۴\٥\٢٠١٠ ڕۆژنامەگەریی كوردی بە زمانی سویدی سویدی- كوردی / ژورناڵ.
فەخرەدین تاهیر
ڕۆژنامەگەریی كوردی بە زمانی سویدی هەڵبەتە ڕۆڵێكی پۆزەتیڤی گرنگی هەبووە و پەیوەندێكی باشی لەنێوان دەستەبژێری (نوخبە) كورد و سویدی هێناوەتە ئاراوە و هەر ئەم پەیوەندیش بووە بۆتە هۆی زێدەتر دروست بوونی هاوسۆزی لەگەڵ دۆزی ڕەوای نەتەوەی كورد لە تەواوی بەشەكانی كوردستانی مەزندا. ئەم هۆكارانە و دەیان هۆكاری دیکە بوونەتە هۆی ئەوەی كە دەیان سەنتەر و كۆمەڵەی ڕۆشنبیریی و فەرهەنگی كوردی و كوردستانی لە تەواوی وڵاتانی ئەوروپایی و ئەمریكا و ئوسترالیا و ...تاد ، دروست ببن. هەڵبەتە ئەم هەنگاوە گرنگانە بوونەتە هەوێنی پێكەوە ژیانی میللەتان و لێكحاڵی بوونیان لە هەموو بوارەكانی ژیانی كولتووریی و كۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابووریی و...تاد.
ئەوی جێگەی گوتنە دیرۆكی كۆچباربوونی كوردان بۆ وڵاتی سوید دەگەڕێتەوە بۆ دەستپێكی ساڵی شەستەكانی سەدەی ڕابردوو و بە دروستیش جێگیر بوونی پەناهەندەی كورد بە فەرمی لە نێوەڕاستی ساڵی شەستەكانی سەدەی ڕابردوو،كورد بەتاك تاك و دواتریش بەگروپی گچكە زۆربەیان لە باكووری كوردستانەوە بۆ كار ڕوویان لەم وڵاتە كردوە. بەڵام بە شێوەیەكی بەرفرەوانتر كورد لە دەستپیكی ساڵی هەشتاكانی سەدەی ڕابردوو بە گروپی گەورە و بە كۆمەڵ وەك پەناهەندەی سیاسی لە زۆربەی بەشەكانی دیكەی كوردستان بەگشتی و باشووری كوردستان بەتایبەتی لە سوید جێگیر بوونە وهێدی هێدی تێكەڵاویان لەگەڵ كولتووریی سویدی و میللەتانی تری كە لە سوید دەژین كردوە.
بێگومان هەر ئەم هۆكارانە بووە كۆمەڵێك دەستەبژێری كورد و سویدی بیریان لە دامەزراندنی كۆمەڵەیەكی كولتووریی سوید- كوردستان كردۆتەوە ولە دەستپێكدا هزر و بیرۆكەی ئەم پڕۆژە كولتوورییە لەلایەن شاعیر و ڕوناكبیریی كورد فەرهاد شاكەڵی گەڵاڵە كراوە و خراوەتە بواری كاركردنەوە و دوای دامەزراندنی كۆمەڵەی كولتووریی سوید كوردستان لە شاری ستۆكهۆڵم لە دەستپێكی ساڵی 1985 دا ، ئەم كۆمەڵە كولتوورییە دەستی بەكاری ڕوناكبیریی خۆی كردوەو هەر لەسەرەتایی دامەزراندنیەوە بیری لە دەركردنی گۆڤارێك بە زمانی سویدی دەربارەی كولتووریی كورد و ناساندنی بە كۆمەڵگەی سویدی كردۆتەوە.
ئەز هەنوكە هەوڵدەدەم دەروازیەك بۆ ناساندنی بزاڤی ڕۆژنامەگەریی كوردی بەزمانی سویدی بە دەستپێكی یەكەم ژمارەی (سویدی- كوردی/ ژورناڵ) بكەمەوە. سویدی كوردی / ژورناڵ
ژمارە : 1 ساڵ : 1 1985 ,شاری ستۆكهۆڵم ,سوید. ئەم گۆڤارە یەكەمین ژورناڵی كوردییە كە بەزمانی سویدی تایبەت بە كولتووری نەتەوایەتی كورد لە سوید لەلایەن كۆمەڵەی كولتووریی سوید- كوردستان بڵاوكراوەتەوە.
ناوەڕۆكی (سویدی- كوردی/ ژورناڵ) ئەم بابەتانەی لە توێی ڕووپەڕەكانیدا لە خۆ گرتووە: · لەسەر ڕووپەڕی بەرگی یەكەمیدا ناوی گۆڤار و ژمارە و ساڵی دەرچوون و لەنێوەڕاستی بەرگەكەدا پۆرترێتی شاعیری مەزنی كورد ئەحمەدی خانی و لەژێر ئەم پۆرترێتەشدا سێ سەردێری ناوەرۆكی گۆڤارەكە بەم شێوەیە لە خوارەوە نووسراوە: هەڤپەیڤینێك لەگەڵ فریدریك بارث. خانی شاعیری كلاسیكی كورد. شیعری گۆران .
