|
١١\١٠\٢٠١٥
تاکڕەویی و
تاکپەرستیی و مەترسییەکانی لەسەر ئەزموونی
ھەرێمی کوردستان.
سەڵاح حەمەئەمین
بەدرێژایی مێژووی ھاوچەرخی مرۆڤایەتی ، بەتایبەتی دوای شەڕی یەکەمی
جیھانی حوکمڕانی تاک ڕەوی و تاک حزبی و ھەروھا دیاردەی تاک پەرستی باڵی
بەسەر زۆربەی ھەرەزۆری وڵاتانی جیھان بە تایبەتی وڵاتانی رۆژھەڵاتی
ناوەڕاست و بەشی ھەرە زۆری وڵاتانی (ئەوروپای رۆژھەڵات) دا کێشا .
تەنانەت لە ھەندی وڵاتدا لەلایەن سەرۆکەکانیانەوە پەیڕەوی حوکمڕانی
ھەتی لەتەنەن ماندا (مدی الحیاە) ئەکرا . ئەوەش ھۆکارێکی سەرەکی بووە
لە قۆرخ کردنی دەسەڵات و بڕیارە نەتەوەیی و نیشتمانییە چارەنووسسازەکان
لەلایەن تەنھا یەک کەسایەتییەوە و پەراوێزخستنی کەسایەتییە سیاسییەکانی
تر لەنیو حزب و شۆڕش و وڵاتدا کە تیدا کەسایەتی یەکەم وەیا سەرکردە
بەتەنھا (الأمرالناھی) بووە.
کوردیش لەو حاڵەتە بەدەر نەبووە و رەنگ دانەوەی بەرچاۆی خۆی لەسەر
خەبات و سیستەمی حزبایەتی و تەنانەت لەسەر سیستەمی بەڕیوە بردن و
حوکمڕانی کردنی ناوچە ئازادکراوەکانی سەردەمی بزوتنەوەی ئازادیخوازی
گەلی کورد لە سەرەتای شەستەکانەوە تا دەگاتە راپەڕینی بەھاری (١٩٩١)
بەجێھیشت ، دواتریش ئەو حاڵەتە رەنگ دانەوەی لەسەر ئەزموونی
بەڕیوەبردنی ناوچە ئازادکراوەکانی ھەرێمی کوردستان لەدوای بەھاری
(١٩٩١) تادەگاتە ئەمڕۆمان بەجیھێشتووە.
تاک رەویی وگفتوگۆنەکردن و گۆی نەگرتن لە راوبۆچوونە جیاوازەکان لە
کەسایەتییە بە ئەزموونەکان و ھەروەھا (نەیارەکان) ھۆکارێکی سەرەکی
بوونە لە نشوست و لاوازبوون و بەچۆکدادانی کۆمەڵی وڵات و شۆڕش و حزب
لەوانە وەک نموونە فاشییەت و نازییەت لە( ئەڵمانیا و ئیتالیا و یابان )
کە بوونە ھۆکاری ئەوەی لە شەڕی دووەمی جیھانیدا کۆمەڵی نەھامەتی و
وێرانکاری بەسەر میلەتەکانی خۆیان وجیھاندا بھینن و لە کۆتاییشدا
فاشییەت و نازییەت بەچۆکداھات و کۆتایی بە ئەزموونە خۆیناوێیەکەیان ھات
. ھەروەھا ھەمان ھۆکاری تاک رەوی و تاک پەرستی و لە لایەکی ترەوە
ململانی دەسەڵات و بوونی راوبۆچوونی جیاواز ھۆکارێکی سەرەکی بوونە لە
لێک ترازان (إنشقاق) لە نێو کۆمەڵی شۆڕش و حزب و دەسەڵات لە ھەموو
جیھاندا لەوانە وەک نموونە لێک ترازانی (مەنشەفییەکان) لە (بەلشەفییەکان)
لە یەکێتی سۆڤییەت و ھەر ھەمان ھۆکار لەو وڵاتەدا لە دوای (ڤلادیمیر
ئیرتش لینین) دەسەڵاتە خۆیناوییەکەی (ستالین)ی لێکەوتەوە.
ھەروەھا (کۆماری چینی میللی) یش بەدوور نەبووە لەو کێشمە کێشی دەسەڵات
و لێک ترازانانە کە لە دەرئەنجامدا لە حەفتاکانی سەدەی رابووردوودا
چوار لە سەرکردەکانی (حزبی کۆمەنیستی چینی) لەدەسەڵاتە رەھاکەی ئەو
حزبە جیابوونەوە کە یەکێکیان ھاوسەری سەرکردەی چین (ماوتسی تونغ) بوو .
