|
٩\٧\٢٠١٣
نامەیەکی کراوە:
بەڕێز مەسعود
بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان.
د. بورهان یاسین
دوای سڵاو و رێز،
بەر لە زیاتر لە ٩ ساڵ، رێک لە سەرەتای مانگی ١ی
٢٠٠٤دا، لەگەڵ چوار بەرێزی تر بە
نوێنەرایەتی ژمارەیەکی زۆر لە نوسەر و رەوشەنبیر و چاڵاکوانی مەدەنی و
سیاسی سەردانمان کردی لە سەری رەش بە مەبەستی پێشکەشکردنی پڕۆژەیەکی
گرنگ کە لە ١٦ خاڵ پێک هاتبوو وە پڕا و پڕ
بوو لە هەڵسەنگاندن و پێشنیار و بۆچوونی گرنگ و دلسۆزانە. لەو
سەردانەدا بەندە کەمتر لە ٢ خولەکی بەرکەوت
بۆ ئەوەی قسەکانم بکەم. شتێک کە پێشتریش ئاماژەم پێکردوە ئەوەیە کە من
قسەیەکم زۆر بە راشکاوی بەرەوڕووی ئێوە کردەوە ئەویش ئەوەبوو کە وتم "کورد
لە باشووری کوردستان لە بن لووتکەیە
و پاڵێکی کەمی دەوێ بۆ سەر لووتکە. ئێوە و
مام جەلال، پارتی و یەکێتی، بەرپرسن لەوەی دەست لە ناو دەست ئەو پاڵەی
کورد بدەن بۆ سەر لوتکە بەڵام ئەگەر ئەوە نەکرێ ئەوا بە ئەگەری یەکجار
زۆر کورد جارێکی تر بەرەو هەڵدێرێکی ترسناک شۆڕ دەبێتەوە.".
هەرچەندە راستیەکەی گومانم لەوە هەبوو کە
ئێوە دەتوانن ئەو پاڵەی کورد بدەن بۆ سەر لووتکە،
بەڵام هەندێک جار مرۆڤ هەندێ شت دەکات بۆ مێژوو و لە گۆشەی دلسۆزییەوە...
* *
*
من نامەکەم بە گێڕانەوەی ئەو رووداوەی
سەرەوە دەستپێدەکەم بۆ ئەوەی هەر لە سەرەتادا ئەوە بڵێم کە لەو رۆژەوە
ئێوە نەک هەر ئەو هێز و توانا و دڵسۆزیە نەبوون کە کورد پاڵ بدەن بۆ
سەر لوتکە، لوتکەی سەرکەوتن و حەسانەوە، بەڵکو لە ساڵانی دەسەڵاتدا وە
لە پێگەی هەرە بەرپرسیارییەوە (واتە لە
پێگەی سەرۆکایەتی هەرێمەوە) نەک هەر نەتان
توانی کورد پاڵدەن بۆ لوتکەی سەرکەوتن بەڵکو بگرە بە رادەی یەکەم ئێوە
و هاوپەیمانەکەت (یەکێتی نیشتمانی کوردستان)
بەرپرسن لە شۆڕبوونەوەی کورد بەرەو هەڵدێرێک کە ئەگەر بە جدی و
دڵسۆزانە رێگیری لێنەکرێ ئەوا بە ئەگەری زۆر ئەو هەڵدێرە بە
تراژیدیایەکی سیاسی و کۆمەڵایەکی گەورە بۆ باشوری کوردستان کۆتایی دێت!
پڕۆسەی شۆڕبوونەوە بەرەو هەڵدێر نەک هەر رەهەندی سیستەمێکی سیاسی تا
سەر ئێسقان شکستخوارد و ناتەندروست و گەندەل لەخۆ دەگرێ، بەڵکو کۆمەڵێک
رەهەندی تر هەن کە بەشێکن لەو سیاسەتە شکستخواردوە، هەر لە
پەیوەندییەکانی هەرێم و بەغدا، پەیوەندییە کوردستانییەکان، پەیوەندییە
ئیقلیمییەکان وە تا دەگاتە پەیوەندییە
نێونەتەوەییەکانی هەرێمی کوردستان.