· هەر كە ڵاپەڕەی بەرگەكە هەڵدەدەیتەوە ،لەدیوی ناوەوەیدا بەم شێوەیە دەبیندرێت: لەلای چەپی ڵاپەڕەكەدا لە سەریسەرەوە ناوی گۆڤار و ژمارە و ساڵی دەرچوونی و لەژێریشدا ناوەرۆكی بابەتەكان بەم شێوەیە نووسراوە: 1. هەڤپەیڤینێك لەگەڵ فریدریك بارث. 2. شیعری گۆران . 3. لە منەوە دیاریێك بۆ ڕۆژهەڵات. 4. ئەحمەدی خانی. 5. ڕۆژنامەگەریی كوردی. 6. ڕانانی كتێب. 7. سێ ریفۆرم. 8. پێش مردنی یەڵماز گۆنای. 9. چیرۆكی حوسێن عارف. 10. پێرەوی نێوخۆی كۆمەڵەی كولتووریی سوید- كوردستان.
· هەرلەم ڕێزبەندەدا ناوی دەستەی نووسەرانی گۆڤارەكە خراوەتە ڕوو: 1. سویدی-كوردی/ ژورناڵ ، ساڵێ بەلایەنی كەم چوار ژمارەی لێدەردەچێت. 2. لەلایەن كۆمەڵەی كولتووریی سویدی- كوردستان دەردەچیت. 3. بەرپرسیاری چاپ: رۆلف هانسۆن. 4. سەرنووسەر ؛ فەرهاد شاكەلی. 5. سكرتێری نووسین : كریستیان رۆبیرگ. 6. دەستەی نووسەران ؛ بەختیار ئەمین ، فەرهاد ئازاد، فازڵ جاف.
· لەژێر ئەم ناوانەی سەرەوەدا ئەدرێسی گۆڤارەكە دەستنیشان كراوە: ژمارەی تەلەفۆن ، ئەدرێس ، پۆستگیرۆ، نرخی هەر ژمارەیەك 15 كرۆنی سویدییە.
· دوا بە دوای ئەمانە ناوی تەواوی دەستەی كارگێری كۆمەڵەكە دیاركراوە كە بریتینە لەم ناوانەی خوارەوە: 1. كۆمەڵەی كولتووریی سوید- كوردستان. 2. ئەنجومەن : یۆتە ئاسك : سەرۆك. 3. هەواڵ باسكین: جێگری سەرۆك 4. گونیلا ئەبرەهامسۆن: سكرتێر 5. كریستیان رۆبیرگ: ژمێریار 6. فەرهاد ئازاد: ئەندام 7. زینێت شاكەلی : ئەندام 8. بیرگیتا ئۆستلوند: ئەندام 9. بەختیار ئەمین : ئەندامی یەدەگ 10. بوو ئیساكسۆن : ئەندامی یەدەگ
· لەلای دەستە ڕاستی هەمان ڵاپەڕە لەسەری سەرەوە پەیامی دەستەی ئەنجومەنی كۆمەڵەی كولتووریی سوید كوردستان ، لەلایەن سەرۆكی كۆمەڵەكە : (یۆتە ئاسك) بە ستوونێكی كورت و پوختە بەم شێوەیەی لای خوارەوە نووسراوە، ئێمە دەقە سویدییەكەمان وەك خۆی بەبێ دەستكاری كردۆتە كوردی و لەژێرەوە وەك خۆی دەنووسینەوە، كە ئەمە دەقەكەیەتی:
كۆمەڵەیەكی تازە و گۆڤارێكی نوێ، كۆمەڵەی كولتووریی سوید- كوردستان، ئەمەیان ناوەكەیەتی ،هەڵبەتە بە شێوەیەكی سروشتی دەستبەكاربوومان بەواتای ئەوەی پێویستی و توانامان بخەینە گەڕ لە ڕێگەی یەكەمین گۆڤارمان بۆ ئەوەی هەر لەم ڕێگەیەوە بگەینە ئامانجەكانمان و لە هەنگاوەكانیشماندا سەركەوتووبین. گەلی كورد نزیكەی (20) ملیۆن دەبن. دەژین و دابەشكراون لەنێوان (5) وڵاتی جیاواز دا : توركیا و عێراق و ئێران و سوریا و یەكێتی سۆڤیەت. هەڕەشەی كولتووریی و ناسنامەی نەتەوەیی لێدەكرێ و بەشێوەیەكی بەرنامە داڕێژراوی سیاسی هەوڵی سڕینەوەیان دەدرێت. لە هەندێك لە بەشەكانی كوردستاندا زمانی كوردی قەدەغەیە و تاوەكو مافی ئەوەیان نییە ببێژن: ئێمە كوردین، چونكە بەتاوان بۆیان هەژماردەكرێت. ئەم هۆكارانە وایكردوە بەشێكی ئێجگار زۆر لە كورد ئاوارە ببن و لە وڵاتانی جیا جیا وەك پەناهەندە بژین. لە سوید لەنێوان ( 5000-6000)هەزار كورد دەژین. ئێمە