|
پەنابەرانی عێراقی
سمبولی بێ‌مافیی سەدەی بیست‌ویەکەمن.*
ده‌شتی جه‌مال
پەنابەران، مرۆڤدۆستان
نۆینەرانی حیزب و لایەنەکان..
لاوانی دڵ پر لە هیوا..
بەناوی فیدراسیۆنی سەراسەری پەنابەرانی عێراقی بەگەرمی بەخێرهاتنتان
لێدەکەم بۆ دوو ڕۆژ ناڕەزایەتی و پشتیوانی و داکۆکی لەمافە
ئینسانیەکانی پەنابەرانی کوردو عێراقی.
ئەمرۆ ئێمە لێرەیەن لەبەردەم بارەگای نەتەوەیەگرتوەکان ئەو شۆینەی کە
سالی 1991 بڕیاری گەمارۆی ئابووری مەرگی شینەی خەڵکی عیراقی تیا درا
بریارێک کە بەهەزاران هەزار منداڵ وپەکەوتەو خەڵکی بێ دەرەتان عێراق و
کوردستان بوونە قووربان و دەستی رژیمی ئینسان کوژی بەعسیشی ئاوەڵا کرد
کە مۆنۆپۆلی نان و هەناسەی ژیان کۆمەڵگای عێراق بکات.
ئەمرۆ لەجێگایەکدا کۆبووینەتەوە کە 6 ساڵ بەر لە ئێستاچارەنوسی خەڵکی
عیراقی تەسلیمی سوپای ئەمریکا کردو ئەمریکای کردە دەسەڵاتدار بەسەر
خەڵکی عێراقەوە.لەوکاتەوە تا ئێستا دەیان هەزار لەدانیشتوانی عێراق
لەلایەن هێزەکانی ئەمریکاوە قەتڵوعام کراون ویان لەشەڕی نێوان ئەو
هێزانەو نەیارە ئیسلامیەکانیان و پاشماوەکانی بەعس کوژراو وئاوارە
وبێخانەو لانە کراون.بەهاوکاری ئەمریکا چارەنوسی زیاتر لە 25 ملیون
ئینسان درایە دەست میلیشا نەتەوەپەرست و ئیسلامیەکان و کۆمەڵگای
عێراقیان بۆ دەیان ساڵ بەرو پاش بردەوە.شەرێکی بەردەوامیان بەسەر خەڵکی
عێراقدا سەپاند کە شیرازەی کۆمەڵگای مەدەنی لەبەر یەک هەڵوەشاند و
عێراقی کردە مەیدانی کیشمەکێشی دەستەو تاقمی قەومی و ئاینی .تیرۆریزم
وکوشتاری خەڵکی عیراق کەرۆژانە بەدوای خۆیدا لاشەی پارچەپارچەبووی ژنو
مناڵان و خەڵکی بیتاوان دینیتە سەر شاشەی تەلەفیزیوونەکان ئەو بەلایەیە
کەدیمکراسی و پرۆسەی ئازادکردنی عیراقی بەدوای خۆیدا هێناوە.
لەلایەکی تریشەوە ئاوارەیی و نەبوونی و بیکاری و دەیان موسیبەتی تر
کراوەتە گۆشەیەکی ژیانی خەڵکی عێراق .ئەوەشی کەجێگای شانازی دەوڵەتانی
ئەوروپایە دامەزراندنی حکومەتێکی لەرزۆک و دەستورێکی سەرتاپا کۆنەپەرست
و دژی خەڵکیە .ئەو بەشەش لەخەڵکی عێراق کەلەهەر رێگایەکەوە بێت فرسەتی
خۆرزگارکردنی بەدەستهێنابێت و ژیانی پەنابەریتی لەیەکێک لە ولاتە
ئەوروپیەکان بەنسیبە بووبێت ،بەردەوام لەژێر فشار و زەخت وزۆری ئەم
دەوڵەتانەدا بووە و ترس لەدیپۆرت و ناردنەوە حالەتێکی دلەراوەکێ بۆ پێک
هێناون .ئەمە لەکاتێکدا یە ئەم ئینسانانە تەنها تاوانیان قبوڵ نەکردنی
هەڵومەرجی کۆمەڵگای جەنگرتووی عێراقە.
