٧\١٢\٢٠١٣

رۆشناییەکانی نێو شەوەزەنگ!

جیهاد  محەمەد     

دەمێکە، سەرسامم بە بیریی چەند بیرمەندێکی گەورەیی عەربیی، لەوانە هاشم ساڵح، هیشام غەسیب‌و تاریق حەجی. لە بەدواچوونێکی زۆرمدا بۆ نووسین‌و لێکۆڵینەوەکانی ئەم بیرمەندانەدا، زۆربەی زۆری نووسین‌و لێکۆڵینەوەکانییانم خوێندوەتەوە. هەندێکیشیانم تەرجەمەکردوە بۆ زمانی شیرینیی کوردی خۆمان، بەو ئومێدەی خوێنەری کورد‌و ئەو گەنجانەی کە عەرەبیزان نیین، بتوانن سودی لێببینن.

توانیم کۆمەڵێک لە وتارەکانی هەردوو بیرمەند هیشام غەسیب ‌و تاریق حەجی لە دووتوێیی پەرتووککدا، لە ژێر ناونیشانی(ڕۆشناییەکانی نێو شەوزەنگ)دا لە رێگەی دەستگای چاپ‌و پەخشی سەردەمەوە بە چاپبگەیەنم. قەوارەی پەرتووکەکە بریتییە لە نزیکەی ٥٢٠ لاپەڕە، بە تیراژی ٥٠٠ دانە چاپکراوە،ئێستا کەوتوەتە بازارەوە، لە ناوەندی ئەندێشە دەستدەکەوێت.

بۆچی ئەم پەرتووکە؟ هەرکەسێک ئەم پەرتووکە بخوێنێتەوە، وا هەستدەکات کە ئەم دوو بیرمەندە باسی کێشەکانی عێراق بە گشتیی و کوردستان بە تایبەتیی دەکەن، هەڵبەت ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە کێشەی ڕۆژهەڵاتیی ناویین و مانەوەی ئەم وڵات و دەوڵەتە عەرەبیی‌و رۆژهەڵاتییانە بە دۆگمایی و چەقبەستویی، لە زۆر روەوە سەرچاوە‌و فاکتەرەکانی یەک بابەت و یەک مەسەلەن، بۆ نموونە مەسەلەی ئاڵۆزیی سیستەمیی ئابووریی، هەر وەک چۆن مارکس لە ژێر ناویی (نمگ الانتاج الاسیاوی)دا ئاماژەی پێداوە، یان لێکۆلێنەوەکانی مەهدی عامل کە باسی ڕەوشی سیاسی‌و کۆمەڵایەتی کۆمەڵگای لوبنانی دەکات، کەچی وا هەستدەکەیت باسی عێراق‌و کوردستان دەکات، یان لە خوێندنەوەی رۆمانکانی (عەبدولرحمان مونیف)دا بەهامان شێوە، خوێنەر هەستدەکات باسەکە باسی کوردستانە، هەندێک جار خوێنەر وا هەستدەکات پاڵەوانەکانی نێو رۆمانەکە کوردن، یان لە کوردستاندا ژیانیان بردوەتەسەر.

لە لایەکی تر، ئەم دوو بیرمەندە سەر بە دوو ئاراستەی فکری جیاوازن.

هشام غەسیب کەسێکی مارکسیەو مارکسیانە بیردەکاتەوە، لەگەڵ رەخنەکانیدا بەرامبەر بە حیزبە شیوعیەکان‌و مارکسیەتیش.

تاریق حەجی، کەسێکی لیبراڵەو بروای تەواوی بە ئازادی ئابووری هەیە.

