٢٨\٧\٢٠١٢

نەجیبە مەحمود:

ژنانی رێچکەشکێنمان کەمن و بە پەنجەی دەست دەژمێردرێن..

ئەوانیش لە هیچ روویەکەوە بایەخیان پێنەدراوە.

ئامادەکردنی: لوقمان کەریم

لوقمان کەریم: ڕزگار بوونی ئافرەت لەخۆرئاوادا، بووە بە حەقیقەت، پاڵنەرە دیارەكەیش هەڵكشانی بزوتنەوەی فێمینیستییە، دیارە ڕێبەرەكانی ئەم بزوتنەوەیە هەموو هەر ژنان نەبوون و نین، یەكێك لە دیارترین كەسایەتیەكان، فەیلەسوفی لیبراڵ و ئابوریناس "جۆن ستیوارت میڵ‌"ـە، ئەمەش مانای ئەوەیە پیاوان ئەگەر بەرژەوەندی هاوبەشیشیان نەبێ‌ لەوەها بزوتنەوەیەكدا، ئەوە دواجار لەدونیایەكدا دەژین، ئەو دنیایەی یەكسانی جێندەری تیایدا بووە بە بابەتێكی بەڵگەنەویست. پرسیار ئەوەیە: پیاوان، لە كۆمەڵگەی خۆرهەڵاتی، یان بانزیكتر بینەوەو بڵێین لە كوردەواریدا، تایبەتیش توێژی دەستەبژێران، چۆن دەتوانن ببنە میراتگری ئەو فەرهەنگە مرۆسالارە و، رزگاركردنی خوشكەكانیان لە كۆیلایەتی و ئەو باوكسالارییەی تێیكەوتوون چۆن لە لا ببێتە ئامانج، چۆن بتوانن وەها پرسێك بە گرینگترین بەرپرسیارێتی سەر شانی پیاوانەی خۆیان بزانن؟

نەجیبە مەحمود: دیارە کێشەی ژنان کێشەیەکی جیهانییە... جیاکاری رەگەزیش مێژوویەکی زۆر کۆنی هەیە.. بە پێی ناوچە گۆرانی بەسەر دادێت ،ئەویش پەیوەسەتە بە جۆری كلتور و ئاستی فەرگەنگی و شارستانیەتی ناوچەکە... هەر بۆیە جۆری کێشەی ژنان لە خۆر ئاوا لە گەڵ خۆرهەڵات جیاوازە.. رەنگە لە هەندێک پێشێلکاریدا لە یەکچون هەبێت بەلام.. بە شێوەی جیاواز... بۆ نموونە تا ێستاش لە زووربەی ولاتە پێشکەتووەکانی خۆر ئاوا ژنان لە کرێ ی کاردا یەکسان نین... هەر بۆیە سەبارەت بە لێکۆلینەوەیەکی وورد و زانستیانە لەسەر کێشەی ژنان لە خۆرهەلات.. یان با بڵێن لە کۆمەلگەی کووردەوایدا پێویستی بە خەلکانی شارەزا هەیە کە خەلکی ناوچەکە بێت و ئاشنایەتی هەبێت لە گەڵ نۆرمە کلتوورییەکان.

هەموومان باش ئەزانین کە، راستە بزووتنەوەی فیمینیستی لە خۆر ئاوا بەردەوام لە گەشەکردن دایە.. بەڵام لە هەمان کاتدا باروودۆخی سیاسی و ئەمنی و ئابووری و یاسایی و فەرهەنگی وکۆمەلایەتی وچەمکە کانی ئازادی و دیموکراسیش شان باشانی بزوتنەوەکە لە گەشەکردندایە.. بەرادەیەک کە مرۆڤ هەست بە بوونی خۆی ئاکات، ماڤی پارێزراوە هاوکاری و پاڵشتی ئەکرێت بۆ خزمەت بە بزووتنەوەکە و ژنان.

