|
٢٧\۴\٢٠١٠
ته‌وافقی سیاسی له
عێراقدا چه‌ند له به‌رژه‌وه‌ندیی کورد دایه.
هه‌ورامان عه‌لی تۆفیق
تاکه‌ی کورد باوه‌ری به بنه‌مای ته‌وافقی
سیاسی هه‌یه .. ؟
تاکه‌ی کورد له عێراقی نوێدا له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه مامه‌ڵه ده‌کات
.. ؟ ده‌کرێ لێره‌وه به‌خواسته نه‌ته‌وه‌ییه‌کان بگات ؟
بنیاد نانه‌وه‌ی عێراقێکی نوێ و راگرتنی هاوسه‌نگیه سیاسیه‌کان له
عێراقی دوایی رژێمی به‌عس و له سه‌ره‌تایی دارمانی ده‌سه‌ڵاتی
دیکتاتۆریه‌ت و هه‌ره‌س هێنانی سه‌رجه‌م بنه‌ماکانی ده‌وڵه‌ت ، به پێی
ئه‌و پێکهاته‌ی که ئۆپۆزسیۆنی عێراقی له‌خۆیگرتبوو و زیاتر ئاشکرابوو
کورد و شیعه‌و سونه و دواتر تورکمان و مه‌سیحی و که‌مایه‌تیه‌کانی دی
، ئه‌مه‌ش له‌روانگه‌ی جۆری مامه‌ڵه‌کردنی رژێمی به‌عس له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌و
که‌مه‌نه‌ته‌وایه‌تی و مه‌زهه‌به‌کانی دیدا به‌دیارده‌که‌وت ، واته
وه‌ک هۆکارێکی سه‌ره‌کی بوو له‌دروست بوون و به‌دیارکه‌وتنی ئه‌و
شێوازه به‌رهه‌ڵستکاریه ، کورد وه‌ک نه‌ته‌وه‌یه‌کی جیاواز له‌هه‌موو
بنه‌ماکاندا و به هه‌موو پێوه‌ره‌کان مافی خۆیه‌تی ئه‌و جیاوازیه‌یی
خۆیی نیشان بدات و کاری له‌سه‌ربکات ، کار بۆ ئه‌وه کرا که رێگایی ته‌وافق
و رێککه‌وتنی پێکه‌وه له‌سه‌ر کاره‌کان و ده‌سه‌ڵات گرتنه ده‌ست و فه‌رمانره‌وایه‌تی
و چاره‌سه‌ر کردنی کێشه‌کان له‌م رێگایه‌وه بێت ، که‌واته ته‌وافق و
رێککه‌وتن له‌سیاسه‌ت و دابه‌شکردنی ده‌سه‌ڵات و یه‌کگرتنه‌وه له به‌رژه‌وه‌ندیه
نیشتمانیه‌کان خۆیی ده‌گرێته‌وه .. سه‌ره‌تا به‌هۆیی لاوازی عه‌ره‌ب و
نه‌گه‌یشتن له راستیه‌کان و قبوڵ نه‌کردنی بارودۆخه‌کان وه‌ک خۆیی ،
کورد توانی رۆڵی به‌رچاو بگێرێ له دروست کردنه‌وه‌ی عێراقێکی دارماو و
بێ بنه‌مایی ئیداری و ئابووری و سه‌ربازی و سه‌رجه‌م لایه‌نه‌کانی دی
ژیان له‌گه‌ڵ بوونی به‌رده‌وامی توندوتیژی و نه‌بوونی هێمنی و ئارامی
سیاسی و به‌رده‌وامی ناکۆکیه‌کان و ئاسته‌نگی زۆر ، هێنده‌ی کورد له‌سه‌ره‌تایی
روخانی رژێمی به‌عسدا کاری بۆ دروست کردنه‌وه‌ی عێراق ده‌کرد هێنده له
ئامانجه نه‌ته‌وه‌یه ئاینده‌یه‌کانیانی نه‌ده‌روانی هێنده‌ی سه‌رقاڵی
زۆر کاره لاوه‌کیه‌کان بوون هێنده به‌رژه‌وه‌ندیه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان
به‌ره‌هه‌ند وه‌رنه‌ده‌گیران و تاقیکردنه‌وه‌کانی رابردوو و مامه‌ڵه‌ی
لایه‌نی عه‌ره‌بی به‌درێژایی مێژوو له‌گه‌ڵ کورد له‌پێش چاوی کورد هه‌میشه
وون بوون ، کورد به چاوێکی دی له ئاینده‌ی عێراقی ده‌روانی و له
روانگه‌یی خۆیه‌وه کاری بۆده‌کرد ... به‌تایبه‌ت لایه‌نی سونه‌و عه‌ره‌به
