١٤\١\٢٠١٣

شۆڕشی ئەمجارەی گەلانی رۆژهەڵات جیاوازە!

جیهاد موحەمەد     

شۆڕشەکانی خەڵکی ستەمدیدەی تونس و لیبیا و میسر و دواجاریش سوریا، کە هێشتا دەکوڵێت و رۆژانە بە دەیان کەس دەبن بە خۆراکی ئەم خەبات و تێکۆشانە، ئەم شۆڕشانە سەرەتایەکە بۆ تێپەڕاندنی قۆناغێکی نابەجێ و نا هەمواری حوکمی مەوجود.

ئەو حوکمەی کە تیایدا مرۆڤە ڕەشوڕوتەکان هەمیشە فلیقاونەتەوە، ژێرپێخراون، بێ مافکراون، سک هەڵگوشراوکراون، پەراوێزخراون، بێ بەهای سیاسی و کۆمەڵایەتیکراون، داپلۆسێنراون و سەرکوتکراون و توندووتیژی کراوە بەرامبەریان، چەوسێنراونەتەوە و ڕاپێچی زیندانە تاریکەکان کراون، دادۆشراون، دادەماڵێنراون لە شکۆمەندیە مرۆییەکانیان، ئازادنەکراون لە ژیانیاندا، لە هەڵبژاردنیاندا، لە سێکسیاندا، لە خۆشەویستیاندا، لە خوێندنیاندا و نەخوێندەوارکراون. ئەگەر خوێندەواریشبووبێتن، یان خوێندنیان بۆ رەخسێنرابێت، ئەو جۆرە خوێندنەیان بۆ رەخسێنراوە کە هوشیارییان نەکاتەوە و عەقڵیان فراواننەکات، فێری پرسیارکردن و گومانکردنیان نەکات، فێری مافناسین و چۆنیەتی داوای مافەکانیان نەکات، مێگەل ئاسابن و بە گوێرەی بەرژەوەندیەکانی چین و توێژە سەردەستەکان ملی رێبگرن، قایل بن بەو بەشەی کە خوا بۆی بڕیونەتەوە، سەرکێشنەبن، ئارامبن و تەنیا لە خوای خۆیان بپارێنەوە بۆ ئەوەی خوا لەمدنیا و لەو دنیا ڕووسوریانبکات و خوا ئیمانیانبداتێ و چش لەمدنیای پوچە!

کاتێکیش کە خوێنیان لێدێنن، دەبێت بڵێن: دەستێک زاڵم بڕی خوێنی نییە!، وابیربکەنەوە کە دنیا بۆ زاڵمەکانە، دنیا و بەهەشەتەکەی خواش بۆ هەژارانە، چوونکە هەژاران و نەداران خۆشەویستن لای خوا!، دنیا دنیایەکی هیچە!، کاتییە، گرنگ ئەم دنیا نییە! گرنگ ئەو دنیا هەمیشەییەیە کە بۆی دەگڕێنەوە لە دوای مردنیان، هیچ کەس ماڵ و حاڵی لەگەڵ خۆی نبەردۆتە قەبر.

هەر لەسەرەتای ئەم شۆرشانەوە، من ڕام وابووە کە ئەمە سەرەتایەکە بۆ ئەو ڕێنسانسەی کە پێویستە و هەردەێت بێتەدی لە کۆمەڵگا ئیسلامی و رۆژهەڵاتیەکاندا.
شۆڕشی ئەمجارەی گەلە ستەمدیدەکانی جیهانی ترادسیۆن و کولتووری ئیسلامی و دواکەوتوو جیاوازیەکەی لەوەدایە کە خۆڕسکانە هاتوەتە ئاراوە، فاکتەری سەرەکی ئەم شۆڕش و ڕاپەرینانە نە کودەتایەکی سەربازیە، نە حیزبێک یان چەند حیزبێکی دەسەڵاتخواز و خۆسەپێنەرە، بەڵکو ئەوە خەڵکی ستەمدیدەی چینەکانی ژێرەوەیە کە لە تاو ئازار و دەردی چەوساندنەوە ڕاپەڕیون، بە هۆی بێکاریی و بێدەرەتانییەوە هێرشدەکەن و پەلاماری کۆنەپەرستان و ستەمکاران دەدەن، بە هۆی بێڕێزی و ناشکۆمەندییان لە دنیای سیاسەتی چینە سەردەستەکان و بەشدار نەبوونیان لە سیاسەت و حوکمی خۆیاندا بەگژی حوکمی گشتگیردا دەچنەوە و دەخوازن ڕایانماڵن، بۆ هەمیشەیی حوکمی دیکتاتۆرەکان وەلابنێن.

