|
٢٨\١\٢٠١١
سوریا خراپترین
ده‌وڵه‌تی ٢٠١٠ یه له بواری مافی مرۆڤ دا.
ره‌زا شوان
له‌و ڕاپۆرته ساڵانه‌یه‌ی که ڕێکخراوی چاودێریی مافی مرۆڤ«هیومان
ڕایتس وۆتش»، له « ٢٥/ ١ / ٢٠١١ » دا له
نیویۆرک دا، ده‌رباره‌ی مافی مرۆڤ، له ساڵی ڕابردوودا ده‌ری کردووه و
بڵاوی کردۆته‌وه..ده‌رباره‌ی مافی مرۆڤ له سوریادا، ده‌ڵێ:
«ڕژێمی سوریا خراپترینی ئه‌و ده‌وڵه‌ته خراپانه‌یه، که له ساڵی
ڕابردوودا مافی مرۆڤیان پێشێل کردووه.. پارێزه‌ریان به‌ندکردووه ، ڕه‌خنه‌گر
و به‌رهه‌ڵستیان ئه‌شکه‌نجه داوه، بۆ سه‌رکوتکردنی کورد زۆر به ڕه‌قییه‌وه
مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ دا کردوون ».
ڕاپۆرتی ساڵانه‌ی ڕێکخراوه‌که ئاماژه‌ی به‌وه‌ش کردووه،که پارێزه‌ر«
هه‌یسه‌م مالیحی »، که ته‌مه‌نی هه‌شتا
ساڵه ، که‌سایه‌تییه‌کی ناسراوی سوریایه، له‌گه‌ڵ پارێزه‌ر « موهه‌نه‌د
حوسێنی »دا، که ته‌مه‌نی چل و سێ ساڵه، گیران و له لایه‌ن دادگایه‌کی
سه‌ربازییه‌وه دادگایی کران و هه‌ریه‌که‌یان بۆ ماوه سێ ساڵ حوکمی
زیندانی دران، هۆی گرتن و تاوانبارکردنیشیان ئه‌وه‌یه ، که خۆبه‌خشانه
داکۆکییان له گیراوه سیاسییه‌کانی سوریا کرد. له‌م پێناوی ئه‌م هه‌ڵوێسته
مرۆڤایه‌تییه‌شیان دا، قوربانییان به ئازادیی خۆیان دا.
هه‌ر له‌و ڕاپۆرته‌دا نووسراوه:« تا ئێستاش کاربه‌ده‌ستانی سوریا ڕێ
به تیمه‌کانی مافی مرۆڤ ناده‌ن، سه‌یری تۆماری گیراوه‌کان بکه‌ن و،
چاویان به لیستی ناوی به‌ندکراوه‌کان بکه‌وێت ».ڕاپۆرته‌که ئه‌وه‌شی
ڕاگه‌یاندووه که هیومان ڕایتس وۆتش کۆمه‌ڵیک ڕاپۆرتی پێگه‌یشتووه :
« کۆمه‌ڵیک ڕاپۆرتی باوه‌ڕ پێکراومان پێگه‌یشتووه، له نێویان دا ئه‌وه‌ی
تێدایه که ده‌زگاکانی ئاساییشی سوریا، کۆمه‌ڵێک به‌رهه‌ڵستی سوریایان
گرتووه،هه‌ر‌یه‌که به تاوانێک تاوانباریان کردوون.. به شێوه‌یه‌کی
ناڕه‌وا هه‌ڵسوکه‌وتیان له‌گه‌ڵ دا ده‌که‌ن و جیاکراونه‌ته‌وه و، له
ژووری تاکه که‌سی دان و ئه‌شکه‌نجه و ئازاریان ده‌ده‌ن »
ڕاپۆرته‌که درێژه‌ی به ڕخنه‌نه‌کانی داوه و ده‌ڵێ:« له ساڵی
ڕابردوودا،له لایه‌نی که‌مه‌وه پێنج ده‌ستبه‌سه‌ر مردن ، به‌بێ ئه‌وه‌ی
ڕژێم به ڕاستی له هۆی مردنه‌کانیان بکۆڵێته‌وه »
هه‌ر له ڕاپۆرته‌که‌ی هیومان ڕایتس وۆتش دا، دێته سه‌ر ئه‌و زوڵم و
ناهه‌قییه‌ی ڕژێمی ڕه‌گه‌زپه‌رستی سوریا ، به هۆی جیاوازیی نه‌ته‌وه‌یه‌ییه‌وه
له له ڕۆژئاوای کوردستان دا له گه‌لی کوردمانی ده‌که‌ن.. نووسیوێتی
: « کورده‌کانی سوریا، که ژماره‌یان یه‌ک ملێون که‌سه ــ له‌م ژماره‌یه‌دا
به هه‌ڵه‌دا چوونه ، چونکه ژماری ڕاستیی کورد، له ڕۆژئاوای
کوردستان دا، نزیکه‌ی سێ ملیۆن کورده ــ له سه‌رجه‌می بیست و یه‌ک
ملیۆن سوری، به پێی به‌رنامه‌یه‌کی داڕێژراو ، جیاوازیان له گه‌ڵ دا
ده‌که‌ن.. تا ئه‌مڕۆش سێ سه‌د هه‌زار کورد که له دایک بووی سوریان ڕه‌گه‌زنامه‌یان
پێ نه‌داون ..»
