په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

١٠\٥\٢٠١٠

من هیچ حه‌زم له‌وه‌ نییه‌ ده‌سکاری چرای نه‌وه‌ت بکه‌م.


غه‌مگین بۆڵی  

سه‌ره‌تاکان کۆتایییان به‌دوادا دێت.


ئه‌وکاتانه‌ی به‌ستوونی پانتاییی خه‌ونه‌کان و نۆستالیژیای وشه‌کان هه‌ڵده‌زنێم،ده‌شێ ئه‌وه‌من نه‌بم که‌ خۆم وده‌وروبه‌رم پێ نامۆیه‌.ئاخرزۆرجارئه‌وه‌من نیم که‌گوایه‌ منم!ناشێ نووسه‌رێک به‌شه‌مه‌نده‌فه‌ری فیکره‌کانی بیه‌وێت به‌جاده‌کانی مه‌مله‌که‌تی وێژه‌پیاسه‌بکات ونه‌زانێت له‌کام رێگایه‌و له‌کوێ هاتووه‌و بۆچی ده‌خولێته‌وه‌ ؟وه‌لێ کاتێ ره‌خنه‌گرێک هۆشیاری ده‌کاته‌وه‌،ئه‌و له‌بری ئه‌وه‌:نه‌مامی رق وکینه‌ی به‌رامبه‌رده‌روێنێ،گرفتی ره‌خنه‌ی کوردی نه‌بوونی میتۆدوتیۆری ره‌خنه‌نییه‌،ره‌خنه‌ی کوردی زیاترله‌قوری گروپچیه‌تی وناوچه‌گه‌رییه‌وه‌ چه‌قیوه‌،نابێ ئه‌ده‌ب به‌لایه‌نێکی به‌رژه‌وه‌ندییه‌وه‌ موتوربه‌بکرێت،که‌ئه‌م ره‌خنه‌ ناته‌ندروسته‌ هه‌ناسه‌کانی داهێنان ونوێگه‌ری پچرپچرکردووه‌.که‌ئه‌وه‌ زیندانیکردنی ئه‌قڵی نووسه‌رخۆیه‌تی ،ئێمه‌ له‌فیرده‌وسییه‌تی ئیمانستانی نووری بۆچوون وحوزنی وشه‌و به‌رائه‌تی ده‌ربریندا،له‌دوورگه‌ فه‌نابووه‌کانی زه‌مه‌نێکی پرشه‌رانگێزدا ده‌نووسین وحه‌بای ره‌ش ده‌پۆشین.

ناوه‌رۆک.


ترسنۆک هه‌رگیز قوربانی نادات،ئه‌وه‌ که‌سی پاڵه‌وانه‌ که‌هه‌میشه‌ قوربانی ده‌دات ،له‌پێناوئازادی ،ئه‌وانه‌ی وێڵی ئازادییه‌کی جوانن،هه‌رگیزله‌گه‌ل ئه‌وسیسته‌م وسه‌رده‌مه‌ی که‌ تێیدا ده‌ژیه‌ت هاورانییه‌.