ره‌گه‌زپه‌رسته‌کان که ته‌نها له خۆیان زیاتر که‌سی دییان پێ قبوڵ نه‌بوو
، رێک که‌وتن و دابه‌شکردن و به‌ریوه‌بردنی کاروباره‌کان به‌شێوه‌یه‌کی
کاتی و یاری کردن له‌گه‌ڵی ده‌کرێ بڵێن لێره‌دا کات له به‌رژه‌وه‌ندی
لایه‌نی عه‌ره‌بی بوو .. بێ به‌رنامه‌یی کورد و لاوازی له‌یه‌ک هه‌ڵوێستی
و تۆکمه‌یی له کاروسیاسه‌تی ( توافق و محاێێه ) ، ئه‌گه‌ر له روانگه‌ی
تایفه‌گه‌ری ، ئاینی ، ناوچه‌گه‌ری ، نه‌ته‌وه‌یی و سیاسی و به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانه‌وه
بێت ، ده‌رگایه‌که بۆ رێککه‌وتن و دابه‌شکردن و پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌کان
و کپکردن و په‌ک خستنی ده‌قه ده‌ستوریه‌کان و زه‌وت کردنی مافه‌کان
... لوبنان ئه‌و وڵاته‌ی که له‌سه‌ر شێوازی فره پێک هاته‌یی که خۆیی
له 17 پێک هاته‌ی جیاواز ده‌گرێته‌وه و له رۆژهه‌لاتی ناوه‌راست دا
دوای ئه‌و له رووی فره لایه‌نی و فره ره‌گه‌زییه‌وه عێراق دێت ..
گرفتی سیاسی له لوبنان و نه‌گه‌یشتنه ده‌ره‌نجامه سیاسیه‌کان و ئه‌و
ئاسته‌نگانه‌ی له‌به‌رده‌م دامه‌زراندنی داموده‌زگا سیاسیه‌کاندا له‌م
وڵاته پێش هاتوون و به‌تایبه‌ت ئه‌وه‌ی له دوای هه‌ڵبژاردنه‌کانی ئه‌م
دوایه‌ی که بووه مایه‌ی گرفت له دروست کردنی حکومه‌تدا که زیاتر له
چه‌ند مانگی خایاند بۆ دروست کردنی حکومه‌تێکی یه‌کگرتوو به خواستی هه‌موو
لایه‌ک ئه‌مه‌ش ئاسته‌نگێکه‌و زۆر گرانه بتوانرێت ده‌سه‌ڵاتێک پێک
بهێنرێت و ره‌زامه‌ندی هه‌موو لایه‌کی له‌سه‌ربێت ...
عێراق ئه‌و وڵاته‌ی به‌درێژایی مێژوو له گێژاوی نائارامی و زۆرداری و
شه‌رو گۆرانکاریه خێراکان له ده‌سه‌ڵات و فه‌رمان ره‌وایه‌تی و تاک
ره‌وی ده‌سه‌ڵاتی زۆردار و فه‌رمان ره‌وایه‌تی به زه‌بری ئاگرو ئاسن و
کوشتن و سه‌رکه‌وتنه‌کان له‌سه‌ر حسابی خه‌ڵکانی دی بووه له‌م وڵاته‌دا
، کوردیش وه‌ک نه‌ته‌وه‌یه‌ک له به‌شێکی ئه‌م وڵاته‌دا به‌زۆرو دوور
له‌خواستی خۆیی ژیانی به‌سه‌ردا سه‌پێنراوه ، که تائێستاش ئه‌م
راستیه له لایه‌ن سیاسه‌تمه‌دارانی کورده‌وه ده‌شاردرێته‌وه و به‌ئاشکرا
دانی پێدا نانێن که ئه‌م شێوه ژیانه‌ی کورد و له‌م چوار چێوانه‌دا به‌خواستی
که‌سایه‌تی کورد نیه و ده‌بێ کاتی ئه‌وه هاتبێت بێ ترس و شه‌رمکردن
ئه‌و راستیه به ده‌سه‌ڵات و که‌سایه‌تی ئه‌و نه‌ته‌وانه بگه‌ێنین
که کوردیان به‌سه‌ردا دابه‌ش بووه ، سه‌ره‌رایی ئه‌وه‌ی له ئاسته
ناوه‌نده‌کان و سیاسه‌تی نێونه‌ته‌وه‌یی و دونیادا کورد ویستی خۆیی له‌و
راستیه‌دا رابگه‌یه‌نێت و کاری بۆ بکات تا زه‌مینه‌یه‌کی له‌بارو
گونجاو بۆ به‌دیهێنانی خواسته‌کان بێته دی .