بەڵام کاتێک بابەتەکانای ئەم دوو بیرمەندە ئاراستە جیاوازە دەخوێنینەوە، هەستدەکەین ئەو چارەسەریانەی کە دەیخەنە روو بۆ کێشەکان‌و هاوکێشە ناکۆکەکان، ئەگەر وەک یەکیش نەبن زۆر نزیکن لە یەکتریەوە، بە تایەبەت بۆ قۆناغی سەردەمی گواستنەوەی ئێستای کۆمەڵگای رۆژهەڵاتی لە حوکمڕانیەکی بێ سەروبەریی‌و ناهەموارو ستەمکاری‌و نادیموکراتەوە، بۆ حوکمڕانیەکی دویموکراتیانە. ئەم بەراوردکردنەش ڕەنگە زۆر سودی هەبێت بۆ خوینەرو کردنەوەی عەقڵی خوێنەر، بۆیە ئەم بابەتانەم هەڵبژارد‌و کۆمکردنەوە لەم پەرتووکەدا هیوادارم خوێنەر سودی لێوەربگرێت.

هشام غەسیب           تاریق حەجی

پەرتووکەکە، لەم بابەتانە پێکهاتووە:

یەکەم: چەند نامیلکەیەکی فەلسەفیی‌و زانستیی هیشام غەسیب. ئەم نووسەرە زۆر بە ڕوونی باسی فەلسەفە دەکات.
ئایا فەلسەفە تا ئەمڕۆ وەک خۆی کاریگەریی هەیە؟
لەو چاوپێکەوتنەدا، بە وردی وەڵامیی دەیان پرسیار دەداتەوە لەسەر مەسەلەی فەلسەفە وەک: فەلسەفە چییە؟
بەزم‌ و هەرای میتافیزیکیا چییە؟
ئایا هیشام غەسیب فەلسەفەیەکی تایبەتی هەیە؟
بە پێی قسەی فۆکۆ‌و پۆڵ ریکۆر، فەلسەفە رابوردومان دەبەستێتەوە بە ئێستامانەوە، ناتواین واز لە فەلسەفە بهێنین، تا هەنووکە ئەفلاتون لەبەردەستماندایە، گۆرانکارییەکان تەنیا گواستنەوەیەکی داهێنەرانەیە، ئایە ئەمە وایە لای هیشام غەسیب؟
ئایا هەموو نەتەوەیەک، یان هەموو شارستانێتیەک فەلسەفەی تایبەتی خۆی هەیە؟
هەڵوێست بەرامبەر بە فەلسەفەی بوونگەرایی؟ لەم چاوپێکەوتنەدا هیشام وەڵامی دەیان پرسیاریی جۆراوجۆری داوەتەوە کە زۆر گرنگن بۆ خوێنەر.
نامیلکە فەلسەفەیەکان بریتییە لە ٧ نامیلکەی جۆرا و جۆر. نامیلکە زانستیەکانیش بریتیە لە ١٦ نامیلکەی جۆرا و جۆر کە زانیارییەکی وردی لە خۆ گرتوە لە سەر زانست‌و پیویستییمان بە زانست‌و، چارەسەریی کێشەکان لەسەر بنەما زانستیەکان‌‌و کاریگەریی زانست لە مێژوویی مرۆڤایەتییدا.

دووەم: کورتەیەک لە ژیانی تاریق حەجی، ئەم بیرمەندە یەکێکە لە بیرمەندە زۆر قوڵەکان، زۆر بە وردی‌و بە سەلیەقە‌و ئەکادیمانە باسی کێشەکان‌و چارەسەرییەکانی دەکات. لە زۆربەی زۆری زانکۆ بە ناوبانگەکانی وڵاتانی عەرەبیی‌و ئەوروپیی‌‌و ئەمریکیی‌و بەریتانیی‌و ئوسترالیەوە بانگهێشتکراوە‌، بۆ وانە وتنەوە، بە تایبەتی لەسەر مەسەلەی ئیسلام‌و کێشەی ئیسلام لەو وڵاتانەدا. چەندین خەڵاتی وەرگرتوە.

سێەم: ڕۆشنبیریمان لە نێوان ئەفسانەو واقیعدا: بریتیە لە ١٣ بابەتەی جیاوازی تاریق حەجی.