ئەوەی کومەڵگەی کووردی جیا ئەکاتەوە لە کۆمەڵگەی خۆرئاوا، ئەوەیە کە هیچ جۆرە هاوکاری، سیاسی و ئابووری و کۆمەلایەتی و رۆشنبیری و یاسایی لە خزمەت بە بزووتنەوەی ژناندا نەبووە... لەگەڵ ئەوەی ژنان بە بەردەوامی لە کار و خەبات دان... جگە لە نەبوونی ئەو هاوکاری و پاڵپشتیە، لە هەمان کاتدا کاریگەری هزری دەسەلات و حیزبی حاکم لە ناوچەکەدا هەردەم کاریگەری راستەو خۆی، خۆی هەبووە لە شێوەی حوکمرانی و پەروەردە کردن و را‌هێنانی تاکەکانی کۆمەلگە دا... ئەوە جگە لەوەی بوونی شەری دەسەلات و خەساندنی کۆمەلگە بە بروو بیانووی جۆراو جۆر کە بۆتە هۆی تەمبەڵ کردنی کۆمەلگە ئەوانەش ڤاکتری گرنگن کە تاکەکانی کۆمەلگە بە ژن و پیاوەوە هەوڵنەدات بۆ باشتر کردنی ژیانیان لە هەموو بوارەکاندا ...کە ئەوەش لە لایەن دەسەلاتەوە زەمینەی بۆ لە بار کراوە ...وە لەهەمان کاتدا ،بایەخدان بە زیندوو کردنەوەی هزری خێلەکی و بلاو کردنەوەی خوراڤیات بە بیانووی جۆراو جۆر کاریگەری راستەو خۆی هەبووە لە ناوجەکە و پەروەردەکردن و بەرهەمهێنانی تاکی لاوز ..تاکی لاوازیش تواناکانی سنووردارە لە رووبەرو بوونەوە و هەولدان بۆ فەراهەم کردنی ماڤ و ئازادیەکان.

گومان لەوەدا نییە کە ژنان لەکوردستان وەک ژنانی هەموو دونیا خەباتیان کردوە و بەردەوامن لە خەبات کردن، بەلام تا ئێستا لە کوردستاندا هەوڵ نەدراوە و بۆ پەروەردەکردنی کادری ژن بە شێوەێوەیەکی زانستیانە لە بوارەکەی خۆیدا تا بتوانێت بیر بکاتەوە لە دانانی پلان و بەرنامە بۆ خەبات و تێکۆشانێکی نویخوازانەو هاوچەرخانە کە قوناغ بە قوناغ کاری جدی و فیکری و مەیدانی بکەن واز لە کارو خەباتی سوننەتی بهێنن ، کە کاریگەری خۆی هەبێت لەسەر سیستمی کۆمەلایەتی و سیستمی حوکمرانی لە کووردستان بە شیوەیەک کە لە دەستوور و یاسا و رێساکاندا رەنگ بداتەوە.

ئەوە ئەرکێکی قورسە لە کۆمەڵگەیەک کە پێکهاتەکەی بەو شیوەیە بێت و کۆمەلگەیەک تا ئێستا تاکەکانی ژیر دەستە و ئازاد نەبن.. جا کۆمەلگەیەکی پیاوسالاری کە هیج یەک لە تاکەکانی بە ژن و پیاوەوە ئازاد نەبن.. چۆن ژن ئازاد ئەبیت لە کاتێکدا دوای دەیان ساڵ لە خەبات هێشتا وەک مرۆڤی تەواو سەیر ناکرێت.. لە رووی یاسایەکی داسەپاو دا پلە دووە.