ئاین و نیشتمان په‌روه‌ری و نه‌ته‌وه‌په‌رستی و لیبرالیه‌ت و که‌مه‌نه‌ته‌وایه‌تی
و جیاوازی مه‌زهه‌بی ئه‌مانه‌و ئه‌و پێکهاتانه‌ی که عێراق وه‌ک وڵاتێک
پێک دێنن ... به‌ڵام ده‌سه‌ڵات و فه‌رمان ره‌وایی دوور له راستی ئه‌و
پێکهاتانه‌وه فه‌رمانره‌وایه‌تی کردووه ، ئه‌مه‌ش هۆکارێک بوو تا ئه‌و
زه‌مینه له‌باره‌ی ئه‌مرۆ بۆ هه‌موو پێک هاته‌کان دروست بێت بۆ ئه‌وه‌ی
له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه ئه‌م وڵاته دروست بکه‌نه‌وه .. به‌ڵام ئه‌وه‌ی
گرنگه بپرسین ئایا دوای دارمانی ده‌سه‌ڵاتێک ده‌کرێ چه‌ند پێکهاته‌یه‌کی
جیاوازو و دور له‌یه‌ک بتوانن له سه‌ربنه‌مایی ته‌وافق و پێکه‌وه
ژیان بنیادی وڵاتێکی ئارام و خۆشگوزه‌ران و پر له ئاینده دروست بکه‌نه‌وه
..؟ ده‌کرێ به‌رژه‌وه‌ندیه نه‌ته‌وه‌یی یه‌کان وه‌لانرێن و به‌رژه‌وه‌ندی
گشتی یه‌کیان گرێته‌وه... ؟ .
ئاڵۆزیه‌کانی ده‌سه‌ڵات و کێشه‌کان له عێراق دا له کوێوه سه‌رچاوه
ده‌گرن و ده‌ره‌نجام کێ له‌م وڵاته‌دا ده‌سه‌ڵات ده‌گرێته ده‌ست .. ؟
ئه‌م چه‌ند پرسیارانه به‌رده‌وام له مێشکی تاکی عێراقی و به‌تایبه‌ت
کوردی دا مه‌نگیان خواردووه و بێ وه‌ڵام ماونه‌ته‌وه .. پێ داگرتنی
سه‌رکردایه‌تی سیاسی کوردی له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵاتی ته‌وافق و پێکه‌وه ژیان
له‌م وڵاته‌دا چه‌نده له به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی کورده ... ؟
مافه‌کانی کورد ده‌بێ له روانگه‌ی ته‌وافقی سیاسیه‌وه به‌ده‌ست بێن
.. ؟ ته‌وافق له عێراق دا تاکه‌ی درێژه‌یی ده‌بێت و کاریگه‌ری کورد له
سه‌رمانه‌ی ئه‌م دیارده‌ی ده‌سه‌ڵاته چه‌ند ده‌بێت .. ؟
وه‌ڵامی ئه‌م چه‌ند پرسیارانه خۆیان له ئه‌مرۆیی عێراق دا ده‌دۆزنه‌وه
و گه‌ر به‌وردی له شێوازه سیاسیه‌کانی پێک هاته‌ی ئه‌م وڵاته و ده‌سته
ده‌ره‌کیه‌کان له دروست بوونی بنه‌مایی سیاسی له‌م ووڵاته‌دا ئه‌وه
نیشان ده‌ده‌ن که سه‌ده‌یه‌ک پێش ئێستا پێش هاته سیاسیه‌کان و به‌رژه‌وه‌ندیه
نێوده‌وڵه‌تیه‌کان له پیشه‌وه بوون و ده‌کرێ رۆڵی به‌رچاوی ئینگلته‌را
له‌و سه‌رده‌مه‌دا له دروست کردنی بنه‌مایه‌کی ئاڵۆز و نایه‌کان گیر
بۆ داهاتووی عێراق بنیاد بنێ ، ره‌نگه ئێمه‌ی کورد به‌پێچه‌وانه‌ی رای
عه‌ره‌بی که‌متر ده‌رک به‌وه‌بکه‌ین چونکه له روانگه‌ی زوڵم زۆری به‌رامبه‌ره‌وه
زۆر جار ده‌رک به راستیه‌کان ناکرێت و دۆست دوژمن له‌یه‌ک جیاناکرێته‌وه
، ئه‌مه‌ش یه‌کێکه له‌و گرفتانه‌ی کورد که هه‌میشه ده‌یخاته گێژاوی
سیاسی و بارودۆخی چاوه‌روان نه‌کراوه‌وه ...
سه‌ره‌تایی ده‌سه‌ڵات و گرفته ناخۆییه‌کان و شکستی ئه‌و ده‌سه‌ڵاته
له چاره‌سه‌ر کردنی کێشه‌کان و هه‌وڵدان بۆ مانه‌وه له‌ده‌سه‌ڵات و
خۆ نه‌گونجاندن له‌گه‌ل خواست و داواکانی جه‌ماوه‌ردا و مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ
پێک هاته جیاوازه‌کانی عێراق دا ، ده‌ره‌نجام کۆتایی هاتنی به‌و شێوه
خۆێناویه شێوازی سیاسی له‌و وڵاته‌دا گۆری ، له‌گه‌ڵ زیادبوونی
ناکۆکیه‌کان و دوورکه‌وتنه‌وه له رێگا چاره‌سه‌ر و قبوڵ بوونه‌وه‌ی
له ناخی گرفته‌کان ، خواستی ئه‌وه ده‌خه‌نه روو که چاره‌سه‌ر و گه‌یشتنه
ئه‌نجامێک که کورد له‌و ئاسته‌نگیه ته‌ماویه وه‌ده‌ربێنێت و ره‌وتی
ئاسایی و خواستراو له رووی به‌رژه‌وه‌ندیه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانیه‌وه
بگرێته به‌ر . له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی سه‌ربازی و هێزو ده‌ستگرتن
به‌سه‌ر هه‌موو لایه‌کدا و چاودێری سه‌رجه‌م داموده‌زگاکان و فه‌رمانره‌وایه‌تی
سه‌ربازی له ووڵات کۆتایی به‌ده‌سه‌ڵاتی پاشایه‌تی هێناو ئه‌م ده‌سه‌ڵاته
ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی ناێریه‌کان له میسر و ده‌سه‌ڵاتی سه‌ربازی له‌تورکیا
بینرا .. به‌ڵام ئه‌وه‌ی راستی بوو ئه‌وانیش شکستیان خوارد و حاڵیان له
حاڵی ده‌سه‌ڵاتی پاشایه‌تی باشتر نه‌بوو ... ئه‌وه‌ی پێوه‌ره‌کانی له
ده‌سه‌ڵاتی سه‌ربازی گۆری له بۆ چوونه نیشتمانیه‌کانه به‌ره‌و
بۆچونی نه‌ته‌وه‌یی ..
سه‌رکرده سیاسی و ئاینیه شیعه‌کان باس له‌وه ده‌که‌ن که مافی خۆیه‌تی
شیعه وه‌ک زۆرینه له عێراق دا سه‌رکردایه‌تی و ده‌سه‌ڵات بگرێته به‌ر
، له‌م روانگه‌شه‌وه هه‌وڵه‌کانی مالکی به‌رده‌وامن بۆ خۆ دورخستنه‌وه
له ته‌وفق و کارکردن له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵاتی زۆرینه .. ململانێی پێش هه‌ڵبژاردنه‌کان
و کارکردن بۆ گه‌یشتنه ده‌سه‌ڵات و حوکمرانی له رێگایی ئامانجه
شاراوه‌کان و کارکردن بۆیان و جیاوازی له‌گه‌ڵ شێوازی مامه‌ڵه‌کردن له‌گه‌ڵ
روداوه‌کان و دروست بوونی ته‌وافق به‌بێ ئه‌وه‌ی گۆران به‌سه‌ر ئامانجه‌کاندا
بێت یاخود کێشه‌کان و ئاسته‌نگیه بنه‌ره‌تیکانی نێوانیان چاره‌سه‌ربکرێن
، وه‌ک ئه‌و شه‌ره‌ی که ته‌نها کاغه‌زه‌کانیان پێکه‌وه تێکه‌ڵ ده‌کرێن
به‌بێ ئه‌وه‌ی ناوه‌رۆکه‌کانیان بخوێنرێنه‌وه و بۆ ته‌نها ساتێکیش
کاریان له‌سه‌ر بکرێت .
که‌واته چاکسازی سیاسی له داموده‌زگاکاندا ئه‌گه‌ر عێراقی بن یان
کوردی گاریگه‌ری راسته‌وخۆیی له‌سه‌ر ئه‌و په‌یوه‌ندیانه‌ی کورد و عه‌ره‌ب
یا کوردو ده‌سه‌ڵاتی ناوه‌ندی له به‌غدا ده‌بێت ...
ده‌ستتێوه‌ردانه ده‌ره‌کیه‌کان .....
رۆڵی ده‌ره‌کی و سیاسه‌تی جیاواز له دراوسێکانی عێراقه‌وه به‌رده‌وام
کاریگه‌ر ده‌بێت له دروست کردنی وێنه‌ی سیاسی له وڵات دا .. به‌پێی
جیاوازیه نه‌ته‌وه‌یی و ئاینی و ئاڵۆزیه سیاسیه‌کان له عێراق دا به‌چه‌ند
شێوازێک ..
• سه‌باره‌ت به‌کورد ، ناکۆکیه‌کان و
کاریگه‌ری دوژمنانی کورد له به‌رده‌م پرۆ‌سه‌و هه‌نگاوه‌کانی کورد له
سیاسه‌تی نوێی عێراقداو ئه‌و ئاسته‌نگانه‌ی که پرۆسه‌که په‌ک ده‌خه‌ن
، به پێچه‌وانه‌ی به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی کوردی ده‌که‌نه‌وه .. ئه‌م
شێوه سیاسه‌ته‌ش له سه‌ره‌تایی پرۆسه‌ی ئازادی عێراقه‌وه به‌ردیارکه‌وت
له هه‌ڵوێستی ئه‌مریکادا به‌رامبه‌ر به‌کورد و ئاینده‌ی ناوچه
دابراوه‌کاندا و په‌ک خستنی ئه‌و پرۆسه‌یه تا به‌ئه‌مرۆمان .. ئه‌مه
سه‌ره‌رایی هه‌ڵواسینی زۆر پرسی دی نه‌ته‌وه‌یی که کورد له سه‌ره‌تایی
شۆرشه‌کانیه‌وه له‌سه‌ر ئه‌و پرسانه له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵاته‌کانی عێراقدا
به‌ئه‌نجام نه‌گه‌یشتووه و خه‌بات و تێکۆشانی به‌رده‌وام بووه و له‌و
پێناوه‌دا قوربانی داوه..
• هه‌ڵوێستی لایه‌نی عه‌ره‌بی به هه‌ردوو
لایه‌نی سوننه و شیعه‌وه که سیاسه‌ته نه‌ته‌وه‌یه عه‌ره‌بیه‌کان و
هه‌مان ره‌وتی پێشوویی به‌عس و دیکتاتۆریه‌تی و شۆڤێنیه‌ت به‌رامبه‌ر
به‌کورد به‌رده‌وامه و کاریگه‌ری وڵاتانی عه‌ره‌بی چ به‌رامبه‌ر به‌سیاسه‌تی
کورد له ناوچه‌که یان سیاسه‌تی شیعه که به درێژه‌ده‌ری سیاسه‌تی
ئێرانی ده‌زانن له ناوچه‌که‌دا ، هه‌مان شیواز له لوبنان کاری له‌سه‌ر
کراو تا ئه‌مرۆش به‌رده‌وامه ، ده‌ست تێوه‌ردانی سوریا له لایه‌ک و
ئێران و سعودیه‌و وڵاتانی دی له ناوچه‌که له لایه‌کی دی ..
که‌واته له که‌شوهه‌وایه‌کی سیاسی وا ئاڵۆزدا ئاسته‌نگه له ڕێگایی
ته‌وافقه‌وه مه‌به‌سته‌کان به‌و ئاسته بپێکرێن که له‌به‌رژه‌وه‌ندی
کوردا بن ، یا روه‌و ئاینده‌یه‌کی گه‌شمان به‌رێت .. کاری سیاسی و ره‌وتی
ئه‌و پرۆسه‌یه له دوایی 2003 وه له پێش چاوه و سه‌رکه‌وتنه‌کان و
ده‌ستکه‌وته‌کان و ئاڵۆزیه‌کان به‌پێش چاوه‌وه‌ن و ده‌کرێ به‌و پێوه‌ره
هه‌ڵبسه‌نگێنرێن .