ھەروەھا لە عیراقدا لێک ترازانی باڵی (عەزیز الحاج) لە (حیزبی شیوعی
عێراق / اللجنة المرکزیة) و پێک ھێنانی (حیزبی شیوعی عێراق / القیادة
المرکزیة) و نزیکبوونەوەی لە محوری چین لە ناوەڕاستی شەستەکانی سەدەی
رابووردوودا.
گەلی کورد و شۆڕشە یەک لەدوای یەکەکانی لە کێشمەکیشی دەسەڵات و گرفتی
تاک رەوی و تاک پەرستی و سەرکردەی (تامردن) بەدوور نەبووە ، ئەوەش
ھۆکاری سەرەکی سەرجەم ئەو لێک ترازانانە بووە کە رووبەرووی حزبە
کوردستانییەکان و بزوتنەوەی ئازادیخوازی گەلی کورد بووەتەوە ، لەوانە
لێک ترازانی باڵی (مەکتەبی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان) لە
سەرکردایەتییەکەی بارزانی نەمر لە شەستەکانی سەدەی رابووردودا ،
ھەروەھا لێک ترازانی باڵی (عەزیز عەقراوی) لە ھەمان حزب بەر لە کۆتایی
ساڵی (١٩٧٣) دا ، ھەروەھا لێک ترازانی ژمارەیەک لە ئەندامانی (مەکتەبی
سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان لە قیادە موئەقەتەی ئەو حزبە) لە دوای
نسکۆی شۆڕشی ئەیلول و بەر لە دەست پێکردنی شۆڕشی گوڵان.
ھەروەھا لێک ترازانی ژمارەیەک لە سەرکردە و لایەنگرانی (کۆمەڵەی
رەنجدەرانی کوردستان) لە یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە ناوەڕاستی
ھەشتاکاندا کە لەو قۆناغەدا بە (عیراقچییەکان) ئاماژەیان پێئەکرا و لە
دواییدا رێکخراۆی (ئاڵای شۆڕش) یان دامەزراند.
دوایین ئەو لێک ترازانانە جیابوونەوەی ژمارەیەک لە سەرکردە و
لایەنگرانی (یەکێتی نیشتمانی کوردستان) و دامەزراندنی (بزوتنەوەی گۆڕان)
بوو.
سەڕەڕای ئەمانەش بەدریژایی پتر لە نیو سەدە لەمێژووی رزگاری خوازی گەلی
کورد چەندین کەسایەتی رۆشنبیر و سیاسەتمەدار وەک تاک لە حزب و
بزوتنەوەی رزگاری خوازی گەلی کورد جیابوونەوە و خۆیان لەھەموو کارێکی
حزبی دوور خستەوە.
خۆیندنەوەی مێژوو و سوود وەرگرتن لە ھەڵەکانی و ھەوڵدان بۆ دووبارە
نەبوونەوەی ھەڵە مێژووێیەکان و سوود وەرگرتن لە ئەزموونە نیو
دەوڵەتییەکان و ھەروەھا گوێگرتن لە راوبۆچوونە جیاوازەکان فاکتەرێکی
سەرەکییە بۆ سەرکەوتن و بەرەو پیشچوونی ھەموو بزوتنەوەیەکی رزگاریخوازی
نەتەوەیی و ئەزموونە حزبی و نیشتمانییەکان ، بەداخەوە ئەو حاڵەتە لە
نیو کوردا و بەتایبەتی لەنیو حزبە باڵا دەستەکانی کوردستاندا بەدی
ناکریت.
برا گەورەیی لە بەڕیوەبردنی حزب و وڵات و ھەروەھا دیاردەی سەرکردەی
ھەتا ھەتایی سەردەمی بەسەرچووە ، ئەگەر حزبە باڵادەست و سەرکردەکانی
کورد بەخۆیاندا نەچنەوە و گۆڕانکاری لە دیدو بۆچوونەکانیاندا نەکەن و
دەستبەرداری خەسڵەتی تاک رەوی و حوکمڕانی تاک حزبی و سەرکردەی ھەتا
ھەتایی نەبن ئەوە بێگومان بەڕەکە لە ژێر پییاندا دەرئەکریت و دەسەڵات و
حوکمڕانی چەندین ساڵەیان ئەکەۆیتە بەر مەترسی لەدەستدان و ئەو مێژوو و
سەروەرییانەی کە لەسەردەمی خەباتی شاخدا بەدەستیان ھێناوە لە دەست
ئەدەن و ئەو ئازادییەی پتر لە (٢٠) ساڵە بەشی ھەرە زۆری کوردستان
لەسایەیدا ئەژیت ئەکەۆیتە بەر مەترسی لەتبوون و لەدەستدان.
salah1325681@gmail.com
|