بە باوەڕی خۆم سەفەرەکەی هەرە دوایت بۆ روسیا و فەرەنسا و نەمسا و
(...) بەرجەستەکردنێکی ئاشکرای ئەو شکستەی دەسەڵاتی هەرێمە. بەر لە هەر
شتێک ئەو سەفەرەی ئێوە بە توندی گرنگینەدان و بە هەند وەرنەگرتنی بەوەی
کە لە کوردستان روویدا وە روودەدات بەرجەستەکرد. لە عورفی سیاسەتکردن
بەردەوام سەرۆکی وڵاتان لە کاتی قەیران و بگرە لە کاتی رودانی هەندێ
رووداوی نەخوازراوی سروشتی یا هەتتا بگرە روداوێکی هاتوچۆ، یا ئەوەتا
بە زوویی سەفەرەکانی دەرەوەیان کۆتا پێدەهێنن و یەکسەر دەگەڕێنەوە
وڵاتەکانیان یا ئەگەر ئەو قەیرانە هەر لە زووەوە دەستیپێکردبوو (واتە
بەر لە سەفەر) ئەوا بەبێ سێ و دوو
سەفەرەکانیان بۆ کاتێکی تر دوادەخەن. لە راستیدا وەرگرتنی رای هێزە
سیاسییەکان لە مەڕ دەستور وە ناردنی بۆ پەرلەمان وە یەکسەر بە دواییدا
سەفەرکردن بۆ دەرەوە وە هێشتنەوەی وڵات لە قەیرانێکی قوڵدا "بەبێ سەرۆک
و بەبێ جێگرێکی خاوەن دەسەڵات" ئەوپەڕی کێماسی بوو لە شێوازی
بەڕیوەبردنی وڵات. هەموو ئەوەی کردتان لەوە زیاتر نەبوو کە ئەو تۆپی
یاری سیاسییەی ماوەیەکی زۆر بوو لە یاریگەی ئێوەدا گیری خواردبوو وە
نەتدەزانی چۆن یاری پێبکەی لە دوا هەوڵتدا ئەو تۆپەت فڕەدایە ناو
پەرلەمانەوە و خۆشت یەکسەر سەفەرەکەت دەستپێکرد وەک ئەوەی هیچ شتێکی
نیگەرانئامێز و قەیرانێکی سیاسیت لە وڵات جێنەهێشتبێت! مرۆڤ دەتوانێ
بپرسێ ئایا حیکمەت چیە کە لە لایەکەوە هەموو هەوڵێک دەدەی بۆ مانەوەت
لە پێگەی سەرۆکایەتی هەرێم، بەڵام لە لایەکی ترەوە ئەو هەموو ماوە زۆرە
(واتە هەرنەبێ لەسەرەتای مانگی ئەپریلەوە)
خۆت لە پشت هێڵی مەکتەبی سیاسیەکەی خۆت و مەکتەب سیاسیەکەی یەکێتی
حەشارداوە، بەبێ ئەوەی هەڵوێستی راستەقینەی خۆتت ئاشکرا بکەیت؟ لە
کاتێکدا خۆت لە زۆر بۆنەدا ئەوەت دووپاتکردۆتەوە کە ئێوە خولیای پێگە و
پۆست نین، کەچی لە لایەکی ترەوە هەردوو مەکتەب سیاسییەکانی یەکێتی و
پارتی کۆڵان بە کۆڵانی کوردستان گەڕاون و هەموو سیناریۆکانیان
تاقیکردۆتەوە بۆ هێشتنەوەی تۆ لەو پلە و پایەی کە ماوەیەکی ئەکجار زۆر
وە بە دەسەڵاتێکی یەکجار زۆرەوە، بە دەستتەوە بووە. دواجار شانۆگەریەکە
بە کودەتای ٣٠ حوزەیرانی ناو "پەرلەمان"
تەواو بوو. ئەوەی دەکرێ بۆ زۆر کەس جێگەی سەرسوڕمان بێت ئەوەیە کە دوای
ئەو هەموو هەوڵ و کۆششانەی دوو مەکتەب سیاسیەکە لە
سەفەر دەگەڕێیتەوە و دوودڵیت لە ئیمزاکردنی دوو یاسا
نایاساییەکەی ٣٠ی حوزەیران. ئایا دەتەوێ بەم
هەڵسوکەوتەت ناشیرینیەکانی پرۆسەکە ببەخشیتە ئەوانی تر وە جوانیەکان بۆ
خۆت بهێڵیتەوە، یا چی؟ ئاخر ئەمڕۆ مرۆڤ بە کەمترین رادەی
خوێندەواریشەوە ئەوە دەزانێت کە لە دوانیای بچوککراوەی ئیمڕۆماندا کە
مرۆڤ دەتوانێ لە مۆسکۆ و پاریس و ڤیەننا یا لە هەر شوێنێکی دونیا
بەشدار بێت لە هەموو چاڵاکیە سیاسییەکانی وڵاتەکەیدا لە رێگای ڤیدیۆ
- کۆنفرانس و چەندەها ئامرازی
پەیوەندییەکان و میدیا کۆمەڵایەتییەکانەوە... کۆتا، ئایا دەکرێ کەسێک
هەبێ باوەڕت پێ بکات کە ئێوە لە سەفەرەکەتاندا ئاگاداری ورد و درشتی
ئەو هەموو مەهزەلە سیاسییە نەبوون کە بە کودەتاکەی
٣٠ حوزەیران کۆتایی هات؟
لە لایەکی ترەوە، دەبێ ئەوەش بڵێم کە ئۆپۆزیسیۆنیش هەر لە سەرەتاوە
هەڵەیەکی گەورەی کرد کە لە سەرەتای مانگی ئەپریل قەبووڵیان کرد لە
ئاستی بەرزی هەر سێ حیزبەکە
(واتە کەسی یەکەمی ئەو حیزبانە) چاویان بە
مەلا بەختیار و فازڵ میرانی بکەوێت و گفتوگۆ لەسەر مانەوەی ئێوە، بە
شێوەیەک لە شێوەکان، لە سەرۆکایەتی هەرێم بکەن بە
بێ ئەوەی ئەم هێزانەی ئۆپۆزیسیۆن هەڵوێستی شەخسی
بێ سێ و دووی تۆیان زانیبێ. واتە هەر لە سەرەتادا هێزەکانی ئۆپۆزیسیۆن
بەوە رازیبوون باسی ئەم مەسەلە هەستیارە بکەن بەبێ ئەوەی هەڵوێستی
راستەقینە و بێ پێچ و پەنای شەخسی ئێوەیان زانیبێ.
ئەم هەڵەیەی ئۆپۆزیسیۆنیش یارمەتی ئێوەی دا بۆ ئەوەی خۆت بۆ ئەو هەموو
ماوەیە زۆرە لە پشت هێڵی دوو مەکتەب سیاسیەکەی خۆت و یەکێتی حەشار
بدەیت! هەروەک پێشتر گوتوومە دەبوایە هێزەکانی ئۆپۆزیسیۆن ئەو هەموو
کاتە گرانبەها و پڕ لە قەیرانەیان بە ئێوە نەبەخشیایە و بە یەک پرسیاری
راشکاوانەیان بەرەوڕووی ئێوە بکردایە: ئایا خۆت هەڵوێستت چیە لەو هەموو
باسوخواسە و ئایا خۆت کاندید دەکەیتەوە یا دەتەوێ دەسەڵاتت بۆ ماوەیەکی
تر درێژ بکرێتەوە؟ پێویست بوو بۆ زانینی ئەو هەڵوێستە شەخسیەی ئێوە بە
کەمتر لە بینینی ئێوە (روو بە روو)
رازی نەبوونایە. ئاخر لەو هەموو ماوە زۆرەدا لە لایەکەوە خۆت بەردەوام
جختت کردۆتەوە کە خولیای پلە و پایە نیت، کەچی لە لایەکی ترەوە
بەردەوام قسەکەری حیزبەکەت و بەرپرسانی تری پارتی ئەوەیان
دووپاتکردۆتەوە کە "سەرۆک بڕیاری کۆتایی خۆی نەداوە." باشە گەر سەرۆک
بڕیاری کۆتایی نەداوە ئەی ئەو دوو مەکتەب سیاسییە لەو هەموو ماوەیەدا
خەریکی چی بوون وە ئایا کودەتاکەی ٣٠
حوزەیران دەربارەی چییە، ئەگەر دەربارەی درێژکردنەوەی سەرۆکایەتی ئێوە
نیە؟
* *
*
دەمەوێ لەسەر رەهەندی نێونەتەوەیی سەفەری
هەرە دواییت قسەیەک بکەم، دوای ئەوەی پێشتر ئەو سەفەرەم گرێدا بە ئەو
قەیرانە ناوخۆییەی کە باشوری کوردستان دووچاری بۆتەوە. قەیرانێک کە
گەیشت بە لوتکەیەکی زۆر ترسناک لە کاتی ئەو سەفەرەدا. زۆر سەیرە رێک لە
کاتی سەفەرەکەی ئەو دواییەتدا بۆ ناو قوڵایی کۆمەڵگای نێونەتەوەیی کەچی
لە هەمان کاتدا گورزێکی هەرە ترسناک لە جێگەو پێگەی نێونەتوەیی باشووری
کوردستان دەدرێ بەبێ ئەوەی ئێوە و سەرکردایەتی کورد بە گشتی باسیان لەو
گورزە ترسناکە کردبێ، چ جای ئەوەی هەوڵی ئەوەتان دابێ کە رێگری لەوە
بکەن کە ئەو گورزە کوشندەیە بەر کوردستان و پێگە سیاسییەکەی بکەوێ.
مەبەست لێرە ئەوەیە کە رێک لە کات و ساتی سەفەرەکەی ئێوە بوو کە
ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان بڕیاری ئەوەی دا کە عیراق
دەربهێنێ لە ژێر پەرەگرافی ٧ی پەیڕە و پرۆگرامی ئەو رێکخراوە
(واتە نەتەوە یەکگرتووەکان).
