١٠\١\٢٠١٠

مرۆڤ و مرۆڤایه‌تیی.

عەبدولوەهاب عەلى

ئێمە هەموومان وەک مرۆڤ دەناسرێین یاخود پێناسە و ناوزەد دەکرێین ، بەڵام ئایا تاچەند وایە و تاچەند ڕاستە و گومان هەڵناگرێ ؟! ئایا هەمووزیندەوەرێکیش لەئاکارو بوون وسروشت و ژینگە و هەڵس وکەوت و توانا و هێزى بیرکەوتنەوەییدا ئەوانیش وەک زیندەوەر ناوزەد دەکرێن یاخود نا ؟!! ئایا دەتوانین بەهەموو مرۆڤەکان بڵێن مرۆڤ ؟ یاخود بەهەمووزیندەوەرەکانیش بڵێین زیندەوەر ؟! ئایا وەڵامەکە ئەوەنابێت کەنەخێر هەموومرۆڤەکان وەک مرۆڤ نین وەک ئەوەى زیندەوەرەکانیش هەموویان وەک زیندەوەر نین ، چونکە مرۆڤەکان پۆلێن دەکرێن وبەسانایى جیادەکرێنەوە لەیەکتر، لەرووى قەوارەوقەڵەوى و لاوازى ودرێژى وکورتى وڕەنگ وسیما و پێکهاتەى بایەلۆژى وجەستەیى وناخ وهەست ونەست و ئاست و تواناى بیرکردنەوەوئیدراکیان و هەروەها لەرووى هێز و وقودرەتیان بەسەرشت وتەن و مرۆڤ و زیندەوەرەکانى تردا، یاخود ژینگە و سروشت و شێوازى ژیان وگوزەران و تواناى ئابوورى وحەزو غەریزەکانیانەوە ، ئەمەجگە لەبوارەکانى ڕواڵەت ومیتودى ژیانى ڕۆژانە وخواردن وهەڵس وکەوت وپۆشاک وڕووشاک و تێڕوانیان بۆخۆیان وبەرامبەرو دەووروبەرەکانیان ، کەواتە هەموو مرۆڤەکان لەم بوار و ڕووانەوە لێک وپێک ناچن، کەواتە بەغەریزە مرۆڤ جیاوازە یاخود بابڵێن بە (فطرى)لەیەک جودان، هەرلەبەرئەوەشە کە ناتوانین بڵێێن هەموو مرۆڤەکان لەیەک دەچن یا وەک یەک نین!! چونکەلەناخ وبیرکردنەوە و هێز و هزر وتواناى بیرکردنەوەو ئیدراکدا وەک یەک نین ، کەواتە هەموومرۆڤەکان ناکەونە خانەى مرۆڤەوە ، وەک چۆن هەمووزیندەوەر وبوونەوەرەکانى تریش وەک یەک نین و وجیاوازن لەهەمووڕووێکەوە، جا ئەگەر ئەو مرۆڤ و زیندەوەر و بوونەوەرانەش لەیەک بنەچەو ڕەچەڵەک و ڕەگەزیش بن !! بۆنموونە مرۆڤ هەیە وەک دڕەندەیە و زیندەوەرێکى دڕەندەش هەیە بۆتە مرۆڤ دۆستێک و هەمووئاکار و سیما و ڕواڵەتەکانى دڕندەیى دەرکیى ودیارەکانى لەخۆى تەکاندووەو لە زۆربەى ڕوو و بوارەوە هەڵس وکەوت وئاکارەکانى خۆى گۆڕیوە ولەگەڵ مرۆڤەکانى ترو زیندەوەرەکانى ترو ودەور وبەرو ژینگە نوێکەى خۆى گونجاندووەو ڕەووتى ژیان دەکات و وەک بڵێى خۆی دەگونجێن و هەڵدەکات ، کەچى مرۆڤ هەیە بەخیلەو هەرگیز ناگۆڕدرێت ، ڕەزیلە، دڵپیسە ، سپڵەیە، چاوپیس ودەم پیس وداوێن پیسە ،خۆپەرستە ، کەم فرسەتە، درۆزنە ، فاڵچیە ، فێڵبازو تەڵەکبازە ، دەست بڕو دووڕووە ، ئاشوب گێڕو فیتنەچیە!!دزووچاوبرسیە!! چاوى لەماڵ وسامان وکەرامەت وشەرەفى مرۆڤى ترە. تەمەڵ و تەوەزەلە ،مشەخۆرە، نەزان وگێل وگەوجە، بێ چاو و ڕووە،بێ حەیاو بێ بەهایە، بڕواى بەهیچ پیرۆزییەک نیە، هیچ شتى پێ عەیب و عار و تانە نیە !!ڕسوایى بەسەربەرزى و ژێرکەوتنیش بەسەرکەوتن دەزانێ و وهتد.......

