٣\٩\٢٠١٠

سەرچاوەی باوەڕپێنەکراوی ئەدەبی.

فەرەیدوون سامان  

لە کۆمەڵگا نائەکتیڤ و پاشڤەچووەکان هەمیشە زاراوەگەلی رەخنەیی دەبنە ئالتەرناتیفی گلەیی ، مەبەست ئەوەیە زۆر جارکە تۆ تێبینیەکی بچووک لە شێوەی رەخنەیەیەکدا ئاراستەی کەسێک یان دەزگایەک دەکەیتەوە و ئامانجی بنەڕەتیش لەو رەخنەیە دڵسۆزانەیە ، ریفۆرم و بنیاتنانە ، کەچی سەرەنجام رووبەرووی کۆمەڵێک وەڵامی نابەجێ و نامەنتقی دەبیتەوە ، وەڵامە هەرە سادەکەش ئەوەیە (تۆ هەمیشە گلەیی دەکەی ...) ، واتە لای خەڵکانی ئێمە گلەیی شوێنی رەخنە دەگرێتەوە و رەخنەگریش گلەییکەر ، بۆیە گەر ئێمە پرسیارێکی سادە بکەین و بڵێین ئەرێ گەلۆ رۆڵی رەخنە ئەدەبییەکان و تەنانەت لێکۆڵینەوە ئەکادیمیەکانیش چی بووە لە ناساندنی تێکستێکی ئەدەبی داهێنراو بە خوێنەران و دروستکردنی پردێکی پێوەندی تێکگەیشتن لە نێوان تێکست و خوێنەر و نووسەردا ، تاچەند رەخنەکانی ئەدەبی کە لە بنەڕەتدا ئەگەر لەگەڵ ئەزمونی رەخنەیی گەلانی دیکەدا بەراوردی بکەین کە چەند هەوڵێکی خاکەڕان و بەداخەوەش ئەگەر کۆپی هەوڵی رەخنەیی رەخنەگرە بە ئەزمونەکانی بیانی نەبن ، کەمتر لە واری پڕاکتیکیدا ئیشیان لەسەر( تێکستێکی داهێنراو)دا کردوە و بەڵکو زێتریش لاسایی و سەرو گوێلاک شکاندن و خاپاندنی خوێنەرانی بێئاگا و ناشارەزایە بە سەرچاوە و لێکۆڵێنەوەی رەخنەییە بیانییەکان ، باشە تاچەند ئەو رەخنە ئەکادیمییانەی مامۆستاکانی ئێمە لەسەر بنەمای ئەو رێباز و قوتابخانە رەخنەییە باوانەی کە هەن کاریان لەسەر شرۆڤەکردنی ئەو تێکستە ئەدەبیانە کردووە کە لەسەر ئاستی بڵاوکراوەوەکان و تەنانەت لەسەر ئاستی میتۆدەکانی خوێندن( کە بەرلەوەی ببنە سەرچاوەیەکی باوەڕپێکراوی ئەدەبی ، سەرچاوەیەکی خوێندنی پەروەردەیین)بۆ نموونەش تەماشای زمان و ئەدەبی کوردی ( بۆ پۆلی شەشی دواناوەندی )بکەن کە کۆمەڵێک هەڵگری بڕوانامەی دکتۆرا و ماستەر و مامۆستای ناسراو تەئلیفیان کردووە ،کاتێ دێتە سەر باسی شاعیرانی هاوچەرخی کورد، مخابن هەر تەنها ئاماژە بەچەند شاعیرێکی شارێک و ناوچەیەکی دیارکراو دەکەن وەک (شێرکۆ بێکەس و عەبدولڵا پەشێو و قوباد جەلی زادەو جەمال غەمبارو دلاوەر قەرەداغی ...ریزم بۆ ئەزمونی ئەو شاعیرانە)هەڵبەت بەدەر لە شاعیرانی ناوچەکان و بەشەکانی دیکەی کوردستان کە بەدەیان و بگرە سەدان شاعیری وای تێدایە ئەگەر لەهەندێ ناوی ریزکراوی نێو ئەم لیستە بەپەلەیە داهێنەرتر نەبن ئەوا ئەزموونەکانیان کەمترنین) ، جا ئەگەر بێ مەبەست بێ کە هیوادارم وابێ و ئەمە بۆچوون و رای خەڵکە ئەکادیمیەکە بێت ، تا ئەو رادەیە بێئاگایی خۆیان لەسەر شاعیرانی دیکە نیشان دەدەن، بەراستیش یان ئەوەتە بێئاگان لەبزاڤی شیعری هاوچەرخ و نوێخوازی کوردی لەسەرجەم شارەکانی دیکەو تەنانەت بەشەکانی دیکەی کوردستانیش ، کە گەرەکە ئەم مامۆستا بەڕێزانە لە هەموو کەسێک زێتر بەئاگا و ئاشنابن بە ئەزموونی دەوڵەمەندی شاعیرانی دەرەوەی شارەکەی خۆیان، ئیدی بۆ دەبێ بێدەنگ نەبین لە ئاست گلەیی هەندێ لەو نووسەر و ئەدیبانەی ناوچەکانی تری هەرێمی کوردستان و تەنانەت بەشەکانی دیکەش کە لە بۆنە و پەراوێزی بۆنەکانیشدا چەندان جاردووپاتیان کردۆتەوە کە لە واقیعێکی داسەپاوی سیاسی و کۆمەڵایەتی بەدبەختی ئێمەی کورد ، ئەوەی بەر لەراپەڕین پێماندەگوت ئەدەبی کوردی، مخابن ئیفرازاتەکانی پاش راپەڕین ئەدەبێکی ناوچەیی و شێوەزاری لۆکالِی بەقەڵەمی خودی نووسەرانی کورد بەرهەمهێنا، کە ئەو ئەدەبەی ئەورۆ لە دەڤەری بادینان هەیە تایبەتمەندێتی خۆی تارادەی جیاوازی لەگەڵ دەڤەری سۆران هەیە و هەروەها ئەو ئەدەبەی لە باکور هەیە جیاوازە لەگەڵ بەشەکانی وەک رۆژهەڵات و رۆژاوا و باشوور، مخابن لە سایەی ئەم جۆرە بیرکردنەوە ناوچەگەرێتییە ، رەنگە رووخاندنی ئەو دیوارە سایکۆلۆژیە وەها زوو هێندە ئاسان نەبێ .

ماڵپه‌ڕی فه‌ره‌یدون سامان