دەمانەوێ لە ڕێگەی گۆڤارەكەمانەوە كۆمـەڵەی كولتووریی سوید- كوردستان و دەنگی كولتووریی كوردی ڤەژین و بەردەوام و هەروەسا باس و خواسی كەلوپووری گەلی كورد بكەین و هەرچەندە دەزانین ئەم جۆرە بابەتانە تەوەری گرنگ و ناسراون. ئێمە لەو باوەڕەداین كە سوودێكی ئێجگار زۆری دەبێ ، ئەگەركوردەكان لە بەشی زۆری كوردستاندا ، بیر و بۆچوونی خۆیان لەگەڵ یەكدا ئاڵوگۆڕ بكەن و یەكتری ببینن و لە شارەزایی یەكتری ئاشنا ببن و لەبارودۆخی یەكتری تێبگەن، چونكە لە ئامانجەكانیاندا هاوبەشن. ئێستا ئێوە ژمارەی یەكەمی گۆڤارەكەمانتان لەبەر دەستدایە ، ئومێدەوارین كە كات و توانای داراییمان ڕێگەمان پێ بدات بەردەوام بین و بە ڕێكوپێكی ژمارەكانی بە چاپ بگەیێنین. ئێمە لە هەمان كاتدا بە گوێرەی یاسا و بەرنامە داڕێژراوی خۆمان هەندێك چالاكی ترمان بەم شێوەیە دەستنیشان كردوە، كە بریتین لەمانە: كۆبوونەوە و گفتوگۆ و كۆرسی فێربوون و كردنەوەی پێشەنگا، كە ئەمانە ببنە هاندەرێك بۆ بەشداری كردنی چالاك و بۆ ئاشنا بوونی كولتووریی كوردی و سویدی لەگەڵ یەكتریدا. هەڵبەتە ئەوكاتە یەكتری باشتر دەناسین و ئاشنای یەكتر دەبین ،ئەو دەمە بە ئاسانی تێگەیشتنمان بۆ یەكتری دەبێت و دەتوانین لەیەك كۆببینەوە و بە دۆستایەتی پێکەوە كار بكەین.
ئەم وەرگێرانە هەڵەی چاپ و بەدحاڵی بوونی هەندێك لەناوی گۆڤار و ڕۆژنامە كوردییەكانی پێوە دیارە، بێگومان هەڵەكان ناكەوێتە ئەستۆی وەرگێرەكە، بەڵكو دەكەوێتە ئەستۆی ئەو كەسە كە لە نووسینەوەی ناوی گۆڤار و ڕۆژنامەكان ولێكدانەوەی مانای ناوەكان لە كوردییەوە بۆ سویدی هاوكاری بووە،دیارە ئەو كەسە ماوەی یەك دوو ساڵێك بووە لە سوید و سویدیەكەشی بەشی ئەوەی نەكردوە، لە نووسینەوە و شرۆڤەكردنی ناوەكاندا كە چ مانایەك دەگەیەیێنێ،تارادەیەك سەركەوتوو نەبووە، هەر بۆنموونە: گۆڤاری هاوار لە جیاتی بەم شێوەیە بنووسرێت : Hawar كەچی نووسیویانە Hawae ئەمەیان گریـمان هەڵەی چاپە، بەڵام چۆن دەبێ هەڵە لە نووسینی ناوی گیو موكریانی بكرێت كە بە سویدییەكەی نووسیویانە: Geq Mukriani لە ڕاستیدا دەبووایە بنووسرێت : Gew Mukriani یان ڕۆژنامەی برایەتی بە سویدییەكەی نووسیویانە : Biyareti دەیانتوانی بەم شێوەیە بنووسنەوە: Birayeti دیارە هاوكاری وەرگێر ئەو دەمە لە زمانی كوردیشدا هەر كۆڵەوار بووە ئەگەرنا چۆن ئەم هەڵە گەورانەیان بەسەر تێپەڕ دەبوو. دەربارەی گۆڤاری نزار بەم شێوەیە تەرجومەیان كردوە، بەر لەوەی ئەم دێرە كە لە سویدییەوە تەرجومەی كوردیم كردوە، بیخەمە ڕوو ، بەباشی دەزانم دەقە سویدییەكە وەك خۆی بگوازمەوە كە بەم شێوەیە : Under εren 1948-1949 publicerade Eladin Secadi i Bagdad Nizar Stenen(22 nummer). ئەمەش دەقەكە تەرجومە كراوەكەی بەندەیە بۆ زمانی كوردی كە بەم شێوەیە پێشتر تەرجومەی زمانی سویدییان كردوە :( لە نێوان ساڵانی 1948- 1949 دا ، عەلائەدین سەجادی لە بەغدا ، نزار بەرد 22 ژمارەی بڵاوكردۆتەوە).
