدان” دخوازن، جارەکە دن ئەشکەرە دبە، راستی
دەردکەڤە ھۆلێ.
کۆمەلا مافێ مرۆڤان، واکفا تورکیێیا مافێ مرۆڤان، بارۆیا ئامەدێ و
ئۆدەیا بژژکانیا ئامەدێ ژی د ناڤ دە، ١١ رێکخستنێن جڤاکی، ل سەر
زارۆکێن کو کەڤران، ژ بەر پرسگرێکێن جڤاکی داڤێژن، راپۆرەک بەلاڤ
کربوون. ل گۆری راپۆرا پسپۆران، “زارۆک، ب چالاکیێن خوەیێن کۆلانان،
دخوازن “رێیا خوەیفادەکرن”ێ ڤەکن”. دەما ٤ ھەزار زارۆکێن کو تەمەنێ وان
١٢-١٨ن، ب رێیا کەڤراڤێتنێ خوە ئیفادە بکن، مرۆڤا دکارە ل تورکیێ رەوشا
مافێ مرۆڤانیا بنگەھین بگێژە دیتینەکی کو، وەلات د چ رەوشێ دەیە.
راگپ زاراکۆلو دۆستێ منیێ کەڤنە. ئەز وی و خانما وییا بەرێ ئایشە کو
چوویە رەھمەتێ، ٣٠ سالن کو ناس دکم و ھەڤالتیا مە ھەیە. مالباتا
زاراکۆلو، لاوێ وی دەنز ژی د ناڤ دە، ب خەباتێن ژ بۆ ئازادی، وەکھەڤی و
دەمۆکراسیێ ھاتنە ناسین. ب تایبەتی پشتی جونتا لەشکەرییا ١٩٨٠ی، وی ب
ھەژمارەک رۆناکبیرێن سۆسیالیست رە “تێزا ١١ ئان و پرسگرێکێن جێھانێ” ب
رێزێ د پەی ھەڤ رە بەلاڤ کر. وی ب بەشەک ژ سۆسیالیستان کو ب رامانا
مارخ “خەباتا بنگەھین گوھەرتنا جیھانێیە” باوەر بوون، رێ ژ بۆ
لێکۆلینێن تەۆریک ڤەدکر و زەمین ژ نقاشان رە ڤەدکر. زاراکۆلو، د
ئاڤاکرنا کۆمەلا مافێ مرۆڤان دە رۆلەک مەزن لیست. ژ بۆ ناسینا بەرھەمێن
ئەدەبییێ گەلێن بندەست، د سەری دەیێ کوردا کەد دا. د دەمەک وسا دە کو،
بەلاڤکرنا وەشانێن ل سەر پرکووژیا ١٩١٥ قەدەخە بوون، ھەژمارەک پرتووک
ددا بەر چاپێ و ب ڤێ، رێ ژ بۆ نقاشێن نوو،یێن ل دەرڤەیی دیتینا فەرمییا
ئۆسمانی و کۆمارێ ڤەدکر.
زاراکۆلو ل سەر ئەقالیەتان، ھەر وسا ل سەر دیرۆکا سوریانیان و
رەوشەنبیرێن وان ژی پرتووک بەلاڤ کر. ژ بۆ بەلاڤکرنا پرتووکا “قرکرنا
سوریانیان”یا داڤد گۆونت، مە ب ھەڤ رە کار کر. پرتووکا ناوم فاک ژی کو
ب پێشگۆتنا من دەرکەتیە، ژ ئالیێ وی ڤە ھاتە چاپکرن.
لەوما راگپ زاراکۆلو، بوویە دەنگێ وان کەسان کو ئازادیا وان ھاتیە
سینۆرکرن، دەنگێ وان ھاتیە قوتکرن و رێیا سیاسەتێ ل بەر وان ھاتیە
گرتن. لەوما ئەم ل دژی بێدەنگکرنا زاراکۆلو نە.
- گرتنا زاراکۆلو، ژ ئالیێ ئازادیا چاپەمەنی و
ھزرکرنێ مرۆڤ خەمگین دکە. ل گۆری وە، گرتنا وی دکارە وەکە ئیشارەتا
سینۆرکرنا ئازادیا ھزرکرنێ ل تورکیێ بێ ھەسێپ؟ د دەمەک وسا دە کو ل
گەلەک دەڤەرێن جیھانێ نەتەوەپەرەستی زێدە دبە، ھوون بەرەڤاژی، خەلاتێ
ددن کەسێن ل دەرڤەیی سوریانیان. چما؟
فەییاز کەرمۆ: د سالێن داویێ دە تورکیێ بەر ب قیامەتێ ڤە دبن. ژ بۆ
شەرەک د ناڤ کورد و تورکا دە پێک وەرە چ پرۆڤاکەیێن پێویست بە پێک تێن.
مینا بووەیرا ل سێواسێ، شەوتاندنا مۆرۆڤان ب زندی، وەکە سوج نایێ دیتن.
سستەما ھقوقێ ناخوازە دەولەتا کور کو قاتلێ برێز ھرانت دنکە، ببینە. ل
ھەمبەری کەسێن سوجدار و قاتلێن نە دیار کو خوینێ درژینن، بێدەنگ دمینن.
قاتل نایێن ئەشکەرەکرن و گرتن. دڤێ مرۆڤ خوەپێشاندانا تاکسم ھۆجال بینە
بیرا خوە کو ل ور نەفرەتا نژادا ل دەرڤەیی خوە ھاتبوو چاندن. و
ئاخافتنا وەزیرێ دەرڤە بێ ئیجازەیا سەرۆکوەزیر و سلۆگانێن سکاندالواری
ھاتن بلندکرن، ژبیر نەکە. ئەڤ تەڤ بەلگەیێن زندی نە کو رەوشا وەلێت
زەلال دکن.
د دەمەک وسان دە کو دخوازن گەلان بکن نەیارێ ھەڤ و ناکۆکیێن ناڤ وان
کور بکن دە، قالکرنا براتیا گەلا و خەباتا ژ بۆ براتیێ کارەکی ب نرخ و
گاڤەکی راستە. ل دژی نژادپەرەستیا کو ھەر رۆژ ب رەنگ و ماسکەیێن جەواز
دەردکەڤە ھەمبەری مە، ل سەر ناڤێ سەرینەتواندنێ، دانا ڤێ خەلاتێ
ھەلوێستەکی گرنگە. بەلێ، دەما من شارەدارێ سورێ ئابدوڵاھ دەمرباش و
برێز راگپ زاراکۆلو ژ بۆ خەلاتگرتنێ پێشنیاز کر، خوەست کو بالا مرۆڤان
بکشینم سەر ڤێ دۆستانی و براتیێ. ئۆل، زمان، رەنگ و نژادا خوە چ دبە
بلا ببە، تشتێ ھەری گرنگ ھەزکرنا ئینسانایە. من خوەست ئەز بالێ بکشینم
سەر نرخێ ئینسانەتیێ. تەڤایێ خەباتێن وسا ب نرخن و ئەز دخوازم
بوھابوونا ڤێ نرخێ ژی بھێنم زمێن.
گابار چیان - ناڤەندا دۆکومەنتاسیۆنێیا
ئەنستیتویا مەزۆپۆتامیایێ
mesopotamian_news@mesopotamian.eu
|