"یالمارسۆدێرباری"له‌رۆمانی دوکتۆرکلاسدا وه‌ها تۆی بۆچوونه‌کانی وه‌شاندووه‌"ئه‌وه‌ی له‌سه‌رئه‌م کاغه‌زه‌ده‌ینووسم،چ ددانپیانانێک نییه‌،ده‌بێ ئیعتیراف بۆکێ بکه‌م؟من هه‌مووشتێک له‌باره‌ی خۆمه‌وه‌ناگێرمه‌وه‌.ته‌نیا ئه‌وه‌ده‌گێرمه‌وه‌که‌هه‌وه‌سم لێیه‌بیگێرمه‌وه‌،به‌لام هیچ شتێک له‌باره‌ی ئه‌وه‌وه‌ناڵێم که‌راست نییه‌،درۆله‌باره‌ی به‌دبه‌ختی رۆحمه‌وه‌،جائه‌گه‌ربه‌دبه‌خت بێت ،ناگه‌م".نووسه‌رله‌نێودووفاقیه‌تی گومانگه‌رییدا هه‌میشه‌له‌بوونێکدا ده‌تلێته‌وه‌،که‌ئه‌مه‌ش به‌سه‌رکاره‌ئه‌کته‌ری رۆمانه‌که‌دا په‌خش بووه‌.ته‌نانه‌ت وشه‌کان هێنده‌پرن له‌نێوگوتندا،له‌دێره‌کاندا پاڵ به‌فانتازیاوئستاتیکاوه‌ ده‌نێت،تاکوئاوێته‌ی میتۆلۆژیه‌تی هیومانیزمی بێت.ده‌ستپێکی رۆمانه‌که‌زیاترپرسیاره‌گومانگه‌رییه‌کانی خودو میتافیزیقی حه‌په‌سان له‌به‌رده‌م ئاوێنه‌ی ژیاندایه‌.ژیانیش له‌م رۆمانه‌داله‌جه‌نگێکی دژواردایه‌،له‌نێوان کوشتن وئازادکردنی که‌سێکی تر.چۆن قه‌شه‌ته‌مه‌نی په‌نجاوحه‌وت ساڵه‌وژنه‌که‌شی له‌وپه‌ری جحێلیدایه‌.ده‌شێ قه‌شه‌ دینه‌که‌ی کردبێته‌فاکته‌رێک بۆمه‌رامه‌ تایبه‌تییه‌کان وجووتبوون وغه‌ریزه‌کانی تر،قه‌شه‌ ئاین ده‌کاته‌تاکه‌به‌هانه‌.ئه‌و له‌به‌رامبه‌ریدا به‌ساردو سری مامه‌ڵه‌له‌گه‌ڵ حه‌زه‌پایزییه‌گرگرتووه‌کانی قه‌شه‌داده‌کا.ئه‌و نایه‌وێت به‌وناسکی وجحێڵییه‌ی خۆیه‌وه‌ له‌گه‌ڵ پیره‌قه‌شه‌یه‌ک سێکس بکات،که‌چرای عه‌شقی راسته‌قینی لێ خه‌فه‌کردووه‌وحه‌زه‌به‌هارییه‌کانی له‌پایزی خۆیدا وشک وقه‌تیس کردووه‌.ئه‌وده‌یه‌وێت عاشق ببێت ئه‌وساسێکس بکا،به‌رله‌عاشقبوون سێکس ئازاری ده‌دات.که‌ئه‌مه‌به‌درێژاییی رۆمانه‌که‌ هاودژی یه‌کترده‌که‌وێته‌وه‌ له‌گه‌ل هه‌وه‌س ونه‌ریت وعه‌شق وغه‌ریزه‌کانی.ده‌شێ له‌رێگه‌ی موماره‌سه‌کردنی سێکسه‌وه‌ ژن داگیربکرێت،وه‌لێ ناشێ عه‌شق داگیربکرێت.عه‌شق وحه‌زه‌به‌هارییه‌کانی ژن ئازادبوونیان گه‌ره‌که‌،نه‌وه‌ک داگیرکردن.له‌پشتی هه‌مووئازادییه‌که‌وه‌ عه‌شقێکی پرله‌حه‌زوخه‌ون بوونی هه‌یه‌،ئیشکاله‌تی هاودژبوونی نێوان موماره‌سه‌ی سێکس وحه‌زه‌به‌هارییه‌کانی عاشقبوون ته‌وه‌ری سه‌ره‌کی رۆمانه‌که‌یه‌له‌پاڵ کوشتندا.نووسه‌رهه‌میشه‌خه‌ون ده‌بینێت ولای وایه‌خه‌ونه‌کانمان چه‌شنی ئاوی رووباره‌کان ده‌رۆن وناوه‌ستن و ناگه‌رێنه‌وه‌.بۆیه‌خوێنه‌رله‌نێو ئه‌و‌زمانه‌ توکمه‌نه‌ی که‌پێی نووسیوه‌،ناتوانێت چه‌شنی شێرێکی برسی به‌په‌له‌ راوی مامزی دیمه‌نگه‌له‌کانی نێو رۆمانه‌که‌بکات.


