په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک

٥\١١\٢٠١٢

ته‌وه‌ری پیاوان لە روانگەی ژنانی یەکسانییخواز. - ٢٥ -:

بەیان ناسیح*:

دینەکان رۆڵێکی گەورەیان بینوە لە چەسپاندنی ئەو جیاوزییانە، دەبێ

دەسەڵات بە کردەوە کار بۆ کێشەی کوشتنی ژنان بکا نەک تەنیا بە قسە.  

سازادانی: پایزە ئەحمەد  

 

لەوڕۆدا زۆربەی پیاوان - هەر یەکەو بە گوێرەی بیروباوەڕی خۆی - بە گفتار دان بە یەکسانیی نێوان ژنان و پیاواندا دەنێن.. بەڵام بێجگە لە کەمایەتییەکی زۆر کەمیان زۆربەی هەرە زۆریان لە رەفتاردا پیاوسالار و چەوسێنەرن! بە بەدووداچوونی ئەوەی کە ئایە کێشەکان و هۆکارەکان چین؟ بەو چەند پرسیارە پەیوەستدارە ژنان دەدوێنین:

 

پایزە ئەحمەد: ئایە خودی پێکهاتەی سروشتی پیاو وەک رەگەزی نێر پیاوان بەو جۆرە ئافەریدە دەکا؟ یان ئەوە دابونەریت و دین و دەسەڵاتە پیاوان بەو شێوەیە بەرهەم دەهێنن کە هەن، یان هەردوو هۆکار هەر یەکەو بە ئاست و جۆرێک کارتێکردنی خۆیان هەیە؟

 

بەیان ناسیح: مرۆڤ بوونه‌وه‌رێکی کۆمه‌ڵایه‌تییه‌ و هیچ منداڵێک به‌ سروشتی دڕه‌نده‌یی و حه‌زی چه‌وسانه‌وه‌ی ره‌گه‌زی به‌رامبه‌ره‌که‌ی له‌ دایک نابێ. کاتێکیش منداڵێک به‌ که‌موکوڕییە‌کی تایبه‌تیی له‌ دایک ده‌بێ، ئه‌وه‌ی که‌ له‌ زگماکه‌وه‌ جۆره‌ هه‌ڵەیه‌کی بیۆلۆژیی له‌ مێشکیدا رووده‌دا ئه‌وه‌ شتێکی تره‌ و ناکرێ بیده‌یته‌ پاڵ ره‌گه‌زێکی تایبه‌ت به‌ڵکو تایبه‌ته‌ به‌و که‌سه‌ جا ده‌کرێ ئه‌و که‌سه‌ له‌ هه‌ر شوێنێکی دنیا بێته‌ دنیاوه‌.

سروشتی نێرینه‌ یان مێینه‌ تایبه‌تمه‌ندیی خۆیان هه‌یه‌ و لێکۆلینه‌وه‌ و زانیارییه‌کان کۆکن له‌سه‌ر ئه‌و تایبه‌تمه‌ندییانه‌، به‌ڵام ئه‌گه‌ر بێینە‌ سه‌ر گەوهەری ره‌فتارکردن، ره‌فتاری به‌د، ره‌فتاری چه‌وسێنه‌ر، ره‌فتاری توانای کوشتن، ره‌فتاری رق، ره‌فتاری ته‌نیا خۆ به‌ راست زانین، هه‌ر ره‌فتارێک که‌ دوور بێ له‌ بیرکردنه‌وه‌، رەفتاری جۆراوجۆر کە فێرکراون، ره‌فتاری ته‌مه‌ن هه‌زاران ساڵه‌ که‌ له‌ نه‌وه‌یه‌که‌وه‌ بۆ نه‌وه‌یه‌کی تر ده‌گوازرێته‌وه‌، ئه‌و ره‌فتارانه‌ ده‌کرێ وا پێناسه‌ بکرێن که‌ هه‌موو ئه‌و رێسا و دابونه‌ریتانه‌یه‌ به‌ دینیشه‌وه‌ که‌ مرۆڤه‌کان پارێزگاریی لێ ده‌که‌ن بۆ مانه‌وه‌یان. یاسا و پاسه‌وانی بۆ دانراوه‌، نه‌وه‌ دوای نه‌وه‌ به‌وه‌ گۆش ده‌کرێن که ‌ئه‌و نۆرمانه‌ پیرۆزن، ده‌بێ پارێزگاریی لێ بکرێ. لێره‌دا ئه‌و جیاوازییانه‌ی له‌ نێوان ژن و پیاودا هه‌یه‌ به‌ درێژایی مێژوو، که‌ پیاو سه‌رده‌سته ‌و ژن ژێردەست، هه‌ر له‌گه‌ڵ بێشکه‌ی مرۆڤایه‌تیدا هاتۆته‌ کایه‌وه‌. کاتێک ژن منداڵی بووه‌ و هێز و بازووی له‌ پیاو لاوازتر بووه‌ و نه‌یتوانیوه‌ شانبه‌شانی پیاو بچێته‌ راو و خواردن دابین بکا وه‌کو پیاو. دینه‌کانی دنیا هه‌ر هه‌موویان رۆڵێکی زۆر گه‌وره‌یان بینیوه‌ لە چه‌سپاندنی ئه‌و جیاوازییانه‌‌ بە زیانی ژنان چونکه‌ هه‌موو دینه‌کان دروستکراو و زاده‌ی مێشکی پیاوانن.

