٧\١١\٢٠١٢

ته‌وه‌ری پیاوان لە روانگەی ژنانی یەکسانییخواز. - ٢٧ -:

ڤینۆس فایەق:

دەبێ ژن خۆی شۆڕشە کۆمەڵایەتییەکە هەڵگیرسێنێ و کودەتا

بەسەر خێزان و کۆمەڵگا و تەواوی سیستەمی پیاو/ باوکسالارییدا بکا.

سازادانی: پایزە ئەحمەد  

لەوڕۆدا زۆربەی پیاوان - هەر یەکەو بە گوێرەی بیروباوەڕی خۆی - بە گفتار دان بە یەکسانیی نێوان ژنان و پیاواندا دەنێن.. بەڵام بێجگە لە کەمایەتییەکی زۆر کەمیان زۆربەی هەرە زۆریان لە رەفتاردا پیاوسالار و چەوسێنەرن! بە بەدووداچوونی ئەوەی کە ئایە کێشەکان و هۆکارەکان چین؟ بەو چەند پرسیارە پەیوەستدارە ژنان دەدوێنین:

پایزە ئەحمەد: ئایە خودی پێکهاتەی سروشتی پیاو وەک رەگەزی نێر پیاوان بەو جۆرە ئافەریدە دەکا؟ یان ئەوە دابونەریت و دین و دەسەڵاتە پیاوان بەو شێوەیە بەرهەم دەهێنن کە هەن، یان هەردوو هۆکار هەر یەکەو بە ئاست و جۆرێک کارتێکردنی خۆیان هەیە؟

ڤینۆس فایەق: زۆر فاکتەر هەن رۆڵ دەبینن لە زەقکردنەوەی چەمکی نێرایەتی لە هزری کۆمەڵگادا، بە پیاو و ژنیەوە، هەر لە پەروەردەوە و دابونەریت و دینەوە بیگرە هەتا دەگاتە دەسەڵاتی سیاسی و ئابووری. مەسەلەکە ئەوەنیە کوڕ کە لەدایک ئەبێت ئیتر ئەبێت لە جینەکانیا شتێک هەیە وای لێئەکات سەردار و سالار بێت، بیردۆزی بەپیاوکردن و بەنێرکردن موکتەسەبە واتا وەریدەگرێت، لە پەروەردەی خێزانی، دینی و سیستەمی سیاسی....هتد، بیرمان نەچێت بەشێکی ئەو پەروەردەیە ژن وەکوو دایک تیا بەشدارە و بەرهەمی ئەهێنێتەوە، کێمان دایکی بەناوی عەیبە و عارەوە رێگری زۆر شتی لە کچەکەی نەکردوە؟ تەنانەت هەندێ کچ کە بەدەستی باوک و برا کوژراون بەبەرچاوی دایکەکانەوە کوژراون، کەواتە فاکتەرەکان موشتەرەکن، ئێمە کۆمەڵگاکەمان کۆمەڵگایەکی پیاوانەیە لە هەموو بوارەکاندا، لەبازاڕی کاردا، سیاسەت و لە ئابووریدا کە سەرچاوەی چەوسانەوەی ژنە.

مرۆڤ کە لەدایک ئەبێت، نە دین، ئایدیۆلۆجیا نە هیچ ئاڕاستەیەکی حزبی و تەنانەت ئەخلاقیش نازانێت، ئەمانە هەمووی وەردەگرێت، بەپێی ئەو ژینگەیەی تیا گەورە دەبێت، ئەگەر کوڕێک یان کچێک لە دایک و باوکێکی ئەوروپیش لە دایک بووبێت و بە کۆرپەیی بیبەیت لە خۆرهەڵات و، بەتەحدید لە کوردستان پەروەردەی بکەیت هەمان نۆرم و بەها و ئێلێمنتە ئەخلاقی و فکری و کەلتووریەکان وەردەگرێت و لە ژیانیدا پەیڕەوی ئەکات، کەواتە دەوروبەر و کەلتوور دابونەریت و دین و سیستەمی سیاسی و ئابووری و.... هتد ئەو فاکتەرانەن کە کارەکتەری مرۆڤ دروست دەکەن، هەرچەندە ئەوانەش بەرهەمی مرۆڤن، بەڵام قابیلی دەستکاریکردن و پێشخستنن، چونکە مرۆڤ بە سروشت وەگرە و قابیلی گۆڕانە، بەڵام لە نەوەیەکەوە بۆ نەوەیەک و لە کەسێکەوە بۆ کەسێک و لە ژینگەیەکەوە بۆ ژینگەیەکی تر بە رێژە ئەگۆڕدرێت.