بە باوەڕی خۆم ئەم بڕیارە گورزێکی کوشندە بوو لە پێگەی سیاسی و
ستراتیژی باشوری کوردستان لەبەر هۆیەکی زۆر
سادە ئەویش ئەوەیە کە بەراورد بە پێشوو ئەم بڕیارە دەرگاو پەنجەرەکان
لە نێوان کورد و کۆمەڵگای نێونەتەوەیی دادەخات؛ یا هەرنەبێ ئەو بڕیارە
ئێستگەیەکی ترسناکە لەو ئاراستەیەدا... لایەنێکی گرنگی مانەوەی عیراق
لە ژێر بەندی ٧ی نەتەوە یەکگرتووەکان ئەوەبوو کە باشوری کوردستان تا
رۆژێکیش بەر لە دەرچوونی ئەو بڕیارە دەرفەتی ئەوەی هەبوو کە لە کاتی
قەیرانێکیجدی لەگەڵ بەغدادا هەوڵی ئەوە بدات کە هەر لە چوارچێوەی بەندی
٧ بڕیارە مێژووییەکانی ٦٨٨ (بڕیار لەسەردراو
لە ٥ی ئەپریلی ١٩٩١) و
٩٨٦ (بڕیار لەسەردراو لە ١٤ی ئەپریلی
١٩٩٥)ی ئەنجومەنی ئاسایش زیندو بکرێنەوە. )هەر
بۆ ئاگاداری ئێوە و خوێنەر: بڕیاری ٦٨٨ بۆ
یەکەم جار لە مێژووی نەتەوە یەکگرتووەکان بە راشکاوی ناوی کوردی هێناوە
وەک خەڵکێکی چەوساوە لە ژێر حوکمی سەدامدا وە بڕیاری
٩٨٦ ئەو چوارچێوەیە بوو کە فرۆشتنی نەوتی
عیراقی رێکخست بەرامبەر بە خۆراک و دەرمان کە ١٣٪
لەو فرۆشیاری نەوتە لە ژێر سەرپەرشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بەر کوردستان
دەکەوت(. ئێمە دەتوانین کۆمەڵێک شت بوروژێنین دەربارەی هەڵوێستی ئێوە
لەو گورزە کوشندەیە کە بەر کورد کەوت لە رێگەی دەرکردنی عیراق لە ژێر
پەرەگرافی حەوت و بەو مانایەش گەڕانەوەی سەروەری تەواوەتی بۆ دەوڵەتی
عیراق کە گرنگترینیان نائاگایی ئێوەیە لە جدیەتی ئەو گورزە کوشندەیە کە
بەر کورد کەوتووە لە رێگای لابردنی عیراق لە ژێر بەندی حەوت. کاتێک
مرۆڤ راگەیاندنەکەی سەرۆکایەتی هەرێم دەخوێنێتەوە، کە بەو بۆنەیەوە
راگەیێندرا، بە ئاسانی لەوە دەگات کە سەرکردایەتی دەسەڵاتی کوردی بە
هیچ شێوەیەک لەو هەنگاوەی نەتەوەیەکگرتووەکان نیگەران نیە، بگرە
خۆشحاڵیشە پێی! راگەیاندنەکەتان بە هیچ شێوەیەک باس لە مەترسییەکان و
دەرهاوێشتە ترسناکەکانی ئەو رووداوە ناکات و بگرە هیچ تێبینیەکی جدیشی
لەسەر بڕیارەکە نیە.
لە لایەکی ترەوە موفارەقە (پەرادۆکسێکی)
گەورە ئەوەیە کە سەفەرەکەی ئێوە رێک بۆ ئەو وڵاتەش (فەرەنسا)
بوو کە ئەندازیاری هەرە سەرەکی بڕیاری ٦٨٨
بوو، کە دواتر لە ژێر سێبەری هەمان ئەو بڕیارە گەڕانەوەی خەڵکی
کوردستان بۆ شار و لادێکانیان وە پاراستنیان لە دەستدرێژیەکانی سەدام و
دامەزرانی دەسەڵاتی خۆماڵی فەراهەمکرا. بەو پێیە فەرەنسا ئەو وڵاتەیە
کە لە هەموو وڵاتانی تری جیهان ئاشنایە بە ئەو بەسەرهات و تراژیدیانەی
کە بەسەر کورد هاتوون و هەر ئەو ولاتەش بوو کە رۆلێکی گرنگی بینی لە
کەمکردنەوەی ئێش و ئازارەکانی ئەو گەلە، بەتایبەتی لە ڕێگەی کۆششیان بۆ
دەرکردنی ئەو بڕیارە (واتە بڕیاری ٦٨٨)ی
نەتەوە یەکگرتووەکان. موفارەقەکە لەم پرسیارە گرنگەدایە: ئایا لەو
سەفەرەتدا چەندە هەوڵی ئەوەتدا لە فەرەنسیەکان بگەیێنیت کە دەرچوونی
عیراق لە ژێر بەندی حەوت هێشتان کاتی نەهاتووە، بگرە زۆریش زووە.
