په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

٢٤\١٠\٢٠٢٤

    سۆز یبەر یی!١

دارا خونچە

ئەز بەها.. وە دەم.. وە جەم ٢

              وە جێ.. وە رێ دەبەخشم

چون دەمێکە هەر واتا ٣

         وە دایسانی دەمولێوە رۆشنەکان ٤

            دەمودووە ئاورینەکان دەدەم. ٥، ٦

ئەوانژی ٧

   دەمهەراش و دەمەوەر ٨، ٩

         هەردەم دەمدەمیین ١٠

         دەماودەم لە سەردەم لەسەر دەم ١١

                              دادەمرن!

نەمگەرەکە یارۆکەی خۆم ١٢

         لە دەم دەمێ هەدابدا ١٣

         بێ سێ و دوو.. هەر دەمودەست

                وە تەنیا ماچێ گیانبدا!

دەمگەلێ هەن بێ جێدەم ١٤، ١٥

     لە ماچ دەموجەمیان نییە ١٦

            رایانمووسن یان رامووسن

            لە نوچدان یان لە عینگدان ١٧، ١٨

                      بێ جێ.. بێ رێ

                        هەر چێژدەبەن!

ئەو دەمانەی.. لەو دەمانەی

سەردەمی وەیە سەربدەن.. سەرهەڵبدەن ١٩

 زوو هەڵوەدا و سەوداسەری خۆیان دەبن ٢٠، ٢١

    وە ئاماژەی ئەو پەنجانەی

    تەنێ ختووکان دەناسن ٢٢

    تەنێ میتکان.. لاملی چووکان ٢٣، ٢٤

              دەورژێنن

              لەبەردەمیاندا چۆكدەدەن

                       جا سۆزدەدەن!

ئەز تاتایێ بەها.. واتا ٢٥

        وە دەم.. وە جێ

               وە جەم.. وە رێ دەبەخشم

           دەمنادەمێش

           یەک ماچی تەڕ و پڕ وە دەم

              لەسەر دەمی یار دەمدەدەم ٢٦

   لێ هەرگیز ناشێ ملبدەم ٢٧

   لە بەردەمی سەرگوزشتە و سەربرداندا

                             دابچەمێم!

   لە دوڕ ئاوری یادەوەریی و سۆزیبەریی ٢٨

                          هەڵکڕووزێم!

______________________________________________

١- سۆزیبەریی: سۆزی بەریی، سۆز لۆ پێشان، رابردییخواز، گەڕانەوە لۆ مێژوو و ئەو سەرهات و سەربردانەی کە لە یادەوەریی هەر کەسەک هەن جا چ وەک نازپێوەکردن و چێژلێدیتنیان چ وەک سۆزداریی و غەم و حەسرەت لە بەرانبەریان. (نۆستالژیا).

٢- وە: بە.

٣- چون: چونکە، چونکێ، لەبەرئەوەی، لەبەرهەندێ.

٤- دایسان: داگیرسان، ئاورگرتن، پێبوون، ئاورتێبەربوون، ئاگرکەوتنەوە.

٥- دەمودوو: دەمولفت، گفتوگۆ، گفتولفت، دوان، ئاخڤین 

٦- ئاورین: ئاگرین - ئاگراویی، ئاورین - ئاوراویی، ئاورینگ.

٧- ئەوانژی: ئەوانیش.

٨- دەمهەراش: هەر تشتەک دەبێژی، هیچ تشتەک لە دەو ''دەم''ی راناوەستی، وە دەنگەگەدەنگ و هەراوهۆریا و زۆرگۆ.

٩- دەمەوەر: زۆربڵێ، زۆرگۆ، هەڵەوەڕ، چەنەباز، زۆروەڕ، چەنەدرێژ، دەمدرێژیی، زماندرێژ.

١٠- دەمدەمیی: جارجارە، ناوەناوە، دەمنادەم، تاوتاو، راڕا، شەتوپەت، بێسەروبەر، جینگز، جینگەنە.

١١- دەماودەم: لێرە وە واتای وەسەردەوداکەتن یان وەسەرڕووداکەتن دێ. واتای گەیشتن یان بڵاوبوونەوەی ئاخافتنەک لە دەوەکەوە لۆ دەوەکی دیکەش دەدا.

١٢- نەمگەرەکە: نامەوێ، پێویستم نییە، ناخوازم، ناخازم.

١٣- هەدا: هەدادان، ئارامگرتن، ئۆقرەگرتن، مۆڵەتدان، هێوربوونەوە، هێدیبوون، بێدەنگبوون، متبوون.

١٤- دەمگەل: لێرە وە واتای کۆمەڵە دەم ''دەو''ەک دێ. واتای کۆمەڵە کاتەکیش دەدا.

١٥- جێدەم: شوێنکات، جێ و دەم. وە واتای جێی دەم ''جێی دەو''یش دێ.

١٦- دەموجەم: هەمیشە، هەرکات، هەردەم، ''دەموجەمی نییە لە خواردن، واتە هەردەمەک لۆی بگونجێ دەخوا''.

١٧- نوچدان: خۆ خوارکردنەوە یان خۆچەماندن لۆ گان یان هەر کار و بارەک، خۆلارکردنەوە، خۆخستنەسەرچۆک، کڕنۆشبردن.

١٨- عینگدان: چەندبارەکردنەوەی خۆبردنەپێش و خۆبردنەپاشی نێر یان مێ وە مەبەستی گانکردن.

١٩- وەیە: ئەوەیە.

٢٠- هەڵوەدا: گەڕان لەدوو ئارامنجەک بێ ئەوەی هیچ کیشە و گرفتەک لەبەرچاوبگری، تاربووون، تەرەبوون، دەربەدەربوون.

٢١- سەوداسەر: کەڵکەڵە کەتنە سەر، ئەوداڵ، دێوانەیی، دینبوون، ماخولیا.

٢٢- تەنێ: تنێ، بەتەنێ، تەنیا، تەنها.

٢٣- میتکە: قیتکە، دەمار و پارچگۆشتەکی گچکەیە لە سەرێی قوزی ژن کە لە کاتی ئارەزووی گانکردنی ژن رەپدەبی و وە لێخشاندنی کیر یان پەنجە ژنەکە دەگاتە ترۆپکی چێژوەرگرتن و گانکردنەکەی کۆتایی دێ.

٢٤- چووک: کیر. لاملی چووک ئەو بەشەی خوار سەری کیری پیاوە کە لە کاتی رەپبوون وە لێخشاندن دەگاتە ترۆپکی چێژوەرگرتن و گاکردنەکەی کۆتایی دێ.

٢٥- تاتایێ: هەتاهەتایێ، تاسەر، بێکۆتایی، هەمیشەیی، جاویدان.

٢٦- دەمدان: کردنەوە و خۆشکردنی ئاور، دەمدانی ئاوردان یان کوورە، کرانەوە و گەشانەوەی خونچە و گوڵ. دەمدانەوە یان قلیشانی مێوە، دەمدانی چا، دەمدانەوەی برین.

٢٧- ملدان: دەستبەرداربوون لۆ کەسەک یان بارودۆخ و کارەک، خۆڕادەستکردن، وازهینان، لێگەڕان، کشانەوە، نزمکێشان، ملکەچبوون.

٢٨- دوڕ: هندوڕ ناو، نێو، ناخ، قۆڵایی زۆری هەر تشتەک.

 

لە نێوان هەولێر و لەندەن - ٢٢\١٠\٢٠٢٤

ماڵپه‌ڕی دارا خونچە

 

 

 

 

په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک