په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌ئێمهلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

 

پاکتاوى نەژادى لە عێراق سەر هەڵدەدات.


شوان سدیق   


سیناریۆى توندوتیژیەکانى ساڵى (2004)ى شارى موسڵ دووبارە دەبێتەوە، چاودێرانى سیاسى ناو خۆ پییان وایە، ئەم توندوتیژیانەى دەرهەق بەمەسیحیەکانى موسڵ ئەنجام دەدرێت، ئەجێنداى دەرەکى لەپشتەوەیە، مەسحیەکانى عێراقیش حکومەتى مالیکى بەکەم تەرخەم ناوزەند دەکەن، لە هەمبەر روودانى ئەوتوندوتیژیانەى کە دەرهەقیان ئەنجام دەرێت و رایان وایە حکومەتى مالیکى وەک پێویست نەی توانیوە، ئارامى بۆ شارى موسڵ بگەرێنێتەوە، حکومەتى عێراقیش وەڵامێکى نێگەتێڤیانەى بۆ ئەم کێشانە نییە و تەنها وەزارەتى بەرگرى نەبێت، ئەو شەڕ و بارگرژییەى کە بەرۆکى مەسیحیەکانى موسڵى گرتۆتەوە، وەک هەر شەرو کێشەکانى ترى عێراق وەسف دەکات، رۆژى چوار شەمى ڕابردوو پەرلەمانى کوردستان بە ئامادەبوونى وەزیرى ناوچەکانى دەرەوە و وەزیرى مافى مۆرڤ و نوێنەرى مەسیحیەکانى کوردستان و شارى موسڵ دانیشتنێکى نا ئاسایان سازکرد، لەو دانیشتنەدا کوشتن و ئیهانەکردنى مەسیحیەکانى موسڵیان پرۆتەستۆ کرد، کە لە ڕۆژانى رابردوو کە لە لایەن چەکدارە تەکفیر و توندرەوەکانى نێو موسڵ مەسیەحیەکانى ئەو شارەیان کردە ئامانج"


لە راپۆرتێکدا ئەمریکا رەخنە لەحکومەتى کوردستان دەگرێت.

 
زانا رۆستیایى پەرلەمانتار لە پەرلەمانى کوردستان و سەرۆکى فراکسیۆنى کۆمەڵى ئیسلامى بە(بارزان)ى راگەیاند ئەوەى لەرۆژانى رابردوو دەرهەق بە مەسیحیەکانى شارى موسڵ ئەنجامداراوە، پێچەوانەى هەموو نووسراوێکى ئاسمانیی و مافى مرۆڤ و بنەماکانى پێکەوە ژیانى مرۆڤایەتیە، وە رەخنەشمان لەحکومەتى مالیکى هەیە کە وەک پێویست هەوڵی نەداوە، ئارامى بۆ شارى موسڵ هاوشێوەى ناوچەکانى تر بگەڕێنێتەوە.


لە دواى پارێزگاى ئەنبار پارێزگاى موسڵ یەکێکە لە شارە ئاڵۆز پر کێشەکانى عێراق ئەمرۆ ململانێکى گورووپە تەکفیر و توندرەوە ئیسلامیەکان لەو شارەدا گەیشتۆتە لوتکە کە هەموو هەولێکیان بەناوى ریکخراوەى ئیسلامی عێراقیەوە خستۆتە گەر دژبە نەتەوە کەمینەکانى ئەو شارە بەتایبەتى ئێزدی و مەسیحى کە بەردەوام پەرەستگاو دامەزراوەکانیان کردوونەتە ئامانجى خۆیان، ڕۆستیایى لەو بارەیەوە گوتى ئێمە وەک پارتێکى ئیسلامى بەهەموو شێوەیەک دژبە رەفتارى ئەوکەس و لایەنانەین کە بەوشێوەیە رەفتار دەکەن و پێیوایە ئەوانە دووجار تاوان بارن جارێک بەرامبەر بەئیسلام جاریکیش پێچەوانەى فەرموودەکانى پێغەمبەرى ئیسلامن" سەبارەت بەهێورکردنەوەى بارو دۆخى شارى موسڵ زانا رۆستیایى ئاماژەى بەشارى بەسرە کردو گوتى حکومەتى عێراق چۆن توانیویەتى ئارامى بۆ ناوچەکانى بەسەر بگەرێنێتەوە بەشێوەیەکیش دەتوانێک ئارامى بۆپارێزگاى موسڵ بگەرێنێـەوە، دەتوانێت بەهاوکارى هێزى پێشمەرگە ئارامى بۆئەوناوچەیە بگەرێنێتەوە بەڵام ئەوەى کەهەیە تائێستا حکومەتەکەى مالیکى بەوشێوەبیرى نەکردۆتەوە هەربۆیە کێشەکان رۆژ لە دواى رۆژ لەو شارەدا ئاڵۆز تر دەبێت"