ئەمرۆ ئێمە لەم خۆپیشاندانەدا کۆبوینەتەوە بۆ ئەوەى بەڵاى دیپۆرت و
هەڵواسراوى ژیانى پەنابەرانى عیراقى کۆتایى پێبینین. ئێمە بۆنارەزایەتى
دەربرین و خستنەرووى داواکارى پەنابەران لێرەدا کۆبوینەتەوە.
پەنابەرانی عیراقی قوربانیانی جەنگ و کاولکاری و سیاسەتی راسیستی
دەولەتانی ئەوروپان . ئەوان دەڵێن دیموکراسی جێگای ژیانی ئازادانەوە و
مافی مرۆڤە،بەڵام ئەمە یەک درۆی ئاشکرایە کاتێک پەنابەرانی عێراقی مافی
مانەوەیان پێنادرێت. کاتێک سەرەڕای بانگەشەکانیان دەربارەی مافەکانی
مرۆڤ پەنابەران بەزۆر دەنیرنەوە نیو کۆمەڵگایەک کە جەنگ و میلیتاریزم
تیرۆر نائەمنی گۆشەی ژیانی خەڵکەکەی بێت.
خەڵکی عێراق چ رۆژێک بەبیریاندا دەهات لەژیر ناوی شیعەو سونەو سەر لە
لاشەی یەکتر بکەنەوە ! جیاوازی مەزهەب و نەژاد و ڕەگەز و کوشتاری
کۆیرانەی ئینسانەکان لەسەر پێناسە بکەنە ماشینێک بۆ پیشەسازی تیرۆر...تەماشاکان
ئەمرۆ کوشتنی ئینسان بۆتە نۆرم لە کۆمەلگای عێراقدا . کچانی خوار 15
ساڵ بەنرخێکی دیاریکراو لەلایەن باندە ئینسان کرەکانەوە مامەڵەی
پێدەکرێت ..دەنگی ئازاد دەخنکینرێت مامۆستا و پرۆفیسورو تەکنوکرات
بەمەرگ دەسپێرێت.
دەڵێن کوردستان وعێراق ئارام و ئاسایش بەرقەرارە، ئەگەر وایە ئەم هەموو
هیزە سەربازىیەی ئەمریکاو هاوپەیمانانیان چیدەکەن لەناوچەکە؟ ئەگەر
ئارامى بۆخەڵکى عێراق هەیە ئایا کارمەندى سەفەرەتخانەو
باڵویزخانەکانیان ئەتوانن لەدەرەوەى دیوارى کۆنکریتى و کۆنترۆلى
سەربازى بچنە دەوامەوە؟
باس لەدەوڵەتى مالیکى و هەرێمى فیدرالى کوردستان دەکەن کەنمونەى
دیموکراسیە؟ بەڵام هەرخودى ڕۆژنامەى و بەڵگە نامەکانى دەوڵەتانى
ئەوروپایە کەئاماژە بۆ گەندەڵى ودزى و کوشتن و ڕاوانانى هاوڵاتیان
دەکەن. هەرخۆیان باس لەتەقینەوەى قەومى وئاینى و تایەفەگەرى دەکەن.