چوارەم: ڕاچڵەکین: چیتان دەوێت؟ بە پیشاندانی واقیع ڕاتانچڵەکێنم، یان بە خۆشخەیاڵی فێڵتان لێبکەم؟. بریتییە لە ٢٢ وتارو بابەتیی جیاوازی هەمان بیرمەند.

پێنجەم: گۆران. گۆران دەشێت رووبدات، یان ئاستەمە رووبدات؟ ئەم مەسەلەیەش، ٨ بابەتیی لە خۆگرتوە.

شەشەم: ملوانکەیەک مرواریی، لە وتارە مرواریەکانی تاریق حەجی. لە ژێر ئەم ناونیشانەدا ئەم بیرمەندە ١٠٠٠ وتاری بڵاوکردوەتەوە، لەو هەزار وتارە، وەرگێری ئەم پەرتووکە ٨٣ دانەی لێهەڵبژاردوە و لە پەرتووکەکدا دایناوە. کۆمەڵە وتارێکی یەجگار بە سودە، بە تایبەتی بۆ خوێنەرانی زانکۆی زانستە مرۆییەکان، سەرچاوەیەکی یەجگار بە سودە.

حەوتەم: وتارێکی ئەم بیرمەندەیە لە ژێر ناونیشانی ئەگەر من کوردێکی سوریا بوومایە؟ کاتێک ئەم وتارە دەخوێنیتەوە، وا هەستدەکەییت کەئەم بیرمەندە ئەوەندە مرۆییانەو بە ویژدانانەوە لەسەر کێشەی کورد نووسیوێتی کە رەنگە رۆشنبیرە سیاسییە کوردەکانی خۆشمان نەتوانن وا لەسەر مەسەلەی کورد بدوێن.

هیوادارم توانیبێتم، وەک خۆی بیرو ئەندێشەی ئەم دوو بیرمەندەم گەیاندبێتە خوێنەر، هەڵبەت ئەو بریارەش دەگەڕێتەوە بۆ لای خوێنەر. وەک لەسەرەوە ئاماژەم پیدا، ئەوەی کە زیاتر وایی لێکردم ئەم دوو بیرمەندە هەڵبژێرم ئەوەیە کە هەر یەکێکییان ئاراستەیەکی فکریی هەیە، هیشام غەسیب وەک مارکسیەک شیکاریی دەکات و تاریق حەجیش وەک لیبراڵێک. بەڵام لە راستییدا هەردووکیان لە زۆر مەسەلەدا وەک یەک بیردەکەنەوە‌و شیکاریی‌و چارەسەرییەکانییان وەک یەک وایە. بۆیە داواکارم لە خوێنەری ئەم پەرتووکە، بە چاوێکی رەخنەگرانەوە، بیخوێنێتەوە. هەرکەس‌و خوینەرێک توانی رەخنەو تێبینیەکانی خۆیم بۆ بنێرێت لە هەموو ڕوویەکەوە، من پێخۆشحال دەبم‌و سوپاسی دەکەم.

ئێستا پەرتووکێکی پێداگۆگی/ بیرمەندو زانای بەرازیلی/ پاولو فریری ـ م لەبەردەستدایەو سەرقاڵی تەرجەمەکردنیم، بەم زووانە لێدەبمەوە، بەڵام نازانم کەی دەزگایەکی چاپەمەنی، ڕەحمم پێدەکات‌و بۆم چاپ دەکات، چوونکە بە داخەوە خۆم توانای دارایی ئەوتۆم نییە لەسەر حسابی خۆم بە چاپی بگەیەنم. بە سپوپاسەوە، دەزگای سەردەم/ بۆ پەخش‌و چاپەمەنی پەرتووکی(ڕۆشنایەکانی نێو شەوەزەنگ)یان بۆ چاپکردم.

____________________
جیهاد موحەمەد / وەرگێری پەرتووکەکە.
 

ماڵپه‌ڕی جیهاد محه‌مه‌د که‌ریم