هەڵوێستى ئەمریکا لەمەر روودانى ئەم کێشەیە کەئێستا هاتۆتە ئاراوە، وەک هەر هێرشە مووشەکیەکانى وڵاتانى تورکیاو ئیران بۆ سەر کوردستان، پرسیار دێتە ئاراوایە ئایا ئەمریکا بێدەنگە لەئاست روودانى ئەم کێشەیە کەئێستا بەرۆکى مەسیحیەکانى عێراقى گرتووە، زانارۆستیایى سەرۆکى کوتلەى کۆمەڵ لە پەرلەمانى کوردستان گوتى: ئەمریکا لەمەر ئەم کێشەیە بێدەنگ نەبووە، چەند رۆژ پێش روودانى ئەم کێشەیە ئەمریکا راپۆرتێکى سەبارەت بەرەوشى مەسیەحیەکان بڵاوکردەوە کە حکومەتى کوردستانیان بەو شێوەیە تۆمەت بار کردووە، کەمامەڵەیەیان بەرامبەر بە مەسیحیەکانى کوردستان و عێراق باش نیە، رۆستایى لە درێژەى قسەکانیدا پێیوایە، ئەمە بەرنامەرێژى و ئەجێندایەکى بێگانەى پێوە دیارە بەرامبەر بەروودانى ئەم کێشانە کەهەیە"


سامى عەسکەرى و ئەوانەى گەر بیانەوێت ئەم کێشەیە کەم بکەنەوە، بەشداریکەرن لەو پاکتاوە نەژادییەى کەدروست بووە.


لە دواین لێدوانەکاى سامى عەسکەرى گوتەبێژى وەزارەتى بەرگرى عێراق سەبارەت بە کێشەکانى شارى موسڵ ئاماژە بۆ ئەوە دەکات، کە تەنیا 600 ماڵى مەسیحى هەن لەشارى موسڵ و ئەوەخێزانانەش هەڵهاتوون 157 ماڵن" لێدوانەکانى وەزارەتى ئاوارەو راگوێزراوەکانى عێراق پێچەوانەیەى راى وەزارەتى بەرگریە کەتێدا هاتووە، تەنیا لە شارى مووسڵ 1000ماڵى مەسیحى دەرکراون، عەسکەرى ئەو هەواڵەى وەزارەتى ئاوارە و دەرکراوەکان بە سەیر دەزانێت و دەلێت پێویستە، حکومەتى عێراق لەو بارەیەوە لێکۆلینەوە بکات" رۆمیۆ هەکارى پەرلەمانتار لەپەرلەمانى کوردستان و سەرۆکى حیزبى دیموکراتى بیت نەهرێن، قسەکانى سامى عەسکەرى بەبێ بنەما وەسف دەکات و دەڵێت عەسکەرى شەکرى شکاندووە، لەو لێدوانەى کە رایگەیاندووە، ئێمە لەو راپۆرتەدا کە ئامادە مانکردووە لە ناوچەکانى


(تکلێف.قەرەقوش. شێخان. تەلەسقۆف. تمایە. کەرملى و عەنکاوە) ئامارى 2274 خێزانمان لایە، تا ئێوارەى رۆژى 14 /10 نزیکەى 9 تا 10 هەزار کەس ماڵ و حاڵیان بەجێهێشتووە و نزیکەى 14 هاووڵاتیش بوونەتە قوربانى، هەر لەم باریەوە، هەکارى رایگەیاند عەسکەرى لە لێدوانێکیدا باسى قەرقووشی کردووە، کە دەڵێت 15خێزان رایانکردووە، کەچى ئەم قسانەى ئەو پێچەوانەى راستیە تەنها لەو ناوچەیە 147خێزان هەیە، ئەو پەرلەمانتارە ئاماژە بەپاکتاوى نەژادى دەکات و دەلێت: رۆژ لە دواى رۆژ لە کێشەکان لە زیاد بوون دایە، پێم وایە سامى عەسکەرى و هاوشێوەى عەسکەرى گەر بیانەوێت ئەو کارەساتە کەم بکەنەوە، یاخوود بیشارنەوە، ئەوانیش بەدەرنین لە پاکتاویى نەژادییەى کە ئێستا درووست بووە"


رۆمیۆ هەکارى لە درێژەى قسەکانیدا ئاماژەى بەوەدا کە هەر لە دامەزراندنى دەوڵەتى عێراقەوە، ئاشوورییەکان بەشداربوون لە بنیاتنانى ئەودەوڵەتەدا بەڵام تا ئێستا پاکتاوى نەژادى بەردەوام بووە، بەرامبەر بە مەسیحیەکانى عێراق، ناو براو تێروانینى لەمەر ئایندەى دەوڵەتى عێراق خستە روو گوتى: هەرچەند حکومەتى عێراق لەسەر بنەماى تەواف بنیات نراوە، بەڵام ئەوەى ئێستا هەستى پێدەکرێت لایەنەکانى نێو عێراق رۆژ لە دواى رۆژ هەوڵدەدەن، بە ناشیرینترین شێوە، لایەنى تر بخەنە پەراوێزەوە بەراستیش ئەمە دوورە لە بنەماى دیموکراسى و پێکەوەژیان"


سیناریۆى ساڵى 2004 دووبارە بووە ئیهانەکردن هەر ئیهانەیە گەر بەخێزانێک و دەیان خێزان بکرێت.