ترسی کورد له دوورکه‌وتنه‌وه‌ی له ته‌وافق
....
به‌پێی ئه‌و مامه‌ڵه‌ی که کورد له‌گه‌ڵ بارودۆخه‌کاندا له‌سه‌ره‌تاوه
ئه‌وه به‌دیاری ده‌خات که ده‌سه‌ڵاتی کوردی به‌ترسه‌وه له
گۆرانکاریه‌کان ده‌روانێت و له‌لایه‌کی دی هه‌ڵه‌کانی سیاسه‌تی کوردی
له به‌رێوه‌بردنی ده‌سه‌ڵات و شێوازی حکومرانی له هه‌رێمی کوردستان
دا و ئه‌و ئاسته‌نگ و گرفتانه‌ی که تا ئێستاش هۆکاری لاوازی کوردن
کاریگه‌ریان له سه‌ر به‌ره‌و پێشه‌وه‌‌چونی هه‌نگاوه‌کانی هه‌یه ..
که‌واته لاوزی له ناوخۆدا و ناتۆکمه‌یی و قه‌تیسکردنی ده‌سه‌لاته‌کان
له چوارچێوه‌یه‌کی داخراودا و دوور له رای گشتی جه‌ماوه‌ر و به‌رده‌وامی
ده‌سه‌ڵاتی تاک لایه‌نی پارته سیاسیه‌کان به‌سه‌رو هه‌موو لایه‌که‌وه
بێت و تێکرایی ئه‌و گرفته ناوخۆییانه‌ی که به‌رژه‌وه‌ندیه حزبیه‌کان
به‌سه‌رو هه‌موو به‌رژه‌وه‌ندیه گشتیه‌کانه‌وه‌ن ... بۆچونی کورد لێره‌دا
له‌وه خۆیی ده‌گرێته‌وه که نه‌مانی ته‌وافق و رێککه‌وتن کێشه‌ی کورد
ئاڵۆزتر ده‌کات .
ته‌وافقی سیاسی کوده‌تایه به‌سه‌ر ده‌ستوردا.
ئه‌و ده‌ستوره‌ی که خه‌ڵک به‌هه‌موو جیاوازیه‌کانیه‌وه ده‌نگی پێداوه
له‌گه‌ڵ هه‌موو که‌موکوریه‌کانی که به‌بروایی تاکی کورد هێشتا ئه‌و
مافه خواستراوه‌یی به کورد و دۆزه‌ره‌واکه‌ی نه‌داوه ، مه‌سه‌له‌ی
ته‌وافق و رێککه‌وتن له ده‌ستوردا باسی لێوه ناکرێت ، ئه‌گه‌ر ئه‌م
شێوه رێککه‌وتنانه له بارودۆخی ئه‌مرۆدا و به‌پێی ویستی سیاسی ئه‌مرۆ
ئه‌وه بسه‌پێنن که رێککه‌وتنه‌کان له‌به‌رژه‌وه‌ندی کورد دابن ئه‌مه
ئه‌وه ناگه‌ێنێت که بۆ هه‌تاهه‌تایه به‌رده‌وامی ده‌بێت ، چونکه
کاتی ئه‌وه دێت که رێککه‌وتن و ته‌وافق کاری له‌سه‌ر نه‌کرێت و ده‌نگ
و کورسی و قورسایی له په‌رله‌ماندا کاریگه‌ر بێت ، ئه‌وه‌ی پێش چاوه
کورد ڕێژه‌ی کورسیه‌کانی زۆر له جاران که‌متره و په‌رله‌مانی عێراقیش
ژماره‌یی کورسیه‌کانی زیاتر بووه ، گه‌ر عه‌ره‌ب بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه
نه‌ته‌وه‌یی و ناوچه‌یی و درێژه پێده‌ری سیاسه‌تی پێشینه به‌رده‌وام
بێت ئه‌وه کورد ئه‌و ئاسته‌ی پێشوه‌ختی بۆ به‌ده‌ست نایه‌ته‌وه و ئه‌مه‌ش
کاریگه‌ری له‌سه‌ر پرسه هه‌ڵواسراوه‌کان ده‌بێت و باری کورد به‌ره‌و
گرانترو ئاسته‌نگ تر ده‌بات و ئه‌رکه‌کان به‌و ئاسانیه نابن که سه‌رکردایه‌تی
سیاسی کورد باسی لێوه ده‌کات . له‌هه‌مان کات دا ئه‌م رێککه‌وتنه
هاوبه‌شانه‌ی که له‌چوارچێوه‌ی چه‌ند به‌رژه‌وه‌ندیه‌کدا یه‌ک ده‌گرنه‌وه
به‌خۆیی هۆکارێکه له دروست کردنی چه‌ند ئاسته‌نگێک له‌م خاڵانه‌ی
خواره‌وه‌دا خویان ده‌بیننه‌وه .....