ئائەم جۆرەخەسڵەتانەى کەبەکورتى لەناو هەندێ کۆمەڵگاو مرۆڤەکاندا باوە لەم جیهان و ژیانەدا، ڕووى ناشیرین وقێزەوەنى مرۆڤە دڕندەکانن، ئەم دڕەندە مرۆڤانە چێژ ولەزەت لەئازاردانى مرۆڤە بێگەرد و پاکەکانى تر وەردەگرن ، بۆیە ئەو جۆرە بەناو مرۆڤانە، تانەن بەسەر تەوێڵى مێژوویى مرۆڤایەتیەوە! ئەم دڕەندەمرۆڤانە گورگ و جڕ و جانەوەرن و لەپێست و ڕواڵەتى مرۆڤدا خۆیان دەنوێنن ..... کەچى سەیر لەوەدایە هەندێ لە زیندەوەرە دڕندەکان وەک شێر و پڵنگ وگورگ و وورچ وبەراز و رێوى وسەگ ودەڵەک وکەمتیار و باز و هەڵۆ هتد....، کەنموونەى دڕەندەى چەنگڵستانەکانن ، دەگۆڕدرێن یاخود دەتوانرێ بگۆڕدرێن و وماڵی ودەستەمۆ بکرێن ، کەچى ناتوانرێت دڕەندە مرۆڤەکان بگۆڕدرێن یا خۆیان بگۆڕێن هەتا بژین ومابن ، ناتوانین دڕەندە مرۆڤەکان چارەسەربکەین وئەو ئەتوار وئاکار وخووڕەوشت وخەسڵەتانەى هەیانەو خوویان پێوەگرتووە هەرلەشیرى هەتا پیرى پێیان تەرک بکەین !! ناتوانرێت لەدڕەندەمرۆڤەوە و بیانکەیتە مرۆڤ دۆست، یان مرۆڤ ، بەو مانایەى مرۆڤى پێ پێناسە دەکرێت !!

مرۆڤەکان لەکۆمەڵگاى پێشکەوتوودا، تەنیا بۆخۆیان و دەوروبەرەکەیان وخێزانەکانیان ناژین ،بەڵکو مرۆڤەکان هەموویان بۆ مرۆڤەکانى تر دەژیین و هەموو پێکەوە یەکترى تەواودەکەن و پرۆسەى ژین وژیان بەئەنجام دەگەیەنن ، دوێنێ وئەمڕۆیان بنیاد ناوەو چاویان بڕیوەتەسبەینێ و داهاتووى یەکتر ، کەچى دڕەندەمرۆڤەکان ، هەر بۆئەو سات وکات وچرکەیە وەک گوورگ بۆ ورگ دەژین !! وەک بەراز غەریزە بێسنوورەکانى خۆیان پر ِو تێردەکەن !! کورد گووتەنى (گوورگن لەپێستى مەڕدا) کەواتە ، مەترسیدارترین دیاردە لەناو کۆمەڵگایەکدا کە سەرهەڵبدات وتەشەنە بکات ، ئەوەیە کە دڕەندەمرۆڤەکان ئەوانەى بیرکردنەوەیان لەپانتایى ورگ ولەپانى گەڵ ولەقوڵى گیرفانیان تێ ناپەڕێت و کەچی ژمارەشیان لەزۆربووندابێت !!! ئەمە لەڕاستیدا کارەساتە و دەبێت بەرى لێ بگیرێت و ژمارەیان کەم بکرێتەوە و چارەسەربکرێت یاخود نەخۆشخانەى نەخۆشیە دەروونى وسایکۆلۆژییەکانیان بۆدابین بکرێت ، یان وەکو شاڵاوێکى سەرتاسەرى ونیشتمانى بەرپابکرێت !! لەژێر درووشمى (تا دڕندەمرۆڤەکان کۆمەڵگەکەیان نەخواردووین بافریادڕەسى ئەمڕۆى خۆمان و سبەینێ نەوەکانمانبین).

دیارە بۆ بەرز کردنەوەى دروشمێکى لەم جۆرە ،زۆر کەرەسە و پێویستى و پێداویستى و تواناى مرۆیى و مادى و مەعنەویمان گەرەکە ، لەوانە :ـ عەقڵ ، مەنتق ، راستگۆیى ، لەخۆ بووردەیى ، لێبووردەیى ، ئارام و دان بەخۆدا گرتن ، کات ، پارەو سەرمایە ، راست پەرستى ،خۆشەویستى ، خۆنەویستى و ئیتر یەک دنیا پێداویستى تر ، چونکە دڕندە مرۆڤەکان خوێن مژن و نەک هەر تەنیا گۆشتمان دەخۆن بەڵکو ئێسکەکانیشمان تێک دەشکێنن و دەیکرۆژن ، ئەوانە هەرگیز توینێتیان ناشکێت و دەم و چاو برسین و وەک بەرزاو گورگن و تێر ناخۆن ، ناوگەڵ برسین ، غەریزەدارو غەدارن ، بێئابڕوون و شەرم لە هیچ عەیب و عارێک ناکەن ، دەم و دەست لە هیچ ناپارێزن ، گەر وابڕوا و ئەم دڕندە مرۆڤانە هەروا دەرفەتیان بۆ بڕەخسێ و بەردەوام بن ، ئەوا نەک مرۆڤە جوان و پاکەکانى ناو ئەم کۆمەڵگاو وڵاتە ئازار دەدەن ، بەڵکو وڵاتەکەشمان لوش دەدەن !!!..،

بۆیە پێش ئەوەى کار لەکار بترازێ دەبێت مرۆڤە جوانەکان و کۆمەڵگا و دەسەڵات هەموو دڕندە مرۆڤەکان یا پەراوێز بخەن یا مۆڵیان بدەن و دوورییان بخەنەوە لەناو خەڵکدا ، بۆ ئەم هەنگاوانەش هەزارو یەک رێگا چارە هەیە . بۆ ئەوەى مرۆڤەکانى تر هەموومان وەک ئینسان بۆ ئینسانیەت بژین نەک تەنیا هەر بۆخۆمان و بەس ، بۆیە دەڵێم زۆر ئاسانە مرۆڤ ببێتە دڕندە مرۆڤ ، بەڵام قورسترین و گرانترین و ئاستەمترین کار ئەوەیە ، چۆن مرۆڤ وەک مرۆڤ ببێتە مرۆڤ و و بۆ مرڤایه‌تیی بژى!!!!!