هێرش و پەلامار بۆ سەر مەسیحیەکان لە ئێستا دانیە، بەڵکو دەگەرێتەوە، بۆ سەرەتاکانى ساڵى 2004 کە لە شارى بەغداوە دەستى پێکرد، سەرەتا گەرەکەکانى دۆرە و حەمدانیە و حەى جامیعەی گرتەوە، محەمەد ئیحسان وەزیرى هەرێم بۆ کاور بارى ناوچەکانى دەرەوە، ئاماژە بەوە دەدات، کە ئەوەى ئێستا هەیە، سیناریۆى ساڵانى پێشترە، هەوڵەکانى ئەو کەس و لایەنانە بۆ کارى ئاژاوە گێری و دوو بەرەکییە، لە نێو پێکهاتەکانى عێراقدا، وەزیرى هەرێم ئاماژەى بەو خێزانانەکرد کە هاتوونەتە، هەرێمى کوردستان و گوتى: لە ناوچەکانى پارێزگاى موسڵ. ناوچەکانى شێخان. تلکێف. قەرقوش و.. هتد، ئەوانەى کە لەترسى کوشتن هەڵهاتوون، رێژەیەکى زۆرن، ناتوانین ئاماژەیان پێبکەین، بەڵام پێموایە ئیهانەکردن هەر ئیهانەکردنە گەر بەخێزانێک و دەیان خێزانى تر بکرێت، دزى هەر دزیە گەر لە کەسێک یاخوود لە چەند کەسێکى تر بکرێت"


عێراق عێراقى یەک نەتەوە و یەک ئاین نییە.


جۆرج مەنسور وەزیرى هەرێم بۆ کاروبارى کۆمەڵگەى مەدەنى، ئەو شەر و بارگرژییەى بەرۆکى مەسیحیەکانى گرتۆتەوە، بە کێشەیەکى نامرۆڤانەیى دەزانێت و رایگەیاند: مەسیحیەکان هەر لەسەرەتاوە بەشدار بوون، لەبنیاتنانى عێراق و پێککەوە ژیانى کۆمەڵگەکانى نێو عێراق، بەداخەوە ئەوە یەکەمین جار نیە، ئەو کێشەیە رووبەرووى هاووڵاتیانى مەسیحى دەبێتەوە، بەڵکو لە دواى ساڵى 2003 لە شارەکانى بەسرە و بەغداد دواتر موسڵ ئەم کێشانە ڕووبەڕووى مەسیحیەکان بوونەوە، پێم وایە ئەوە هێمایەکە بۆ ئەوەى حکومەتى یەکگرتووى بەغدا کە نەیتوانیەوە، چارەسەرى کێشە ئەمنیەکان بکات و پشتگیرى لە مافەکانى نەتەوە کەمینەکانى ناو عێراق بکات، وەزیرى هەرێم بۆ کاروبارى کۆمەڵگەى مەدەنى ئەوەشى راگەیاند: کە ئەوان پشتگیرى لە حکومەتى عێراق دەکەن، نا بەتەنیا چارەسەرى کێشەکان بکات، بەڵکو مەسیحیەکان هەقیان هەیە، مافى خۆیان لە دەستوورى عێراقدا پێبدرێت، بۆ ئەوەى ئەوانیش هەست بەوە بکەن کە هاووڵاتى پلە یەکن نەک پلە سێ ئابەو شێوەیە کە ڕوویداوە مامەڵەیان لەگەڵ بکرێت، پێویستە دەستوورى عێراق رێز لە بوونى هەموو مافى کەمینە نەتەوەییەکان بگرێت، بەبێجیاوازى،جۆرج مەنسور لە بەردوامى لێدوانەکەیدا سەبارەت بەوتوندوتیژیانەى دەرهەق بەمەسیحیەکانى موسڵ ئەنجام درێت گوتى: ئەوەى لە رۆژانى رابردوو دەرهەق بەمەسیحیەکانى شارى موسڵ ئەنجام درا زۆر شەرمە بۆ حکومەتى عێراق کە مەسیحیەکان لەشارەکانى خوارووى عێراق ئابەو شێوەیە مامەڵەیان لەگەڵ بکرێت، لەکاتێکدا لە هەرێمى کوردستان هەموو مافێکیان بۆ فەراهەم کراوە"


وەزیرى هەرێم بۆکاروبارى کۆمەڵگەى مەدەنى لە کۆتایى قسەکانیدا رایگەیاند پێویستە لە عێراقدا پێکەوە کاریکرێت، بۆ پێکەوەژیان بە تەنها عێراق عێراقى یەک نەتەوە و یەک ئاین نییە، بەڵکو عێراق وڵاتى هەموو میللەتى عێراقە، لە بەسراوە تا زاخۆ، ئەگەر لایەنە پەیوەندیدارەکانى ناو عێراق بە شێوەیەکى راستگۆیانە، کار بکەن عێراقێکى جوان و پێککەوەژیان دەبێت".
 


shwansdiq@yahoo.com