1. له رووی دامه‌زراوه‌کانی یاسادانانه‌وه
وه‌ک بنه‌مایه‌کی یاسایی له به‌هێزی و تۆکمه‌یی و ده‌سته‌به‌ری
ژیانێکی ڕێکخراوی ئارام و ئاسوده و خۆشگوزه‌ران بۆ هاوڵاتیان و
ڕێکخستنی ره‌وتی ژیان و ده‌سه‌ڵات و دابه‌شکردنی ئه‌رکه‌کان و پاراستنی
مافه‌کان له‌م روانگه‌یه‌وه ده‌بێت .... ئه‌وه‌ی که ئه‌مرۆ له
عێراقدا ده‌بینرێت له په‌رله‌ماندا زۆر له‌و کێشانه‌ی که به‌هۆی نه‌گه‌یشتنه
رێککه‌وتن و رازی نه‌بوونی ته‌واوی لایه‌نه‌کان له‌سه‌ر ئه‌و پرۆژه
یاسایانه‌ی که ده‌برێنه په‌رله‌مان بۆ تاو توێ کردن و بریار له‌سه‌ردانیان
، ئه‌و یاسایانه‌ی که په‌یوه‌ندیان به‌لایه‌نی کورده‌وه هه‌یه و
راسته‌وخۆ دۆزی کورد له چوار چێوه‌ی عێراق به‌وشێوه‌ی که کورد پێی
رازیه رێکی بخات به‌ده‌یان کۆسپ و ته‌گه‌ره‌ی دێته‌پێش و له‌روانگه‌ی
ناته‌وافقی و رێک نه‌که‌وتن له‌سه‌ریان په‌کیان که‌وتوون و به‌هه‌ڵواسراوی
تا ئه‌مرۆ ماونه‌ته‌وه و کاریان له‌سه‌ر ناکرێت ، به‌مه‌ش ئه‌و ته‌وافقه‌ی
که کورد ده‌یه‌وێ له عێراق دا له‌سه‌ریان کاربکات و خواسته‌کانی بێنه
دی به پێچه‌وانه تووشی شکست بوون و به‌هه‌ڵواسراوه‌یی ماونه‌ته‌وه و
به‌م ئاراسته‌ی ئێسته بڕوات ئاسته‌مه رێککه‌وتنیان له‌سه‌ر بکرێت .
له‌ڕووی لایه‌نه گشتیه‌کانه‌وه که په‌یوه‌ندیان به به‌رژه‌وه‌ندی
گشتی تاکه‌وه هه‌یه له‌و وڵاته‌دا پێویستی به‌یاسا هه‌یه و ده‌کرێ
له‌م چوار چێوه‌یه‌دا ژیان به‌شێوازێکی سه‌رده‌میانه رێک بخرێت ....
به‌پێی ئه‌و زانیارانه‌ی که زیاتر له 50 پرۆژه یاسا پێشکه‌ش به په‌رله‌مانی
عێراق کراوه ، له‌وانه 13 پرۆژه یاسایی بریاریان له‌سه‌ر دراوه و
ئه‌وانی دی رێککه‌وتنیان له‌سه‌ر نه‌کراوه به‌هۆیی رازی نه‌بوونی زۆر
لایه‌نه‌کان له‌سه‌ریان .