پایزە ئەحمەد: ئایە تەنیا پیاوان هۆکاری ئەو باری چەوسانەوەی ژنانن یان ژنانی ناهۆشیار و دەستەپاچەش رۆڵی خۆیان هەیە لە درێژەدانی ئەو بارەی خۆیان؟ چارە چییە.. یان چاکترین رێیەکانی چارەسەر چین لەو رووەوە؟

ڤینۆس فایەق: خێزانێک لە کەشوهەوایەکی تەندروست و کراوەدا منداڵەکانی پەروەردە بکات، لەسەر پرنسیپەکانی یەکسانی مرۆڤەکان لەهەموو بوارەکاندا، مومکین نیە ببینیت برایەک لەخۆی بە کەمتر سەیری خوشکەکەی بکات یان پیاوێکی دەستێکی سووک لە ژنەکەی بنێت، ئەمە پەیوەستە بەو ژینگەیەوە کە مرۆڤەکانی تیا پەروەردە ئەبن، ژن و پیاویش وەکوو یەک بەشی خۆیان لە پەروەردە وەرئەگرن. لە خێزانێکدا کە لەسەر بنەمای نێرایەتی گەورەیی پیاو دەسەڵات لەدەستی پیاودا چڕبکاتەوە، حەتمەن ژنەکان بێئیرادە و پاسیڤ دەردەچن، بەڵام ئەمەش بەپێی قۆناغە تەمەنیەکانیش و بەپێی ئەو گۆڕانکاری و زانیاریانەی کە مرۆڤ وەریدەگرێت قابیلی گۆڕانە، بۆ نموونە ژن پێش ئەوەی شووبکات بەجۆرێک بیر ئەکاتەوە و هەڵوێست ئەنوێنێ، بەڵام کە شوو دەکات ئەچێتە قۆناغێکی تری تەمەنەوە کە هوشیاری و تێفکرین و دنیابینی ئەبێت گۆڕانکاری بەسەردا بێت، ئەگەر ژنێ لەخۆی نەپرسی: بۆچی من سووکایەتیم پێدەکرێ لەبەر ئەوەی ژنم؟ و هەڵوێستی لەبەردەم ئەمەدا وەرنەگرت ئەوە هیشتان ناهوشیارە یان لەبەر دەسەپاچەیی ناوێرێت ئەو پرسیارە لەخۆشی بکات. ئەمە پەیوەندی بە خوێندن و ئاستی زانستیەوە نیە، بە هێندی ئەوەندەی پەیوەندی بەوەوەیە ئێمە وەکوو ئینسان تا جەند رێز لە کەرامەتی خۆمان ئەگرین و خۆمان بە یەکسان بە رەگەزی بەرانبەر ئەبینین، یەکسانبوون لەوێوە دەستپێئەکات کە ژن خۆی لە پیاو بە کەمتر نەبینێت، بۆ ئەوەی بتوانێت بەرانبەر بە پیاو بوەستێت و بەرەنگاری بێتەوە لەهەموو بوارەکاندا بەتایبەت لە بواری ئابووری و سیاسیدا..

پایزە ئەحمەد: هەر کەسێک لە ناخەوە بەو ژنکوژییە زۆرەی ئەو دواییانە رادەچڵەکێ یەکسەر پەنجەی تاوانکاریی بۆ حکومەت و تەواوی دەسەڵاتداران رادەکێشێ، بەڕێزت لەو بارەوە چ دەبێژی؟
 

ڤینۆس فایەق: بەوپێیەی توندوتیژی دیاردەیەکی کەونیە و پەیوەست نیە بە جوگرافیایەکی دیاریکراوەوە، لەهەموو شوێنێک سەریهەڵداوە و کەمتازۆر درێژەی هەیە، بەڵام ئەوەی وای کردوە کۆمەڵگایەکی بۆ نموونە ئەوروپی جیاواز بێت لەگەڵ کۆمەڵگایەکی وەکوو کوردستان و حاڵەتەکانی ژن کوشتنی تیا کەمتر بێت یان تاڕڕادەیەک دەگمەن رووبدەن، یاسا و سیستەمی بەڕێوەبردن و رێزگرتن لە بوونی ژن و زەروورەتی ئامادەگی ژن لە هەموو بوارەکاندا، کە سیستەمێکی سیاسی و ئابووری و خزمەتگوزاری کەشوهەوایەکی تەندروستی بۆ تاکەکانی کۆمەڵگا خوڵقاند و ئیشی جیددی لە بەردەام هوشیارکردنەوەی تاک و بەردەوام ئەپدەیتکردنەوەی و تازەکردنەوەی زانیاریەکانی لەبواری رێزگرتن لە مافەکانی مرۆڤ و بەتایبەت ژن و، ژنی خستە جێگە و پێگەی شایستە بەخۆی و وەکوو پیاو رێگەی پێدا لە کۆمەڵگادا خزمەت بکات و بڕیاردەر بێت وەکوو پیاو، ئەو کاتە پیاو ناتوانێت دەستی بچێتە خوێنی ژنێکەوە، ئەگەر دەسەڵاتی یاسادانان و جێبەجێکردن و دادگاکان لە وڵاتێکدا تۆکمە بوون و بەبێ جیاوازی بەسەر هەمواندا سەپێنرا و هەموان وەکوو یەک پەیرەوی بکەن، ئەو حەتمەن ژنکوشتن لە دیاردەوە دەبێتە حاڵەت و بگرە وردە وردە نامێنێت.. 