له‌ده‌ستپێکردنه‌وه‌ی یاداشته‌کانی رۆژانه‌ییدا وشه‌کان به‌جۆرێ بارگاوی کراون که‌فانتازیای خه‌ونه‌پرگومان وپرسیاره‌کانی نووسه‌ره‌وه‌ کۆتایییان هاتووه‌. نووسه‌ر ئه‌وسێ مانگه‌ی که‌باڵه‌خانه‌ی رۆمانه‌که‌ی له‌سه‌ردامه‌زراندووه ‌و نه‌خشاندوویه‌تی، ئاوێته‌ی به‌رائه‌تی منداڵی وگه‌رانه‌وه ‌بۆ خه‌ونه ‌گه‌وره‌کانی به‌رایی، که‌رۆمانه‌که‌به‌ره‌و ئاقارێکی رازاوه‌ی سه‌وزی پرگوڵ بردووه‌.ده‌شێ هه‌رنووسه‌رێکی جواننووس له‌باره‌ی خه‌ونه‌کانی منداڵییه‌وه‌،له‌رۆمانێکدا به‌رائه‌ت بنووسێته‌وه‌،وه‌لێ خه‌ونه‌کانی منداڵی وپرسیاره‌سه‌ره‌تایییه‌کان به‌ئیستاتیکاکردن له‌گه‌ڵ ئه‌وزه‌مه‌نه‌پرگومانه‌ی که‌نووسه‌رتێیدا ده‌ژێت،ته‌وه‌ری سه‌ره‌کی رۆمانه‌که‌بێت.که‌"یالمارسۆدێرباری"به‌وردی کاری بۆکردووه‌.ئه‌و رۆمانه‌له‌ساڵی 1905بلاوکراوه‌ته‌وه‌.که‌سه‌دساڵ به‌رله‌ئه‌مرۆده‌کات.وه‌لێ تام وبۆی ئێستاده‌دات، نووسه‌ر ئه‌و دیمه‌نگه‌له ‌به‌رائه‌تییانه‌ی له‌واقیعی یاداشته‌که‌دا خه‌یاڵه‌کانی پێ په‌لکێشی ئیستاتیکاکردووه‌.زۆرجار به‌میتۆلۆژیه‌تی خودبه‌کۆتادێت، مومکینه‌ رۆماننووسه‌ گه‌وره‌کان هینده به‌ستوونه‌کانی خه‌یاڵ هه‌ڵزنابن که‌دواجاربه‌پێش واقیعگه‌له‌وه‌ که‌وتوون وسه‌رده‌م وقۆناغه‌کانی ژیانیان به‌زاندووه‌و بۆهه‌میشه ‌به‌زیندوویی ماونه‌ته‌وه‌.ئاخرئه‌وه‌ فیکره‌ی جوان وزمانێکی توکمه‌و پاراوه‌ته‌مه‌ندرێژی به‌نووسینه‌کانده‌دات ونووسه‌رسه‌رده‌مه‌کان له‌ێوواقیعی خۆیداده‌پێچێته‌وه‌. نووسه‌ربه‌وپه‌ری قوڵییه‌وه‌باس له‌ئازادکردنی ژنێکی داگیرکراوله‌لایه‌ن قه‌شه‌یه‌که‌وه‌ ده‌کات،که‌قه‌شه‌ی مێردی به‌هه‌ردوودیوه‌که‌ی ئازاری ده‌دات.هانابردن بۆدوکتۆرگلاس وگه‌ران به‌دوای فریادره‌سێک.ده‌شێ ئه‌وه‌ ده‌روازه‌ی رۆمانه‌که‌ نه‌‌بێت .به‌ڵکو کلیله‌که‌یه‌تی.دوکتۆرگلاس بۆپاراستنی حه‌زوئازادییه‌کانی عه‌شقی بیرله‌کوشتنی قه‌شه‌ده‌کاته‌وه‌ ،دوای ململانێیه‌کی مۆنۆلۆگی خودوگه‌یشتن به‌ مه‌حاڵ ولادان له‌داب ونه‌ریت ویاساکانی ژیان،بۆیه ‌دوکتۆرگلاس به‌حه‌پ قه‌شه ‌له‌ناوده‌بات،ده‌شێ کوشتنی که‌سێک به‌حه‌پ له‌پێناو ئازادکردنی که‌سێکی ترداپرسیارگه‌لێکی گومانگه‌ریی ده‌خاته‌به‌رده‌م ویژدانه‌وه‌.که‌نووسه‌ربه‌وردی پرسیاره‌گومانگه‌رییه‌کان وخه‌ونه‌ئه‌فسانه‌یییه‌کانی خودی راڤه‌کردووه‌وبه‌ئاقارێکدا بردوونی که‌هه‌ست به‌پربوونی گۆزه‌ی حه‌زو دڵی عیشق وته‌واوکارییه‌کانی هیومانیزمی ده‌که‌ین له‌به‌رده‌م کوشتنی که‌سێک له‌پێناو ئازادکردنی که‌سێکی‌ تر.ئاخرنووسه‌ری جواننووس خوێنه‌ره‌کانی هۆگری ئه‌و ده‌لاله‌ته‌گومانگه‌رییانه‌ی ژیان وپرسه‌ کانی کوشتن ده‌کات وده‌نووسێت"زۆرجاربیرده‌که‌مه‌وه‌که‌ئاخۆئه‌گه‌رهیچ کتێبێکم نه‌خوێندبایه‌وه‌وهیچ تابلۆیه‌کی هونه‌ریم نه‌بینیبا،چ سروشتێکم هه‌ڵده‌بژارد!".

کۆتایییه‌کان هه‌ر به‌ هیوای سه‌ره‌تان.