ئایا لەهەڵومەرجێکى وا دژواردا مافى پەنابەرى بۆ ئێمە هاوڵاتیانى
عێراقى کەوەک بەرئەنجامى شەڕى دەولەتانى ئەوروپا هانامان بۆ ئەم ژیانە
هێناوە کەمترین مافى دیموکراسى و مافەکانى مرۆڤ نییە؟
لەباشترین حاڵەتدا دەوڵەتانى ئەوروپایى نمونەى ئامن بوونى کوردستان
ودیموکراسى حکومەتى کوردەستان بەدەستەوە دەگرن، بۆ بەریوەبردنى دیپۆرتى
پەنابەرانى کوردستان، ئەمەلەکاتیکدایە کەئەم دەوڵەتانە نایانەوێت
هەقیقەتى حکومەت ودەسەڵاتێک ببینن کەحزبە چەکدارە ناسیونالیست
وئیسلامىیەکان لەکوردستاندا بەدەستیانەوەگرتووە، حکومەتێک کەنەدەستورى
هەیە و نەیاسا و نەپەرلمان تیدا ماناى هەیە، ئەمانە هەمووی دەزگای
کارتونین کەلەبەردەستی ئەو حیزبانەدان وتەنها دەسەڵاتی ئەوانە کە
واقعیەو حکومەت و پەرلەمان یاساو دەستور واتە دەسەڵاتی ئەو حیزبانە
هیچی تر. حکومەتیک کە موقەدەراتى هاولاتیانى ژیردەستى سپێردراوە
بەتاقمێکى میلیشا و گەندەل کەبۆ مەبەستى گیرفان پرکردن ودزینى داهاتى
خەڵک سڵ لەهیچ ناکەنەوە. بۆ نیشاندانى ڕاستى ئەم دەسەلاتە برۆن
راپۆرتەکانى مایکل رۆبن بخویننەوە کەچۆن ئاماژە بەگەندەلى و لەرزۆکى
ئەم دەسەڵات وحکومەتە دەکات. برۆن کتیبى ئۆقیانوسیک لەتاوان بخویننەوە
تابزانن کوشتن و رەشەکوژى ژنان بەچ ئاستیکى بێوینە گەیشتووە، برۆن چاو
بەراپۆرتەکانى ئەمنستى و هیومەن رایت وچ بخشینن تەنها راپۆرتی 14-4
بخۆینەوە تا ژمارەى کوشتن وگرتنى رۆژنامەنوسان و سەرکوتى ئەحزابى
نەیارتان بێتەدەست.
ئەوبەهەشتەى کەنمونەکەى کوردستانە و دەوڵەتانى ئەوروپا بۆ تەبریرکردنى
دیپۆرتى پەنابەران بەدەستیانەوەگرتووە، ئەو دەسەڵات وسیستەمەیە کە گەنج
ولاو جێگاى تێدا نا بێتەوە، کە کچان وژنان بەئازادى ناتوانن تییدا
هەڵسوکەت بکەن. (تالەبانى وبەرزانى) و حزبەکانى دەستوپێوەندیان
کەڕۆژانە هەڕەشەی سەرکوت و کوشتن و زیندان و دادگا لەخەلکى دەکەن
کۆمەلگایەکى بیدەرەتان و لەبەر رۆیشتوویان خستۆتە بەرپآى هاوڵاتیان.
ئەمە لەکاتێکدایە کەسەرانى دەسەلاتدار ڕەفەى بانقەکانیان پرکردووە
لەپارە و هەموو شتێکیان بۆخۆیان ودەست وپیوەندەکانیان قورخ کردووە و
لەولاشەوە بەدواى 18 ساڵ حکومرانى نەیان توانیوە خزمەتگوزارى سەرەتایى
لەوانە ئاوو کارەبا بۆخەڵک دابین بکەن.
ئەگەر ئەلێن کوردستان ئامینە ئەى ئەو هەرەشەو تۆپبارانەى تورکیاو ئێران
کەرۆژانە دەیان خێزان ئاوارەدەکات چییە؟ ئەى هەرەشى مالیکى و بارگرژى
نیوان حکومەتى هەرێم و دەوڵەتى مەرکەزى عێراق روى لەچی یە؟ ..