2. له‌رووی دادوه‌ریه‌وه رێککه‌وتن و ته‌وافق
له‌سه‌ر شێوازی بریاردان و سزادادوه‌ریه‌کان به شێکی گه‌وره‌ی ئه‌و
نائومێدی و بێ متمانه‌ییه‌ی هاوڵاتی به‌و بریارانه ، چونکه ئه‌و
بریارانه‌ی که وه‌رده‌گیرێن جیاوازن له ئاستی جێ به‌جێ کردن دا وه‌ک
ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ سه‌دامی دیکتاتۆردا کرا له‌سه‌ر بچوکترین تاوان له‌سێداره
درا چونکه ئه‌و بریاره په‌یوه‌ندی به‌لایه‌نی شیعه‌وه هه‌بوو و ئه‌وه‌شی
له‌گه‌ڵ تاوانباره‌کانی دیدا ده‌کرێ و درێژه‌ی هه‌یه .. له یاری کردن
به بریاره‌کانه‌وه وه‌ک ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ عه‌لی کیمیاوی دا کرا بریاری
له‌سێداره‌دانی و شێوازی بریاره‌که له ئاست خواسته‌کانی تاکی کوردا
نه‌بوون و دوای دادگایی کردنی له‌چه‌ند تاوانێک دا ، ئه‌مانه‌و ده‌یان
لایه‌نی په‌یوه‌ندیدار له‌م روه‌وه گرنتی له ته‌وافق و رێککه‌وتن پێش
بریاردان بوونی هه‌یه .
3. سه‌باره‌ت به‌دامه‌زراوه جێ به‌جێ
کاره‌کان له ده‌سه‌ڵاتی حکومه‌ت و لایه‌نه ئیداریه‌کان له‌خۆیی ده‌گرێت
.. به‌شێکی دی له‌و گرفتانه‌یه که ئه‌مرۆیی ژیانی سیاسی و ئاسایی خه‌ڵکی
ئه‌م وڵاته پێوه‌ی ده‌ناڵێت .. له دامه‌زراندنی دامه‌زراوه‌کان و
دیاری کردنی به‌رپرس و به‌رێوه‌به‌ره‌کان و ئه‌رکه‌کانیان و کارکردن له‌به‌ر
رۆشنایی به‌رژه‌وه‌ندی حزبی و مه‌زهه‌بی و ئاینی و نه‌ته‌وه‌یی و لایه‌نی
و تایبه‌تی و ناوچه‌گه‌ری .. ره‌نگه کورد لێره‌دا به‌وه دڵخۆش بێت که
به‌م شێوه ده‌سه‌ڵات گرتنه ده‌ست و به‌رده‌وامی خواسته نه‌ته‌وه‌ییه‌کان
دێنه دی و ده‌کرێ به‌م شێوازه‌ش به‌رده‌وام بێت ، مانه‌وه‌ی کورد له
پۆسته سه‌ره‌کیه‌کاندا ئه‌گه‌ر له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا به‌و شێوه‌یه به‌رده‌وامی
هه‌بێت که کورد ده‌یه‌وێ بێ گومان بۆ چه‌ند هه‌ڵبژاردنی دی بوونی
نامێنێ و به‌بروای من له‌م هه‌ڵبژاردنه‌شدا ئاسته‌نگه کورد ئه‌و پێگه‌یه
بۆ خۆیی دروست کاته‌وه ئه‌گه‌ر ئه‌و پێگه‌یه به‌رده‌وامی هه‌بوو ئه‌وه
بۆ ماوه‌ی هه‌ڵبژادنێک و بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانی دی گۆڕانی به‌سه‌ردا دێت
.
له ئاکامدا ده‌کرێ بڵێن که ته‌وافق و رێککه‌وتن بۆ چه‌ند کاتێکی
دیاری کراو و تایبه‌ت دا کاری له‌گه‌ڵ بکرێت ، به‌ڵام خواسته
ئاینده‌ییه‌کان و سیاسه‌تی ستراتیجی نه‌ته‌وه‌یی ئاسته‌مه به‌و شێوه
سیاسه‌ته‌وه په‌یوه‌ست بکرێت و به‌برواوه مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ بکرێت ..
بۆیه گرنگه بروا به ره‌وابوونی مافه‌کان هه‌بێت و سیاسه‌تی نوێ و
موساوه‌مه‌نه‌کردن و سوربوون له‌سه‌ر خواسته‌کان و یه‌ک ریزی و
هاوده‌نگی و کۆک بوون له بنه‌ما سیاسیه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان و لانه‌دان
له هێڵی سور کارو به‌رنامه‌ی ئه‌ندامانی کورد بن له په‌رله‌مانی
داهاتووی عێراق دا ..
|