ئه‌و دیمه‌نگه‌لانه‌ی که ‌له ‌رۆمانی"دوکتۆرگلاس"دا سه‌دساڵه‌نووسراون وئێستایش خۆیان به‌سه‌رژیان و مرۆڤایه‌تیدا په‌خش ده‌که‌ن.

* کۆکردنه‌وه‌ی پاره‌ی رۆژانه‌بۆکرینی کتێب.
* په‌ره‌نه‌دانی زیاتربه‌خوێندن بۆپله‌ی به‌رزتروته‌واونه‌کردنی قۆناغه‌کان،له‌به‌رنان په‌یداکردن.
* توندو تیژی جه‌سته‌یی ورۆحی به‌رامبه‌ربه‌ژن.
* به‌کارهێنانی دین بۆوه‌سیله‌ی تایبه‌ت.
* باوکسالاری وگۆمه‌ڵگه‌ی نێری.
* داب ونه‌ریت وکۆسپه‌کانی خۆشگوزه‌رانی بۆژیانبوون.

چه‌ندسه‌رنجێک له‌باره‌ی وه‌رگێرانه‌که‌یه‌وه‌.


دیاره‌ وه‌رگێرانی رۆمانێکی پرفانتازیاو چر،کارێکی زۆر زه‌حمه‌تتره‌ ،له‌وه‌رگێرانی رۆمانێکی ساده‌،وه‌لێ ئه‌وه‌ ئه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێت که‌ئیشکاله‌کان له‌باره‌ی وه‌رگێرانه‌که‌وه‌ نه‌خه‌ینه‌روو.هه‌ندێک ده‌سته‌واژه‌ له‌زمانی کوردییدا مۆرکی ناوچه‌گه‌ریی پێوه‌یه‌.که‌ئه‌مه‌ له‌پرۆسه‌ی وه‌رگێراندا کاره‌ساته‌،یاخود به‌وشێوه‌یه‌ دروست نین و وه‌رگێرانه‌که‌ش ده‌چێته‌ خانه‌ی وه‌رگێرانێکی ناته‌ندروست .وه‌رگێر "دلاوه‌رقه‌ره‌داغی"هه‌م وه‌کونووسه‌روهه‌میش وه‌ک وه‌رگێر پانتایییه‌کی فراوانی له‌ئه‌ده‌بی کوردییدا داگیر کردووه‌،وه‌رگێر له‌م رۆمانه‌دا له‌نێوان وشه‌ی "وتی" و"گوتی"یداخۆی یه‌کلانه‌کردۆته‌وه‌.رۆمانه‌که‌ که‌ناوی"دوکتۆر گلاس"ه‌،وه‌لێ له‌ناساندنی کتێبدا"دکتۆرگلاس"ه‌.
"ئه‌گه‌ربۆنموونه" قورسه‌له‌سه‌رزماندا روونتره‌وتیژتره‌ ببێژرێت "بۆنموونه‌ئه‌گه‌ر".هه‌روه‌ها "ئێواره‌ت باش جه‌نابی قه‌شه‌،وه‌زعتان چۆنه‌؟"قه‌شه‌ ناوێکی تاکه‌و به‌ته‌نیاهاتووه‌،وشه‌ی"وه‌زعتان"یش کۆیه‌،جوانتروته‌ندروست‌تره‌ نووسرابایه‌"ئێواره‌ت باش جه‌نابی قه‌شه‌،ته‌ندروستیت چۆنه‌؟".وه‌لێ گرفتی گه‌وره‌ی وه‌رگێرانه‌که‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌زۆرێک له‌ده‌سته‌واژه‌کان شێوه‌زاری کوردستانی رۆژهه‌لاتین،که‌ئه‌مه‌ش به‌درێژای وه‌رگێرانه‌که‌ زالبووه‌ له‌هه‌ندیک ده‌ربریندا،ئه‌م هۆکاره‌ش له‌دواماهی کتێبه‌که‌دا خوێنه‌ری ژیرهه‌ستی پێ ده‌کات.
____________________________
په‌راوێزو سه‌رچاوه‌:
* رۆمانی (دوکتۆرگلاس)نووسینی - یالمارسۆدێرباری/وه‌رگێرانی له‌سوێدییه‌وه‌_دلاوه‌رقه‌ره‌داغی_له‌بلاوکراوه‌کانی ئاراس_ژماره‌_912_چاپی یه‌که‌م2009.

* نووسینی نێوکه‌وانه‌کان و مانشێته‌که‌م،له‌رۆمانه‌که‌وه‌ وه‌رگرتووه‌.

 

 

 

ماڵپه‌ڕی غه‌مگین بۆڵی