هەر كەسێك كەمێك لە زمانی زگماكی خۆی شارەزایی هەبێ ( نزار) بە ( بەرد) تەرجومە ناكات. بە هەرحاڵ وەرگێری ئەم بابەتە كە ئاریا ئووسیتالۆیە ئافرەتێكە بە ڕەچەڵەك فیلاندییە وەك شاعیر و نووسەر ناسراوە و ساڵانێكی دوور و درێژە لە سوید دەژیت و لە زمانی سویدی و ئینگلیزیش تارادەیەك شارەزایە، بەڵام ئەوەی سەری لێ تێكداوە هاوكارەكەی بووە. بێگومان دواتر تەنگژە لە نێوان دەستی نووسەرانی گۆڤارەكە و نووسەرە كوردە هاوكارەكەی ئاریا ئووسیتالۆ دروست دەبێ ودوای بەیەكجاری بەبریاری دەستەی نووسەرانی گۆڤارەكە بەهۆی ئەوەی گوایە جارێ زمانی سویدییەكەی بۆ تەرجەمە كردن ناشێت، لە دەستەی نووسەرانی گۆڤارەكە دوور دەخرێتەوە.
Rural Community of Contemporary Iraqi Kurdistan Facing Modernzation.krakow 1981(208 sidor) ئەم كتیبە دەربارەی كۆمەڵگەی گوندنشینی كوردستانی عیراقی هاوچەرخ بە زمانی پۆلۆنی لەشاریKrakow بە 208 ڵاپەڕە لە ساڵی 1981 دا لە چاپدراوە.
The Kurds, An Unstable Element in the Gulf. Westview Press / Boulder and London, 1984. 220 sidor ئەم كتێبە دەربارەی كورد و نائارامی لە كەنداو (خەلیج) بە زمانی ئینگلیزی بە 220 ڵاپەڕە لەساڵی 1984 دا لە شاری لەندەن چاپكراوە.
Kurdy Moskva (Nauka GR VL) 1984. 238 sidor ئەم كتێبە دەربارەی كورد بە زمانی ڕووسی بە238 ڵاپەڕە لە ساڵی 1984 دا لە شاری مۆسكۆ لە ڕووسیا لە چاپدراوە.
Kurderna och Kurdistan Socialstyrelsen. PM 66/84 .200 sidor ئەم كتێبە دەربارەی كورد و كوردستان (ناوەرۆكی ئەم كتێبە زێدەتر پەیوەندی بە كوردە پەناهەندەكانی كە لە سوید دەژین هەیە) و لەلایەن مەمۆ یەتكین بەزمانی سویدی بە 200 ڵاپەڕە لەساڵی 1984دا لەشاری ستۆكهۆڵم لە سوید چاپكراوە.
ئەوی جێگەی گوتنە هەر لەم بابەتەدا لە سەرەتاوە بە چوار دێر حوسێن عارفی چیرۆك نووس بە زمانی سویدی بە خوێنەرانی گۆڤارەكە ناساندراوە كە ئەمە دەقەكەیەتی: حوسێن عارف یەكێك لە ناسراوترین چیرۆك نووسی كورد لە باشووری كوردستاندا (عیراق)، لە پەنجاكاندا چەندان چیرۆكی خۆی لە گۆڤار و ڕۆژنامە كوردییەكاندا بڵاوكردۆتەوە و چیرۆكەكانی خۆی لە سێ بەرگی كتێبدا بەچاپ گەیاندوە و وێرای بڵاوكردنەوەی چەند دەقێكی شانۆیی و كتێبێك دەرباری مێژووی چیرۆكی كوردی و ئێستاكە لە هەولێر سكرتیری نووسینی گۆڤاری (كاروان)ە كە بەزمانی كوردی دەردەچێت. مخابن بەندە دەقی چیرۆكەكەی مامۆستا حوسێن عارف مان لەبەر دەستدا نەبوو تاوەكو لەگەڵ دەقە تەرجومە كراوەكە بەراوردی بكەین، هەوڵدەدەین لە داهاتوودا ئەم كارە بە ئەنجام بگەیێنین.
fakhradintahir@hotmail.com
|