فەرەنسیەکان خۆیان باش لەوە دەگەن کە هێشتان
نزیکەی ٤٠٪ خاکی باشووری
کوردستان مەترسی جدی لەدەستچوونی لەسەرە و کێشەیەکی زۆریشی لەسەرە.
فەرەنسا ئەوەش دەزانێ کە عیراق بە هێزی سەربازی خۆی هەڕەشەی لە کورد
کردوە، کەچی ئەو هەڕەشەیە لە کاتێکدا بووە کە هێشتان عیراق لە ژێر
بەندی ٧ی نەتەوە یەکگرتووەکاندا بوو! پرسیارێکی لۆژیکی ئەوەیە ئایا گەر
عیراق دەرچوو لە ژێر ئەو بەندە، بەو پێیەش دەرفەتی خۆبەهێزکردن و
پڕچەککردنی هەبوو، ئەو کاتە چی رودەدات؟ ئەوە و زۆر بابەتی تر کە
هێشتان کێشمەکێشمیان لەسەرە لە نێوان بەغدا و هەولێر و فەرەنسا بەر لە
هەر وڵاتێکی تر باش ئاگاداری ئەو شتانەیە و هەرنەبێ لە رابردووشدا
زێترین رادەی هاوکاری و پشتگیری لە کورد کردوە.
دەتوانم لەوە دوورتر بڕۆم و بڵێم ئەم بابەتە (واتە
بابەتی دەرچوونی عیراق لە ژێر بەندی حەوت)
نە لە مۆسکۆ و نەش لە پاریس بۆ ئێوە جێگەی باس و گرنگیپێدان نەبووە،
بەڵکو ئەوەی جێگەی باس بووە فرۆشتنی نەوت و هەندێ ئالوێری بازرگانی و
ئابووری بووە. ئەوەتا بە پێی دوایین هەواڵەکان ئێوە لە مۆسکۆ خەریکی
دروستکردنی "لۆبی سەرمایەداری" بوون! دواجار هەمووشمان باش دەزانین کە
لە فرۆشتنی نەوت خەڵکی کوردستان نەک هەر داهاتەکەی بەرناکەوێ، بەڵکو
ئەوەی بەریدەکەوێ کۆمەڵێک نەهامەتییە و کۆمەڵێک باجە کە لە ئاستە هەرە
سیاسی و ستراتیژییەکانی کێشەکەیدا دەیدات:
١- ئەو داهاتەی نەوتە کۆمەڵێک سەرکردەی تەماحکار و هێزی سیاسی کردوە بە
موتەکە بەسەر ژیانی خەڵکی کوردستانەوە و گەندەڵی و دەرهاوێشتەکانی
گەندەڵیشی گەیاندۆتە ئاستە ستراتیژییە هەرە ترسناکەکانی.
٢- ئەو داهاتی نەوتە بەشێکی زۆری لە کۆمەڵگا کردوە بە توێژێکی مشەخۆر
(لەوانەش بەشێک لە توێژی رۆژنامەنووس و
نووسەر و مامۆستا و یاساناس و پەرلەمانتار و... هتد)
ئەمەش رێک شێوازی بەکاربردنی داهاتە ئابووریەکانە بۆ لاوازکردنی
سیاسییانەی کۆمەڵگاو لێکترازاندنی لە شێوەی ''مەشیەخە" عەرەبییەکانی
ناوچەی کەنداو.
٣- ئەو داهاتە بووەتە رێگرێکی گەورە لەبەردەم چارەسەرکردنی راستەقینەی
کێشە "هەڵپسێردراوەکانی" نێوان بەغدا و هەولێر.
٤- نەوت و بەرژەوەندییە ئابووریەکان بە شێوەیەکی ترسناک و ناهاوسەنگ و
بیناکراو لەسەر بنچینەی بەرژەوەندیەکانی تاکە حیزبێکی سیاسی
پەیوەندییەکانی باشووری کوردستان و تورکیایان رێکخستوە. لەو
پەیوەندیانەشدا یەک شت گرنگە )هەڵبەتە لە دیدی ئێوە و حیزبەکەتانەوە(
ئەویش ئەوەیە کە تورکیا بگاتە ئەو قەناعەتە کە تەنها و تەنها پارتی و
سەرکردەکانی )بە تایبەتی خۆت و بنەماڵەکەت( دەتوانن زامنی ئەو پەڕی
قازانج و دەستکەوت بن بۆ ئەو وڵاتە و بەرژەوەندییە ئابووری و
سیاسییەکانیشی ئەو پەڕی پارێزراو بن، بە رادەیەک کە ئەگەر پارتی
دەسەڵات لەدەست بدات ئەوا ئیتر زیانی هەرە گەورە بەر تورکیا دەکەوێت!
