|
٢\١٢\٢٠٢٣
شەپۆلی هاتنەوە
سەر حوکمی حیزبە ڕاستڕەوەکان.*
زاھیر باھیر
ئەرجەنتین ، دووەم وڵاتی ئەمەریکای لاتنین دوای بەرازیل ، ڕۆژی یەکشەمە
، ١٩ی مانگ حیزبی ڕاستڕەو بە سەرۆکایەتی Javier
Milei هەڵبژاردەنەکەی بە ڕێژەی نزیکەی لە سەدا ٥٦ دەنگی
بەدەستهێنا ، لە بەرانبەریشیدا حیزبی چەپ لە سەدا نزیکەی ٤٥ دەنگی
هێنبا . ئەوەی کە لە ئەرجەنتین ڕوویدا بە گوێرەی قسەی لیبراڵەکان و
ئابووریناسەکانیان گەڕانەوەی توندوتیژی و ڕاستڕەوێتییە بۆ ئەرجەنتین و
لێدانە لە دیمۆکراتییەت کە لە ساڵی ١٩٨٣ وە گوایە بەردەوام بووە.
ئەم هەڵبژاردنە لە کاتێکدایە کە هەڵئاوسانی پارەکەی لە سەدا ١٤٠
سەرکەوتووە و بەهای دراوەکەی لە سەدا ٩٠ی لە ماوەی ٤ ساڵدا لەدەست داوە
و ٣ ساڵە بەهۆی وشکە ساڵییەوە بەروبومێکی ئاوایان نەبووە . بەڕێژی لە
سەدا ٤٠ی خەڵکەکەی کە ٤٥ ملیۆن کەسن لە هەژاریدا دەژین کە دەکاتە ٢ کەس
لە ٥ کەس هەر وەها قەرزاری ٤٤ ملیار دۆلاری صندوقی دراوی نێودەوڵەتییە.**
حکومەتی پێشوو دوای زنجیرەیەك پاشەکشە و هەڵاوسانی زۆر نرخی ئاڵوگۆڕی
بە یەک پێسۆ بۆ دۆلار جێگیر کرد. ئەم ستراتیژە کە بە گۆڕانکاری ناسراوە،
لە ساڵی ٢٠٠٢ وازی لێ هێنرا دوای ئەوەی پاشەکشەی قووڵ و ناڕەزایەتی
توندوتیژی شەقامەکان دژی سنووردارکردنی کشانی بانکەکان وایکرد کە
نەتوانرێت بەردەوام بێت.
وڵاتانی دیکە - پەنەما و ئیکوادۆر - بەم ڕێگایەدا ڕۆشتوون بەڵام هەرگیز
یەکێکیان بەقەد ئەرجەنتین گەورە و پایەدار نییە کە وەك ئەرجەنتین
ئەندامی گروپی جی ٢٠ی وڵاتانی پێشەنگی پێشکەوتووی پیشەسازی بن.
ئێستاش یەكێك لە ڕیفۆرمەکانی سەرۆکی هەڵبژاردوو لە شانی هەڵوەشدندەوەی
یاسای لەباربردنی کۆرپەلە، هەڵوەشاندنەوەی بانقی مەرکەزی ئەرجەنتیەنە و
گۆڕانی دراوی پێسۆیە بە دۆلاری ئەمەریکی.
ئەم بڕیارەی سەرۆك ئاسان نییەو چارەسەری کێشەی ئابوری و کۆمەڵایەتی
ئەرجەنتین ناکات هەر هیچ نەبێت لەبەر سێ هۆکار:
یەکەمیان: ئەوەیە کە ئەرجەنتین و ئەمریکا ئابوورییەکی زۆر جیاوازن و
بۆیە ئەوەی ڕەنگە سیاسەتی دراوی دروست بێت بۆ ئەمەی دووەمیان ڕەنگە
سیاسەتێکی هەڵە بێت بۆ یەکەمیان. وڵاتان دەبێت وریا بن لە
دەستبەرداربوون لە ئازادی دانانی ڕێژەی سوودی خۆیان و دابەزینی بەهای
دراوەکانیان.