ئەم قۆناغەی کۆمەڵگا ئیسلامی و ڕۆژهەڵاتیەکان کە ژینگەی ترادسوێنێکی دواکەوتوو و کولتووری دین تیایدا بەرهەمێنەری هێزی ئەو دەستەو تاقم و حیزبانەیە کە حوکمی دیکتاتۆری و تۆتالیتارییان لێدەکەوێتەوە. ئەم جۆرە لە حوکم، هەمیشە لەم ژینگە دواکەوتوەدا دەتوانێت خۆی نوێبکاتەوە، ئەگەر چەندین جار بە کودەتا، یان بە ناوی شۆڕش و ڕاپەڕینەوە دەستە و تاقمێکی تر جێگەیان دەگرنەوە، بەڵام ئەم گۆرانکاریانە تەنیا گۆرانکارییەک بووە لە دەموچاوەکاندا و هیچیتر، تەنیا گۆرانکاریەک بووە لە توێژێکی دواکەوتوەوە بۆ توێژێکی دواکەوتووی تری هەمان دەستەو تاقم، کە هەر هەموویان ستەمکاربوون.

سەرکەوتنی هەر تاقم و دەستەیەکیش لەم ستەمکارانە، هەموو جارێک بە فاکتەری ناهوشیاری خەڵکی ستەمدیدە و بە فاکتەری سۆز، بە فاکتەری کۆبوونەوەی جەماوەر و حەشاماتی خەڵکی نەخوێندەوار لەدەوری سەرکردەی کاریزمایی، یان حیزبی ناسیونالستی، بە فاکتەری ناهوشیاریی و نەزانین کە چۆن ڕزگاریان دەبێت، بەڵکو خوا بکات فریادڕەسێک ڕزگاریانکات بەدەستهاتوە. زۆر جاریش بە فاکتەر و هەڵخەڵەتاندنی ئەو جەماوەرە ستەمدیدەیە دژی ناحەزانی دەرەکی بووە کە توانیویانە بیانکەن بە سووتەمەنی ئامانجە گڵاوەکانی خۆیان.

هەرچەندە ئیسلامیە فێندەمێنتالیستەکان و کۆنزەرڤاتیڤەکان، وەک دەردەکەوێت توانیویانە، یان دەتوانن ئەمجارەش شۆڕشی خەڵکی ستەمدیدە بدزن، ڕەنگە ئەم جارەش بتوانن خەڵکی بخەنەوە هەمان ئەو خولگەیەی کە لە بەرژەوەندی حیزبگەلێکی ئیسلامی و کۆنزەرڤاتیڤەبێت، ئەگەری ئەمە زۆر لەبارترە وەک لە ئەگەری هاتنە سەر حوکمی بۆرژوازیەتێکی دواکەوتووی هەڵخەڵێتەنەر بە ناوی حوکمی عەلامنیەتەوە، کە تا ئێستا ئەو حیزبە تەقلیدیانە لە هیچکام لە وڵاتانی تونس و لیبیا و میسر سەرکەوتنیان بەدەستنەهێناوە. بەداخەوە حوکمی ڕاستەقینەی خەڵکیش تیایاندا بەدینەهات. بەڵکو حوکمی کۆنەپەرستانەی ڕاستەوخۆی ئیسلامی هاتوەت ئاراوە،. لەم حاڵەتەشدا بەرکەوتن و ململانێ سیاسی و کۆمەڵایەتیەکان راستەوخۆ لە نێوان خەبات و تیکۆشانی عەلمانیەکان و ئەم حوکمە کۆنەپەرستانەدا دروستدەبێت، واتە حوکمە کۆنەپەرستەکە خۆی ڕاستەوخۆهاتوەتە مەیدانی ململانێەوە نەک نوێنەرەکانی، ئەمەش هەنگاو و قۆناغێکی یەکلایکەرەوەیە یان حوکمی ئیسلامی کۆنەپەرست، یان گۆڕینی بۆ حوکمێکی عەلمانی پێشکەوتوخواز و مۆدێرن.

ئەم حاڵەتەش ئەوە دەگەیەنێت کە حیزبێک، یان حیزبگەلێکی بورژوازیی دواکەوتوی هەڵگری ترادسوێن و خەسڵەتەکانی هەناوی دەرەبەگایەتی بە سەپۆرتی ئامریکا و وڵاتانی ڕۆژئاوا، یان کۆمپانیا چاوچنۆکەکانیان بەسەرچوو، کە خەڵک بە ناوی حوکمی سکۆلار بخەڵەتێنن و لە هەمانکاتیشدا کۆکتێلێک بن لە حوکمی بۆرژوای دواکەوتوو کە ئیلهام لە ترادسیۆنە بەسەرچووکان و کولتووری ئیسلامیەوە وەربگرن. بەرامبەر بە حیزبە ئیسلامیەکانیش بوەستنەوە و دژایەتیانبکەن و بە دەیان لە سەرکردەکانیان زیندانی بکەن، بە چەواشەکاریی و خەڵەتاندن و خۆڵکردنە چاوی خەڵکی ستەمدیدە، گوایە ئەم حوکمە حوکمی عەلمانی و مۆدێرنە و ناعەدالەتی قبوڵناکات، هەر بەو ناوەشەوە سەدانیان لە چەپەکان زیندانی دکرد و بە حوکمێکی ناعادیلانە سزای لە سێدارەیان دەدان خەڵکیان وا تێدەگەیان کە ئەم چەپ و کۆمۆنیستانە دەیانەوێت کولتووری دینیی و ناسوێنالیستییمان بسڕنەوە و لە جێگەیدا کولتووری ڕۆژئاوامان بۆ بهێنن.