٥- شێوازی مامەڵەکردنی دەسەڵاتی سیاسی لەمەڕ کەناڵەکانی پەیوەندی لە
نێوان باشووری کوردستان و جیهانی دەرەوەدا
بە شێوازێک بووە کە ئیتر بە ئاسانی مرۆڤ دەتوانێت بڵێت ئەم
مامەڵەیە کارەساتئامێز بووە: بە
کورتی و بە چڕی ئەم کەناڵانە، کە دەبێ هی دانوستاندن بێت لە خزمەت دۆزی
رەوای خەڵکی کوردستان، رێک گۆڕدراوە بە کەناڵێکی زەبەللاحی نەوت فرۆشتن
و هەموو شێوەیەکی قۆرخکاری ئابووری و بازرگانی بۆ دەوڵەمەندکردنی
کۆمەڵێک لە چاوبرسیەکانی دەسەڵات وە بەهێزکردنی پێگەو پایەی هەندێ
سەرکردە و هێزی سیاسی لە پێش هەمووشیانەشەوە بنەماڵەو حیزبەکەی خۆت...
دواجار ئێوە دەرچونی عیراق لە ژێر بەندی حەوت نەک هەر بە گورزێکی
کوشندە لە کورد نازانن، بەڵکو خۆتان باش لەوە ئاگادارن کە لە ساڵانی
پێشوودا بەردەوام دوو ئەندازیاری هەرە گرنگ لە هەوڵ و کۆشش بۆ بە
ئاکامگەیاندنی ئەم کارەساتە
(واتە دەرهێنانی عیراق لە ژێر بەندی حەوت)
دوو سەرکردەی کورد بوون، یەکێکیان ئەندامێکی مەکتەبی سیاسی حیزبەکەتان
(هوشیار زێباری)یە
و ئەوەی تریشیان سەرۆک کۆماری عیراق (مام جەلال) بووە...
* *
*
لەم بەشەی نامەکەمدا دەخوازم باس لە هەندێک
لە رەهەندەکانی شێوازی ئیدارەدانی سیاسی لە ژێر دەسەڵاتی ئێوەدا بکەم.
لە ژێر فەرمانڕەوایی ئێوەدا بەردەوام پارتی و حیزبە هاوپەیمانە
ستراتیژیەکەتان (یەکێتی نیشتمانی کوردستان)
شانازیتان بە هەرچی شتی باشەوە هەیە کردوە، بەڵام کورتیەکەی ئێستاش هەر
ئەوهاوپەیمانیە (کە ناوتان ناوە ستراتیژی
بەڵام تا سەر ئێسقان هی مۆنۆپۆلکردنی دەسەڵاتە)
بە کۆمەڵێک شتەوە ڕاگیراوە، کە هیچیان جێگەی شانازی نین:
١- ئێستاشی لەگەڵدا بێت خەڵکی کوردستان و قەواعیدی ئەو دوو حیزبە
هاوپەیمانە بەردەوام بەوە ترسێندراون، بە تایبەتی لایەنی یەکێتی، کە
ئەگەر بەو تەرتیباتانە رازی نەبن کە پارتی داوایاندەکات لە چوارچێوەی
ئەو هاوپەیمانییە، ئەوا ئەلتەرنەتیڤ گەڕانەوەیە بۆ دوو ئیدارەیی، کە
تیاییدا پارتی فەرمانڕەوایی بەسەر زۆربەی زۆری کوردستاندا دەبێت و "ئۆتۆنۆمیش
بە سلێمانی" دەدرێت. لە ڕاستیدا بە پێی هەندێ هەواڵ، لە گفتوگۆکانی بەر
لە رێکەوتنی هەرە دوایی لە ٣٩ی حوزەیران لەگەل یەکێتی باس لەوە دەکرێت
کە یەکێتی بەوە ترسێندراوە کە گەڕانەوە بۆ دوو ئیدارەیی یەکێکە لە
بژاردەکان ئەگەر لە لایەن یەکێتییەوە پشتیوانی لە داخوازییەکانی پارتی
نەکرا.
٢- لە لایەکی ترەوە ئێستاشی لەگەڵدا بێت باشووری کوردستان بە شێوەی دوو
ئیدارە بەڕیوە دەبرێت. لە راستیدا نەک هەر ئەوە بەڵکو دوای یەکگرتنەوە
رووکەشەکەی هەردوو ئیدارەی سلێمانی و هەولێر، کوردستان نەک هەر نەبووە
خاوەنی یەک ئیدارە بەڵکو بووە خاوەنی سێ جۆر لە ئیدارە لە چوارچێوەی
یەک ئیدارەدا:
ا- حکومەتێکی
بەهێزی پارتی کە خاوەنی یەکێک لە فایلە هەرە هەستیارەکانە کە ئەویش
فایلی نەوتە. لە راستیدا ئەو فایلە نەک هەر بۆ خەڵک سندوقێکی رەشە،
بەڵکو بۆ پەرلەمان و هاوپەیامنەکانت و بگرە ئەو بریکاری وەزارەتی
نەوتەییش (لەسەر میلاکی یەکێتی هاوپەیمان) وەک مەتەڵێک لە سندوقێکی
رەشدایە و لە دەست پارتیدایە. دواجار ئەم بریکارە، کە بەر لە، کەم یا
زۆر، ٧ مانگ پۆستەکەی پێدرا دواتر بەر لە
ماوەیەکی زۆر کەم نەمان زانی ئایا ئەو بریکارە وەک زەلیلکردنی
هاوپەیمانەکەتان دەرکرا یا خۆی بە "خواستی خۆی" وازیهێنا، دوای ئەوەی
گەیشتە ئەو باوەڕەی کە لە پۆستەکەیدا "هیچ بە دەستە"؟
ب- حکومەتێکی لاوازی یەکێتی. نمونەیەکی سادە
و ئاشکرای لاوازیی و بێدەسەڵاتی ئەو حکومەتە ئەو راستییەیە کە دوای ٧
ساڵ لەوەی کە کۆسرەت رەسوڵ جێگرتان بووە، دەڵێم دوای حەوت ساڵ، ئەوجا
بۆ یەکەم جار لە ماڵپەڕی "سەرۆکایەتی هەرێم" باسی یەکێک لە چاڵاکیەکانی
ئەو جێگرەت دەکرێ بە وێنەی خۆیەوە.
ج- حکومەتێکی بە ناو یەکگرتوو بۆ خۆڵ
لەچاوکردنی خەڵک. بە داخەوە ئەمڕۆش دوای ئەو هەموو ساڵە زۆر جار لەسەر
زاری بەرپرسان خۆیان )دەسەڵاتداران نەک ئۆپۆزیسیۆن( دەبیستین کە لە
کوردستان هێشتان دوو ئیدارەیی بوونی هەیە ''بەڵام هەوڵدەدەین ئەو
یەکگرتنەوەیە بە کۆتا بگەیێنین".
٣- بەردەوام خەڵکی بەوە ترسێندراوە، بە تایبەتی جەماوەری یەکێتی، کە
ئەگەر ئەو هاوپەیمانیە نەبێت ئەوا مەترسی شەڕی برا کوژی لەبەردەرگایە:
هاوپەیمانی بە ئامرازی تۆقان و مەترسی لە شەڕی براکوژی ڕاگیراوە؛
دواجار یەکێک لە شانازی و نازە هەرە گەورەکانی دەسەڵاتتان )لە
چوارچێوەی ئەو هاوپەیمانە ستراتیژییە( ئەوە بووە کە گوایە ئاسایش و
هێمنی لە سێبەری ئەو دەسەڵاتەدا بەرقەرارە. بەڵام ئایا دەکرێ لە وڵاتێک
ئاسایش و هێمنی بەرقەرار بێت بەڵام بە رۆژی نیوەڕۆ، لە ناوەڕاستی
پایتەختی ئەو دەسەڵاتە وە لە بەردەرگای حەرەمی زانکۆ خوێندکار و
رۆژنامەنووس سەردەشت عوسمان بڕفێندرێ و دواتر بە هەمەجیترین شێوە
تیرۆربکرێ؟ حەز دەکەم ئەوەتان بیر بخەمەوە کە یەکێک لە درێژترین وە
خوێناویترین شەڕە ناوخۆکانی جیهان شەڕی ناوخۆی لوبنان بوو کەچی بە
درێژایی ئەو هەموو ساڵانەی شەری ناوخۆیە لە لوبنان تەنها یەک کەس لە
ناو حەرمی زانکۆ (زانکۆی ئەمریکی لە بەیروت) کوژرا کە ئەویش کەسێکی بە
ناسنامە ئەمریکی بوو! لەگەڵ تێرۆرکردنی سەردەشت عوسمان پایتەختی ناز و
شانازی گۆڕدرا بە پایتەختی ترس و تۆقاندن و تێرۆر؛ لەگەڵ لەگۆڕنانی