هه‌ر له‌و ڕاپۆرته‌دا له باره‌ی تاوانه‌که‌ی ڕژێمی ڕه‌گه‌زپه‌رست و
دڵڕه‌قی سوریا، که له شاری ڕه‌قه له کوردستانی ڕۆژئاوادا، له ساڵی
ڕابردوودا، له کاتی جۆشی ئاهه‌نگێران و خۆشی دا، به بۆنه‌ی جه‌ژنی نه‌ورۆز
و سه‌ری ساڵی کوردییه‌وه، ئه‌ندامه خوێنڕێژه ڕه‌گه‌زپه‌رسته‌کانی
حیزبی به‌عس و ، جه‌لاده‌کانی نائاساییشی ڕه‌قه ئه‌نجامییان دا و، جه‌ژن
و شادی و خۆشییه‌یان له گه‌له‌که‌مان تاڵ کرد و، کردیان به ڕۆژێکی
خوێناوی و شین و ماته‌مینی، هیومان ڕایتس وۆتش نووسیوێتی :« هێزێکی
ئاساییش، گولله‌بارانی جه‌ماوه‌رێکی زۆری کوردیان کرد ، بۆ بڵاوه پێ
کردنیان ، که به بۆنه‌ی جه‌ژنی سه‌ری ساڵی کوردییه‌وه له شاری ڕه‌قه
دا، له باکووری وڵات دا، ئاهه‌نگیان ده‌گێڕا، له لایه‌نی که‌مه‌وه
یه‌کێکیان لێ کوشتن »
هه‌ر له درێژه‌ی ڕاپۆرته‌که‌ی هیومان ڕایتس وۆتش دا نووسراوه : « له
سوریادا یاسا هیچ سه‌روه‌رییه‌کی نابێت ، تا ئاساییش لایه‌نێکی تۆقێنه‌ری
له سه‌رووی یاساوه بێت..»
خاتوو « سارا لیا ویتسۆن » به‌ڕێوه‌به‌ری ڕێکخراوی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست
له هیومان ڕایتس وۆش دا، له به‌یاننامه‌یه‌ک دا، که ده‌رباره‌ی ئه‌و
ڕاپۆرته ڕوونی کردۆته‌وه ده‌ڵێ: « به داخه‌وه که مافی مرۆڤ له
سوریا دا، تۆمارێکی خراپی هه‌یه ، سوریا له ڕیزبه‌ندی پێشه‌وه‌ی ئه‌و
وڵاتانه دایه ، که تۆماره‌کانیان پیسه له‌م بواره دا »
پارێزه‌رێکی کوردیشمان که ناوی « ڕه‌دیف مسته‌فایه » و به‌ڕێوبه‌ری
ئه‌نجوومه‌نی کارگێڕی لیژنه‌ی مافی مرۆڤی کورده له سوریا دا ، له
لایه‌ن سه‌ندیکای پارێزه‌رانی سوریاوه که له ژێر ده‌سه‌ڵاتی حکومه‌ت
دایه، هه‌ڕه‌شه‌ی گرتنیان لێکردووه ،هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ی کورده و
داکۆکیی له گیراوه سیاسییه‌کانی کوردمان کردووه .ئه‌گه‌ر چی تا
ئێستا له لایه‌ن هه‌ندێ ده‌زگای پارێزه‌رانی ناوخۆ و نێوده‌وڵه‌تی یه‌وه،
داواکراوه که ئه‌و کێسه دابخرێت ، به‌ڵام تا ئه‌مڕۆش وازیان له
پارێزه‌ر ڕه‌دیف مسته‌فا نه‌هێناوه .