 

پایزە ئەحمەد: ئایە تەنیا پیاوان هۆکاری ئەو باری چەوسانەوەی ژنانن یان ژنانی ناهۆشیار و دەستەپاچەش رۆڵی خۆیان هەیە لە درێژەدانی ئەو بارەی خۆیان؟ چارە چییە.. یان چاکترین رێیەکانی چارەسەر چین لەو رووەوە؟


به‌یان ناسیح: ئه‌گه‌ر بێینه‌ سه‌ر باسی ره‌وشی ژنان له‌ کوردستان، بێگومان راست نییه‌ ئه‌گه‌ر بڵێین هۆکاری چه‌وسانه‌وه‌ تەنیا پیاوه‌. هۆکاری چه‌وسانه‌وه‌ی ژنان نۆرمه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانه‌ که‌ به‌ ژن و پیاوه‌وه‌ پارێزگاریی لێ ده‌کرێ، به‌ به‌رزگرتنی واتای (شه‌ره‌ف و نامووس)ه‌، نه‌خوێنده‌واریی و هه‌ژارییه‌‌، نۆرمی پارێزگاریی کردنه‌ له‌ هۆز و خێڵ، زاڵبوونی هه‌ست به‌ شووره‌یی کردنه‌، ده‌سه‌ڵاتی دواکه‌وتوو و نادیموکراتییانه‌یه‌‌، نه‌بوونی مافه‌، نه‌بوونی بیری هاوڵاتیبوونه‌، نه‌بوونی بیری سه‌ربه‌خۆی تاکه‌کانه‌... هتد.

 

پایزە ئەحمەد: هەر کەسێک لە ناخەوە بەو ژنکوژییە زۆرەی ئەو دواییانە رادەچڵەکێ یەکسەر پەنجەی تاوانکاریی بۆ حکومەت و تەواوی دەسەڵاتداران رادەکێشێ، بەڕێزت لەو بارەوە چ دەبێژی؟
 

به‌یان ناسیح: بێگومان یه‌کێ له‌ کاره‌کانیی ده‌سه‌ڵات و حکومه‌ت پاراستنی گیانی هاوڵاتیانه‌ به‌ ژن و پیاوه‌وه‌ به‌ڵام کاتێ کوشتنی ژنان و ناچارکردنیان به‌ خۆکوشتن به ‌قه‌د شه‌ڕێکی ناوخۆ ژنان گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن، ده‌بێ ده‌سه‌ڵات کێشه‌ی کوشتنی ژنان به‌ کێشه‌یه‌کی زۆر سه‌ره‌کیی و زیندوو دابنێ و به‌ کرده‌وه‌ کاری بۆ بکا نه‌ک تەنیا به‌ قسه‌.