جەستەی سەردەشت ناز و شانازی دەسەڵاتی ئێوەش لە گۆڕنرا! دواجار دەخوازم
لەسەر ئەم بابەتە بۆچوونی خۆم بخەمە روو:
کەسانێک پێویستیان بە ترساندنی ئەوانی ترە کە خۆیان هەر زوو لە ناخی
خۆیاندا تۆقاون و ترساون! بەندە لە رێگای ئەم نامەیەوە نامەوێت داوات
لێ بکەم کە خۆت سەرکردایەتی هەوڵێکی نیشتمانی راستەقینە و جدی بکەیت بۆ
رێگرتن لە غلۆربوونەوەی باشووری کوردستان
لەو نشێوی هەڵدێرە. ئەم جارە دەمەوێ (دوای نۆ ساڵ لە ئەزمونی پێشووم)
بڵێم کە من تێگەیشتنم هەیە بۆ ئەو بۆچوونە و بگرە خۆشم لەسەر ئەو
بۆچوونەم کە لەم هەڵدێرەی باشووری کوردستان
ئێوە بەرپرسی یەکەمن. بە داخەوە ئەو هەموو شانۆگەریانەی دەسەڵات، لە
ژێر سەرکردایەتی و سێبەر و ئاراستەی ئێوە، کە لە ماوەی دواییدا
دەربارەی هەڵبژاردنەکان کراون ئەو تراژیدیا کوردییە دەباتە ئاستێکی
هەرە مەترسیدار و ترسناک، تراژیدییایەک کە لە سەروبەریدا خۆکردە. ئەم
شانۆگەریانە کۆمەڵێک دەرهاوێشتەی پشتشکێنیان دەبێ هەر لە نەمانی متمانە
بە سیاسەت و سیاسەتکردن و ئەوەشی ناوی ئەزموونی
دیمۆکراسییە تا دەگاتە ئەوەی ناشیرینکردنی ئەو ئەزموونە و بێبەشکردنی
لە هەموو جۆرێکی متمانە لە چاوی دۆستانی دەرەوە و کۆمەڵگای
نێونەتەوەییدا. چۆن دەکرێ کۆمەڵگای نێو نەتەوەیی باوەڕتان پێ بکات کە
ئێوە خەمخۆری ئەزمونی دیمۆکراسین کاتێک هەموو لایەک ئەوە دەزانن کە
ماوەی نۆ ساڵە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان نەکراوە وە دواجار دوای
ئەو هەموو ماوەیە خۆت بڕیار دەدەی هەڵبژاردنەکان لە
٣٠\٩\٢٠١٣ بکرێ دواییش هەر خۆت و هاوپەیمانەکانتان جارێکی تر
هەڵبژاردنەکانتان هەڵدەوەشێننەوە و بۆ کاتێکی نادیار دوایدەخەنەوە؟
* *
*
لە راستیدا مەبەست لەم نامەیەی بەردەست
زیاتر ئەوەیە کە رای خۆم بە راشکاوانە بە خۆتان بگەیێنم وە لە رێگای
بڵاوکردنەوەشی وەک نامەیەکی کراوە لەگەڵ هاونیشتیمانیانی خۆشم بدوێم!
داواکاری لێتان بۆ ئەوەی هەوڵی جدی بدەیت بۆ دانانی سنورێک بۆ ئەو
قەیران و روچوونە لە هەڵدێرێکی زۆر مەترسیدار بۆ سەدان هەزار کەسی
رەشپۆش و جگەر سوتاو لە کەسوکاری ئەنفالکراوەکان و قوربانیانی چەکی
کیمیاوی و خەڵکی کوردستان بە گشتی بەجێ دەهێڵم. پێویستە ئەوەش بڵێم کە
گوێنەدانە داواکاری و نیگەرانیەکانی ئەو هەموو خەڵکە بە ئەگەری زۆر
ببێتە هۆی ئەوەی کە ئەو خەڵکە بە شێوەیەکی تر، لە شێوازی میسر و تونس و
هەندێ وڵاتی تر داواکارییەکانی بخاتە بەردەمت! هەر لەو رۆشناییەشەوە
تکا دەکەم سەفەری داهاتوتان با بۆ میسر و تونس و یەمەن و (...) بێت
بەڵکو ئەم جارەیان لە نزیکەوە لە رێگەی ئەو سەفەرەتەوە باشتر لە هێز و
توانای جەماوەر و شەقامی توڕە حاڵیت ببیت!
سڵاو و رێزی دووبارەم!
٤\٧\٢٠١٣
- زانکۆی لوند، سوێد
ماڵپه‌ڕی د. بوڕهان یاسین
|