تا ئێستا کاربه‌ده‌ستانی سوریا هیچ لێدوانێکیان نه‌داوته‌وه ، له
باره‌ی ئه‌و تاوانانه‌ی که له‌و ڕاپۆرته دا ده‌رباره‌ی پێشێل کردنی
مافی مرۆڤ له سوریا دا،که له لایه‌ن « هیومان ڕایتس وۆتش» ه‌وه
نووسراوه .. به‌رپرسانی سوریا ، ته‌نها ئه‌وه ده‌ڵێن گوایه گیراوه
سیاسییه‌کانی وڵاته‌که‌یان ، سه‌رپێچییان له ده‌ستوور کردووه بۆیه
گرتوویانن.
ئه‌و ده‌ستووره‌ی که له سه‌رده‌می سه‌رۆکی کۆچ کردوویان « حافز ئه‌سه‌د
»دا دانراوه، که به پێی به‌رژه‌وه‌ندی و خواسته‌کانی به‌عسی ڕه‌گه‌زپه‌رست
داڕێژراوه ، تا ئه‌مڕۆش په‌یڕه‌ویی هه‌مان ده‌ستوور ده‌که‌ن و ، هه‌موار
نه‌کراوه.. له سه‌رجه‌می بڕگه و به‌ند و مادده‌کانی ئه‌و ده‌ستووره
شۆڤێنییه دا ، ناوی کوردیان نه‌هێناوه و ته‌نانه‌ت تا ئه‌مڕۆش دان
به مافه سه‌ره‌تاییه‌کانی کورد دا نانێن و ، کورد به هاوڵاتییه‌کی
پله‌ی سێیه‌م ده‌زانن. تا ئه‌مڕۆش باری نائاسیی « احکام عورفیه » له
ناوچه کوردییه‌کان دا درێژه‌ی هه‌یه.
حیزبی به‌عه‌سی عه‌فله‌قی که ئه‌مڕۆ سه‌رۆکۆماری سوریا «به‌شار ئه‌سه‌د
»سه‌رۆکێتی، له ساڵی « ١٩٦٣ »دا، له ڕێی کوده‌تایه‌کی سه‌ربازییه‌وه
ده‌سه‌ڵاتی گرته ده‌ست . که تا ئه‌مڕۆش حیزبی تاک لایه‌نی ده‌سه‌ڵاته
و ، ده‌ستیان به‌سه‌ر هه‌موو کاروبارێکی سوریا دا گرتووه و، ڕێ به
هیچ حزبێکی ئۆپۆزسیۆن و به هیچ لایه‌نێکی به‌رهه‌ڵست ناده‌ن که له
سوریادا سه‌ر هه‌ڵبڕێ و ڕه‌خنه‌یان لێبگرن.. ئه‌مه‌ش ڕاستیی
ئایدۆلۆجییه‌تی به‌عسه. که له خۆیان زیاتر هیچ لایه‌نێکی تر به
شایسته‌ی ده‌سه‌ڵات و فه‌رمانڕه‌وایی نازانن.
با حاکمی زۆرداری سوریا و هه‌موو هاوشێوه‌کانی ، ئه‌وه باش بزانن که
چاره‌نووسیان له چاره‌نووسی دیکتاتۆری تونس زین العابدین بن عه‌لی و،
سه‌دام حوسێن ی گۆڕبه‌گۆڕ باشتر نابێت.. چونکه کورد وته‌نی : « جام
پڕبووه و لێی ده‌ڕژێ » و زوڵمیش له‌وپه‌ڕی ئه‌ستووری دا ده‌پسێت.
نه‌رویج
ماڵپه‌ڕی ره‌زا شوان
|