بەڕێزان:
ڕاستیەکەى ئەوەیە ئەو هەموو قسانەى کە دەوڵەتانى ئەوروپا بۆسیاسەتى
دیپۆرت دەیهنێنەوە نەک هەر ڕاستیان تیدا نییە بەڵکو واقعیەتى کۆمەڵگاى
جەنگ گرتوو هەڵواسراوى کوردستان ئاوەژوو دەکاتەوە. بەبرواى من ئەوان
لەپێشەوە ولەسەرو راستیەکانى ئەمرۆى کۆمەلگاى عێراقەوە بریاریان داوە
کە پاشگەزبنەوە و دەست لەمافى پەنابەرى و بەڵگەنامە جیهانیەکان کەخۆیان
ئیمزایان لێداوە هەڵگرن.
لەدەورەیەکدا کە دەوڵەتانی ئەوروپا لەلایەکەوە بۆ بیناکردنەوەی ئابووری
و قازانج بەرژەوەندی سەرمایەداران و کۆمپانیا گەورەکان پێویستیان
بەهێزی کاری کریکاران هەبوو، لەلایەکی دیکەشەوە بۆ شەری ڕاگەیاندن
لەگەڵ بلۆکی ڕۆژهەڵات مافی پەنابەریان کردە دەستکەوتێکی دەسەڵاتی
لیبراڵ و دیمکراسی بازاری ئازادو ملیان بەمافەمکانی مرۆڤ و پەنابەری
دا.ئیستا دەیانەوێت لەژێر پێ ی ئەم مافانە بدەن و خۆیانی لێ دەرکێشن.
ئەم مەبەستەش ڕۆشنە لەسیاسەت ومامەڵەى ڕۆژانەى ئەم دەوڵەتانەدا بەکێشەى
پەنابەران. سەرەتا کەیسی پەنابەرانى عیراقیان ڕاگرت بەدیار رووخانى
رژیمى بەعس و دەستپیکردنى پرۆسەى بەناودیموکراسى عیراقى، ئەوجا مافى
پەنابەریتیان هەلپەساردو کردیان بەئیقامەى کاتى وئینسانى، بەدواى
ئەوەدا سیاسەتى کەمپسازى و جیاکاریان لەنیوان پەنابەران و هاولاتیانى
ئەو دەوڵەتانەدا پێکهینا، دواتر کە کوشتارو تاوانەکان لەناوخۆى عیراقدا
زیادى کردوو بەرجەستەبوونەوە لەنیو دەزگاکانى راگەیاندا، باسیان
لەجیاکردنەوەى کەیسەکان کردو کەوتنە بەش بەشکردنى پەنابەران
ولیکدابراندنیان تا مافى پەنابەرى شمولى کەمایەتیک بکات، دواتریش
پەنابەرانیان خستەسەرى ئیمزاى هەفتانەو لێگرتنەوە لەکارو
خزمەتگوزاریەکانى خوێندن وتەندروستى وهەڵوەشاندنەوەى بەنەفیت و محامى،
پاشان گرتن وراونان و دیپۆرتکردنە وڕاگرتن لەدیتینشنەکاندا(گرتووخانەی
دەستبەسەر) دەستى پىکردو سەرەنجام بریارى دیپۆرتکردنەوە بە هاوبەشى
کردن وهاوکارى حکومەتى عێراقو هەرێم دەستى پێکرد. کەسەرەتاکەى بە
پەلامارى سەربازى و عەمەلیاتى عەسکەریانە و بەکەلەپچەو فرۆکەى جەنگى
خۆى نیشاندا.. ئەمەیە بریارى دەوڵەتانى دیموکراسى ئەوروپایى. سەرەتا
شەرو کاولکاریان داسەپاند پاشان مافى پەنابەریان هەلپەسارد..
کەم نین ئەو کەسانەی کە تەنها لەماوەی سێ سالێ رابردوودا
دیپۆرتکراوەتەوە یان خۆیان کوشتوە یان لەگەل باری دەروونی خراپ و
بیکاری بەرو ڕووبوونەتەوە ،یان خێزان و منداڵیان لە وڵاتانی ئەوروپا
لەدوای خۆیان جێهیشتوە . هیچ لایەنێکی ڕەسمی تا ئێستا بەرپرسیاریتی لە
ئاستی ئەم کارەساتە لەخۆی نیشان نادا بگرە مامەلەوە ساوتو سەوداو
بازرگانی بەژیانی ئەم ئینسانانەوە دەکرێت.
بەلام لەبەرامبەر ئەم سیاسەتەدا ئەوەى ئاشکرایە کەبزوتنەوەى مەزنى
پەنابەرى لەمەیداندابووە و رووبەرووى ئەم سیاسەتە راسیستى ودژى
ئینسانیە بۆتەوە.. فیدراسیۆنی سەراسەری پەنابەرانی عێراقی تەنها
رێکخراو بووە کە کاری خۆی بۆ بەرگری لەپەنابەران و مافەکانیان
دیاریکردوە بەکردەوە لەگەڵ پەنابەراندا بۆ بەدەستهێنانی مافی پەنابەری
و باقی مافەئینسانیەکانی دیکەیان تێکۆشاوە لەو مەیدانەشدا دەسکەوتی
پربایەخی بۆ پەنابەران بەدەستهێناوە.هەڵسوراوانی فیدراسیۆن لەسەرجەم
ووڵاتەکانی ئەوروپا هەمیشە لەپێشەوەی نارەزایەتی پەنابەراندا
وەستاونەتەوە رێکخەرو رێپیشاندەری خەباتیان بوون.
ئیستاش کە لێرە کۆبووینەتەوە نیشانەی ئەوەیە بزووتنەوەی پەنابەران
بەتەواوی ناوەرۆکی ئینسانی و مەدەنیانەو هەقخوازانەی هەیەو فیدراسیۆنی
پەنابەرانیش لەم بزووتنەوەیەدا شانازی ئەوەی پێدەبرێ کە بەشێکی
کاریگەری ئەم بزووتنەوە ئینسانی و رەوایەیە.
ئێمە ئێستا کەلیرەدا کۆبووینەتەوە بۆ دەربرینی نارەزایەتی و هاوکات
داواکردنی داواکاریە ئینسانیەکانی خۆمانە وەک کۆمەڵێک قوربانی جەنگو
نائەمنی لەعێراقو کوردستان ،کە دەولەتانی ئەوروپا رێکخراوی
نەتەوەیەکگرتووەکان ڕاستەوخۆ بەشداران لەدروستکردنیدا بۆیە ،
داوادەکەین کە:
1. دەست بەجێ سیاسەت و پراتیکی دیپۆرتکردنەوەی پەنابەرانی کوردو عیراقی
لەلایەن دەوڵەتانی ئەوروپاوە ڕاگیرێت.
2. هەڵوەشانەوەی تەواوی ئەو ڕێکەوتنامانەی نێوان دەوڵەتی عیراق و
دەوڵەتانی ئەوروپا لە پەیوەند بە دیپۆرتکردنەوەی پەنابەرانەوە. هەروەها
هەڵسپاردنی هەرجۆرە بڕیارو ڕیکەوتنێک لە پەیوەند بە دابەشکردنی
جغرافیای عیراق بۆ ناوچەی ئااسایش و نا ئاسایش.
3. ئازادکردنی تەواوی پەنابەرە زیندانکراوە عیراقیەکان لەگرتووخانە
دەستبەسەرەکاندا، هەروەها پەنابەرانێک کە تاوانیان ئەنجامداوە پێویستە
دووبارە چاوبە کەیسەکانیاندا بگێڕنەوەو، ئەوانەی ئەوروپا بەهیچ شێوەیەک
دیپۆرت نەکرێنەوە بەڵکو سزاکانیان بەپێی یاسا قەزایەکانی ئەم وولاتانە
بێت.