ئەوە جگە لەوەی تا ئێستا لە ولاتێک و ناوچەیەکی دەولەمەندی وەک کوردستان، هێشتا ژنان هەژارترین توێژی کۆمەلگەن... هەردەم ژن وەک کریکارێک سەری ئەکرێت و پەروەردە ئەکرێت، نەک وەک خاوەن کار و خاوەن بریار.. ئەوەش بۆتە فاکتەرێک کە هەرگیز ژن بیر نەکاتەوە کە لە رووی ئابوورەیەوە سەر بەخۆ بێت بۆ ئەوەی لە رووی فیکریشەوە ئازاد و سەر بەخۆ بێت و بیر لە ململانیەکی زانستیانە بکاتەوە لە گەڵ پیاوان، لە پیناو بەرەوپێشبرردنی پێگەی ژن لە سەرجەم بوارەکاندا.. تا ژن لە رووی ئابوورییەوە سەر بەخۆ نەبیت هەر دەم ئەبێت چاوەروانی ئەوە بکات کە بەرژەوەندیەکانیشی لە مەترسی دایە و تەنها بە هەوڵ و خەباتی خۆی ئەتوانێت مافەکانی خۆی بستێنێتەوە ئەگەر نا ئەوە تواناکانی سنووردار ئەکرێت... بۆیە گرنگە بزووتنەوەی ژنان لە کوردستان هەولی راشکاوانە بدەن بۆ بەهیزکردن و پڕ چەک کردنی خۆیان لە رووی فیکر و ئابووری.. تاکە رێگەیە بۆ رووبەروو بوونەوە و خۆ رزگار کردنی لە ژێر دەستەیی و دەسەلاتی پیاوسالاری...

ئەوەی ئەیبینین هەرگیز ئەو هێزە سیاسیانە نابنە پالپشت بۆ خەباتی سیاسی و بزووتنەوەی فێمێنیستی ژنان، لەبەر ئەوەی هێشتا هێزە سیاسیەکانیش گیرۆدەی دەستی هزری خێلەکین و دەسەلاتێکی پیاوسالاری زالەو بۆتە بریاردەر... نموونەش لە دەستور و یاسا و ریساکاندا رەنگی داوەتەوە کە ئەوانن بوونەتە بریار دەری، کاتێک دێتە سەر مافەکانی ژنان لەوپەری راستەوە تا ئەوپەری جەپ کۆکن لەسەر مانەوە و چەقبەستنی ئەو باروودۆخە یاساییە و بیانووی جۆراوجۆری بۆ ئە‌هێننەوە کە هێشتا کۆمەلگە نە گەیشتۆتە ئەو ئاستەی یاساکان گۆرانکاریان بەسەر دا بێت لە کاتێکدا ئەو یاسایە لە سالی ١٩٥٩ وە دانراون.. لە هەموو دونیادا یان هێزی فیکری کۆمەلایەتی یاسا ئەگۆریت، یان یاسا فیکری تاکەکانی کۆمەڵگە ئەگۆرێت...  بەداخەوە کە ئەو دەسەلاتە هیچیانی پێنەکراوە نەکۆمەلگە و نە یاسا... دیارە ژنانیش بەراستی زۆرن لە مەیدانی خەباتدا، بەڵام ژنانی رێچکەشکێنمان کەمن و بە پەنجەی دەست دەژمێردرێن.. ئەوانیش لە هیچ روویەکەوە بایەخیان پێنەدراوە.

بۆیە درووست بونی بزووتنەوەیەکی راستەقینە لە کووردستان دا کاری زۆر و جدی ئەوێی.. پیویستی بە لیکۆلینەوەیەکی لۆژیکی و زانستیانە هەیە ،تا بکریتە سەر چاوە بۆ نوێکردنەوەی خەبات لەو پێناوەدا... دیارە هەموو ئەزانین کێشەمان لە بوونی ژن نیە لە بواری سیاسی و خەباتدا.. بەلام کێشەمان لە بوونی جۆری ژنەکانە لەو بوارەدا.. بایخدان و هینانە پێشەوەی ژنەکانیش تائێستا لە سەر چ بنەمایەک بووە و ئەبێت لەمەو دوا لەسەر چ بنەمایەک بێت... ئێمە پیویستیمان بە ووتنەوەی ووتەکانی گەورە ڤەیلەسوڤەکان نیە ،بە ئەندازەی ئەوەی پێویستیمان بە دەست نیشان کردنی کێشە راستەقینەکانی ژنان هەیە بە سوود وەرگرتن لە ئەزموونەی وولاتە پێشکەوتووکان، بە گونجاندن لەگەڵ راستی و پێکهاتەی کۆمەلگەی کوردەواری.
 

ماڵپەڕی نەجیبە مەحمود