پایزە ئەحمەد: لەبەرچی ژنان زۆر بە کەمیی بەشداریی لە رێکخراوەکانی ژنان دەکەن؟ یان لەبەرچی زۆربەی زۆری ژنان رێکخراوەکانی ژنان بە پشتوپەنای خۆیان و داکۆکیکەر لە ماف و ئازادییەکانیان نازانن؟ ئایە ئەوەش بە هۆی دەستتێوەردانی پیاوانە؟ ئایە بەڕێزت بە باشتری نازانی رێکخراوی ژنان لە ژنان و پیاوانی یەکسانییخواز پێکبێ؟

 

به‌یان ناسیح: رێکخراوه‌کانی ژنان به‌رهه‌می ئه‌و که‌شوهه‌وایه‌ن که‌ ده‌سه‌ڵات و حکو‌مه‌تی تێدا دروست بووه‌. نه‌بوونی ئه‌زموونی دیموکراتی راسته‌قینه‌ و هه‌ستی حیزبپه‌رستیی هۆیه‌کی گرنگه‌ که‌ ژنان روو له‌ رێکخراوه‌کان ناکه‌ن، هۆیه‌کی تریش پێم وایه‌ ئه‌زموونی چه‌ند ساڵە‌ی ژنان ئه‌وه‌ ده‌سه‌لمێنێ که‌ رێکخراوه‌کان نه‌یانتوانیوه‌ جیاوازیی دروست بکه‌ن له‌ ره‌وشی ژیانی رۆژانه‌ی ژنان له‌ کوردستان، دیاره‌ رێکخراوه‌کان هه‌رگیز ناتوانن شوێنی حکومه‌ت بگرنه‌وه، به‌ڵکو ده‌توانن یارمه‌تی ده‌ربن.


پایزە ئەحمەد: خۆت وەک ژن تا چەند لە بەرانبەر هاوسەر یان باوک و برا یان هەر نێرێک کە لەگەڵی دەژی لە چەوسانەوەی پیاوسالاریی رزگار بووی؟ کێشەکان چین کە تا ئێستا خۆت یان خۆت لە چوارچێوەی ژنان بە گشتیی بە تەواویی لە بندەستی پیاوانی کۆنەپەرست و چەوسێنەر یان سیستەمی پیاوسالاریی ئازاد نەبووی؟ رێگەچارەکانت چین؟
 

به‌یان ناسیح: من یه‌کێکم له‌و ژنانه‌ی که‌ هه‌رگیز له‌ لایه‌ن پیاوێکی نزیکمه‌وه‌ نه‌چه‌وساومه‌ته‌وه‌، هه‌رگیزش رێگه‌ ناده‌م ئه‌وه‌ رووبدا. به‌ڵام وه‌کو مێێنه‌یه‌ک هه‌میشه‌ ترسی کۆمەڵگە و یاساکانی کابوسێک بووه‌ به‌سه‌ر سه‌رمه‌وه‌. من ئازادییم هه‌بوو بخوێنم، برۆمه‌ دانیشگا به‌ڵام هه‌میشه‌ له‌گه‌ڵ ئازاری ئه‌و کچانه‌دا بووم که‌ رێیان پێ نەدەدرا. بڕوام وایه‌ په‌روه‌رده‌یه‌کی باشی منداڵ له‌ ناو خێزاندا به‌ردی بناغەی که‌سایه‌تییه‌. کاتێک له‌ ماڵه‌وه‌ جیاوازیی نێوان کچ و کوڕ نه‌کرێ، په‌روه‌رده‌یه‌کی دروست و دوور له‌ شکاندنه‌وه‌ و توندوتیژیی هەبێ، فه‌راهه‌مکردنی خوێندن و بڕوابوونی دایک و باوکان که‌ منداڵه‌کانیان موڵکی ئه‌وان نین به‌ڵکو که‌سانی سه‌ربه‌خۆن، چه‌ند هه‌نگاوێکی پتەون‌ بۆ گۆڕینی ئه‌و رێچکە‌یه‌ی که‌ باوک برا و خێزان ده‌کا به‌ پاسه‌وانی (شه‌ره‌ف و ناموس)، چاندنی تۆیه‌کیشه‌ بۆ درستبوونی که‌سی خاوه‌ن خۆ له‌ دووارۆژ، چ پیاو چ ژن.
_______________________

* بەیان ناسیح، توێژه‌ری کۆمه‌ڵایه‌تی.


ماڵپەڕی بەیان ناسیح  

 

_________________________________________________

لینکی وەڵامەکانی هەموو بەشداربووەکان: www.emrro.com/teweripiyawanle.htm   

 

 

 

 

په‌یوه‌ندیپه‌رتووکخانه‌رۆشنبیرییلینکئه‌رشیفنووسه‌رانده‌سپێک