ئەنجامی شۆڕشی ئەمجارەی کۆمەڵگا عەرەبیەکان ئەگەر سەرکەوتنی ئیسلامییە سیاسیە کۆنەپەرستەکان بەردەوامیشبیت تیایاندا ئەوە هەر کاتیدەبێت و قۆناغەکە قۆناغیکی هەڵکشاوتر و هەنگاو و بازدانێکی نوێیە، بەو مانایەی کە ململانێ ڕاستەقینەکە لە نێوان فێندەمێنتالیستی ئیسلامیی و کۆنزەرڤاتیڤەکان لە لایەک و لەیەکی تر سکولارخوازەکان و چەپ و کۆمۆنیستەکاندا دەبێت، کە لای کەمی ئەگەر چەپەکان و کۆمۆنیستەکان لەم قۆناغەدا خوازیاری بەدیهێنانی سیستەمێکی سۆسیالیستیش نەبن لەگەڵ سکۆلارخواز و لیبراڵەکاندا خوازیاری حوکمێکی سکۆلارن.

هیگلیزم و مارکسیزمیش جەختیان لەوە کردوەتەوە کە کۆمەڵگاکان و شۆڕش و خەباتی خەڵکی ستەمدیدە قۆناغ بە قۆناغ دەڕوات و تێدەپەرێت. ئەوەتا عەفیف ئەخزەری ڕۆشنبیر و هەڵگری بیروڕای عەڵمانیەتیش جەخت لەوە دەکاتەوە کە دەڵێت؛ فێندەمەنتالیستی دینی و کۆنزەرڤاتیڤ کاتێک دێنە سەر حوکم ناخود ئاگایانە لەگەڵ خۆیاندا هوشیاری خەڵک بەرزدەکەنەوە، بە توندوتیژیەکانیان، بە دەرخستنی زیاتری دنیای تاریکستانیان، بە ستەمکارییە ڕاستەوخۆکانیان بەرامبەر بە گشتی خەڵک و بە تایبەتی بەرامبەر بە ژنان و زەقکردنەوەی نایەکسانی ژنان و پیاوان و قەدەغەکردنی هەموو ئەو بوارانەی ژیان کە بۆنی مۆدێرنە و ژیانی لێدێت، وەک، موسیک و گۆرانی و سەما و پەروەردەی سەردەمیانە و فەلسەفیانە، یان وەک ئازادیەکانی تاک، بە تایبەتی ئازادی گەنجان و تەنانەت خۆگۆڕین و خۆ جوانکردن و خۆ ئاڵاوواڵاکردن.

کاتێک حوکمی ئیسلامیی ڕستەوخۆ دروستدەبێت، کاتی ئەوە بەسەردەچێت کە ترادسوێنە دینی و دواکەوتوەکان لە ژێر سایەی حوکمێکی ئیسلامی ناڕاستەوخۆدا هەمیشە زیندوبێت و لە خۆ تازەکردنەوەدابێت.

بە بڕوای من ئەم شۆرشانە بەردەوام دەبێت، لەگەڵ وچاندان و وەستانیدا بۆ ماوەیەک، یان لەگەڵ سەرکەوتنی ئیسلامیەکانیش، شۆڕش ناوەستێت و بۆ دواوە ناگەڕێتەوە، کرانەوەی چاوی خەڵک سەرەتایەکە بۆ ئەو ڕێنسانسەی کە لە ماوەی ١٠ تا ١٥ سالی تردا بەرهەمی دەبێت و حکومەت و کۆمەڵگای سکولار دروستدەبێت لەم وڵاتانەدا.

ئەم ڕایەی من بە هیچ جۆرێک بەو مانایە نایەت کە خوازیاری حوکمی ئیسلامیەکانبم. دیسان بەومانایەش نایەت کە دژی خەبات و تێکۆشانێکبم بۆ تێپەڕاندنی ئەم قۆناغە و بەرهەڵستیکردنی سەرکەوتنی ئیسلامیەکان. خوازیارم و هیواخوازم کە بەرەی گەل لەم قۆناغەدا کە خۆی دەبینێتەوە لە تاک و حیزبە عەلمانیەکان و چەپەکان و پێشکەوتوخوازەکان بە زووترین کات بێنە سەر حوکم و هێزی کۆنەپەرستانی ئیسلامی و کۆنزەرڤاتیڤ و چینی بۆرژوازی دواکەوتوو بۆ هەتا هەتایە بخەنە پەراوێزی مێژووەوە.

ماڵپه‌ڕی جیهاد محه‌مه‌د که‌ریم