کێشەی دووەم: زیاتر پراکتیکییە: ئەرجەنتین دۆلارەکانی لە کوێوە
دەستدەکەوێت؟ لە ئێستادا بانکی ناوەندی نزیکەی هیچ یەدەگێکی دۆلاری
ئەمریکی نییە کە باسی بکات، هەروەها دەستڕاگەیشتن بە بازاڕەکانی
سەرمایەی جیهانی نییە بۆ بەدەستهێنانی ئەو پشکانەی کە پێویست دەبن بۆ
بەردەوامبوونی ئابووری. لە ڕووی تیۆریەوە Javier
Milei دەتوانێت داوای قەرز لە سندوقی دراوی نێودەوڵەتی بکات،
بەڵام ئەگەری دەستکەوتنی کەمە. ئەرجەنتین لە ئێستاوە گەورەترین
قەرزدەری سندوقی دراوی نێودەوڵەتییە و ٤٤ ملیار دۆلاری قەرزدارە کە
دەکاتە ٣٥ ملیار پاوەند. سندوقی دراوی نێودەوڵەتی گومانی هەیە لەوەی کە
ئایا بە دۆلارکردنی دراوی ئەرجەنتین لە کورتخایەندا دەتوانرێت یان نا.
پیسۆی دراوی ئەوێ پێویستی بە دابەزینی بەهایەکی بەرچاو دەبێت پێش بە
دۆلارکردنی. هاوکاتیش دراوێکی لاوازترە و دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی
نرخەکان و هەڵاوسانی پارە زیاتر بەرز دەکاتەوە.
سێیەم: تەنانەت ئەگەر چارەسەرێک بۆ کێشە تەکنیکییەکانی پەیوەست بە
وازهێنان لە پێسۆ بدۆزرێتەوە، چارەسەری شۆکی سەرۆکی نوێ دەتوانێت
تاڕادەیەک بە خێرایی لە ڕوویدا بتەقێتەوە. دۆلارسازی ڕێگایەکی
یەکلایەنەیە - قومارێکی سیاسیانەیە کە هیچ دەرچوونێکی نییە کە دەتوانێت
ئەرجەنتین لە ڕێڕەوێکی ناپایەداردا قفڵ بکات و ئابوورییەکەی بخاتە
خوارەوە.
Javier Milei بەڵێنی داوە پێداچوونەوە بە
هەموو ئەم دەستکەوتانەدا بکات، تەنانەت پێشنیاری ڕیفراندۆمی کردووە
سەبارەت بە یاسایی بوونی لەباربردنی کۆرپەلە. پارتەکەی لە ئێستاوە کار
لەسەر کەمکردنەوەی باج دەکات هەر کە مانگی داهاتوو دەستبەکاربوو،
ئاماژەی بەوەشکردووە کە ڕەنگە ئەفسەرانی دیکتاتۆری زیندانیکراوی
ئەرجەنتین بێتاوان بکات. لە میانی دیبەیتێکی سەرۆکایەتیدا وتی کە
سەربازیی تەنها بە "زیادەڕەوی" تاوانبارن.
ئەوەی کە وەڵامی ڕیفۆرمەکانی سەرۆکی نوێ دەتاوە بزوتنەوەی کرێکارانی
نقابییە کە ئەرەجەنتین خاوەنی بە هێزترین نقابەی ڕادیکالە و ڕۆڵی خۆی
هەیە لە ڕەتکردنەوەی سیاسەتەکانی حکومەتەکاندا.
__________________________________________
* ئەوە زیرەکی
سەرمایەدارن و ئابووریناسەکانیان کە حیزبە دەسەڵاتخواز و
دەسەڵاتدارەکانیان کردووە بە دوو بەشەوە : چەپ و ڕاست بەلام لە ڕاستیدا
جیاوازییەکی کەم لە نێوانی ئەم دوانەدا هەیە و دەبێت کە دێنە سەر حوکم.
دیمیۆکراتییەت و دیکتاتۆرییەت تەواوکەری بەڕێکردنی سیاسەتی حیزبەکانان.
**
بۆ نوسینی ئەم پۆستە لە چەند وتارێکی ڕؤژنامەی گاردیانی بریتانی
سوودمەند بووم.
ماڵپەڕی زاهیر باهیر
|