4. مافی کارکردن و مافی یەکگرتنەوەی خێزان بۆ سەرجەم پەنابەرانی
کوردوعیراقی بە ڕەسمیەت بناسیریت.
5. پەنابەرانێک کە لە ووتانی دەرەوەی ئەوروپان و، پەکەوتەو نەخۆش و
هەژارو بێ دەرامەتن و ناتوانن بژێوی ژیانیان دابین بکەن یا پەنابەرانێک
کە بەهۆی جەنگ و تەقینەوەکانەوە کەم ئەندام بوون پێویستە بگوازرێنەوە
بۆ شوێنی ئارام و چارەسەریان بکرێت.
6. هەموو ئەو پەنابەرانەی لە وولاتانی دەرەوەی ئەوروپا نیشتەجێن،
پێویستە لە بیمەو خزمەتگوزاری و لەهەموو پێداویستیەکی تەندروستی،
پەروەردەی، پاراستنی ئەمنیتیان بۆ مسۆگەر بکریت. یا بگوازرێنەوە بۆ
وولاتانی ئەوروپا. هەروەها هەموو ئەو پەنابەرانەی کە لەو وولاتانەدا
خۆیان بە ئۆفیسی کاروباری پەنابەری ناساندوە پێویستە بەپێی گوزەرانی
ناوەندی ئەو وولاتە یارمەتیان بدرێت تا کاتی گواستنەوەیان.
7. کۆمیسیاری باڵای نەتەوەیکگرتوەکان ئەرکیەتی بەرپرسیارەتیەکی ئینسانی
گەورەی لەخۆ نیشانبدات لەبەرامبەر ئەم رێگا چارەسەرەدا لەدژی سیاسەتی
دیپۆرتی وولاتانی ئەوروپا باشترکردنی هەڵومەرجی پەنابەرانی عیراقی لە
جیهاندا.
لەکۆتایدا دەمەوێت سوپاسی هەموو ئەو لایەنانە بکەم کە بەپیر بانگەوازی
کەمپینی فیدراسیۆنەوە هاتن لەم نارەزایەتیەدا دەستیان گرتین..هەروەها
ئەمەوێ ئەوخاڵەش تەئکید بکەمەوە کەئێمە پەنابەران ڕێگایەکىترمان
لەبەردەمدا نییە جگەلەوەى کە بەپشت بەستن بەبزوتنەوەى سەربەخۆى خۆمان و
بەڕێکخراوبوون ویەکگرتوویمان لەفیدراسیۆندا دەتوانین بەربەسیاسەتى
دیپۆرتبگرین و مافەکانمان جێگیربکەین. ڕێگایەکى ترمان نییە جگە لە
لەخەبات وتێکوشانى یەیکە بە یەکەمان و کۆبوونەوە لەدەورى
خواستەبەرهەقەکانمان. بیگومانیشم لەوەى کەئێمە تەنها نین و ملیۆنەها
ئینسانى شەریف و ئینساندۆست و سەدان ریکخراوەى پەنابەرى و کرێکارى و
بەرگرىکەر لە مافەکانى ئینسان پالپشتمانن، دەبا هەرچى زۆرتر و رۆشنترە
یەکگرتوانە لەژیر چەترى فیدراسیۆن و خواستەکانماندا کۆبینەوە، تالەم
رێگایەوە بەئامانجى ئینسانى خۆمان بگەین...
سەرکەویت بزوتنەوەى پەنابەرى..
_____________________________
*
دەقی ووتاری دەشتی جەمال سکرتیری
فیدراسیۆنی سەراسەری پەنابەرانی عێراقی لەخۆپیشاندانی
17-4 -2009 ی بەردەم بارەگای نەتەوە
یەگرتوەکان لە جنیف.
|