پایزە ئەحمەد: لەبەرچی ژنان زۆر بە کەمیی بەشداریی لە رێکخراوەکانی ژنان دەکەن؟ یان لەبەرچی زۆربەی زۆری ژنان رێکخراوەکانی ژنان بە پشتوپەنای خۆیان و داکۆکیکەر لە ماف و ئازادییەکانیان نازانن؟ ئایە ئەوەش بە هۆی دەستتێوەردانی پیاوانە؟ ئایە بەڕێزت بە باشتری نازانی رێکخراوی ژنان لە ژنان و پیاوانی یەکسانییخواز پێکبێ؟

ڤینۆس فایەق: رێکخراوەکانی ژنان بە بڕیار و پرەنسیپی حزبی دروستبوون، لەژێر چەتری حزبەکاندا چالاکی ئەکەن، ئەگەرچی ئیشیان کردوە، بەڵام هەمیشە مۆرکی حزبی بە رێکخراوەکانەوە دیارە و ئەمەش دوو حاڵەتی زەقی لێکەوتۆتەوە، یەکەم پەرتبوون لەنێوان دەیان و سەدان رێکخراو کە هەمان ئەرک و ئامانجیان هەیە، دوەم تەسکی سنووری چالاکیەکانیان، بۆ نموونە رێکخراوەکانی بنباڵی پارتی هەر ناوچەی پارتی چالاکن و، بۆ ئەندامەکانی خۆیان کە لەبنەمادا پارتین و هەروەها ئەو ژنانەش روویان تێدەکەن کە لایەنگر و شوێنکەوتووی پارتین، هەمان شتیش بەنیسبەت رێکخراوەکانی بنباڵی یەکێتی و سۆسیالیست و گۆڕان و تەنانەت رێکخراوەکانی حزبە دینیەکان، لە کاتێکدا کۆمەڵگای ئێمە پێویستی بەو هەموو رێکخراوە نیە، بەڵاکوو پێویستی بە چەند رێکخراوێکی جەماوەری و نیشتیمانیە کە کە شار و ناوچەکانی تر لق و بارەگایان هەبێت و سیستەمێکی حکوومی تۆکمە سەرپەرشتیان بکات و بودجەیان بۆ دابین بکات.

زرۆجار من وتوومە ئێمەی دۆز وکێشەی ژنمان نیە، ئێمەی دۆز و کێشەی پیاومان هەیە لە کۆمەڵگادا، هەڵبەتە گرنگە پیاویش لەناو ئەو رێکخراوانەدا چالاک بێت، مەرجی ئەوەی لە ئیمانی تەواویانەوە بێت بە دۆزی ژن، نەک بڕیاری حزبی لە پشتەوە بێت..

پایزە ئەحمەد: خۆت وەک ژن تا چەند لە بەرانبەر هاوسەر یان باوک و برا یان هەر نێرێک کە لەگەڵی دەژی لە چەوسانەوەی پیاوسالاریی رزگار بووی؟ کێشەکان چین کە تا ئێستا خۆت یان خۆت لە چوارچێوەی ژنان بە گشتیی بە تەواویی لە بندەستی پیاوانی کۆنەپەرست و چەوسێنەر یان سیستەمی پیاوسالاریی ئازاد نەبووی؟ رێگەچارەکانت چین؟
 

ڤینۆس فایەق: بەبێ چوونە ناو وردەکاری ژیانی تایبەتەوە، باوەڕی قووڵم هەیە هەموو ژنێک ئەتوانێت یەکەم و گرنگترین هەنگاو بنێت بەرەو یەکسان بوونی بە پیاو، ئەویش درککردن بەو واقیعەی کە تیا ئەژی و رەتی بکاتەوە، بەڵام چۆن رەتی ئەکاتەوە ئەمە پرسیارەکەیە. ئەوەی من لێی نیگەرانم ئەوەیە کە هەتا ئیستاش ژنەکانمان کە قوربانی توندوتیژی پیاون، ئامادەنین هەنگاوکی بوێرانە بنێن و بچنە سەر تەلەفزیۆن و کۆمەڵگا راچڵەکێنن، کەی ئەمە کرا ئەوسا گۆڕانکاری دەستپێئەکات، هەتا کەی قوربانی چاوەڕێ بێت یەکێکی تر باسی دۆزەکەی بکات، ئەمە وەکوو میللەتە چەوساوەکان وایە، ئەگەر میللەتی چەوساوە خۆی رانەپەڕێت، میللەتێکی تر نایەت لەجیاتی ئەو شۆڕشی بۆ بکات، دەبێ ژن خۆی شۆڕشە کۆمەڵایەتییەکە هەڵگیرسێنێ و کودەتا بەسەر خێزان و کۆمەڵگا و تەواوی سیستەمی پیاو/ باوکسالارییدا بکا.، دەبێ لەسەر ئەم بنەمایە ژن و پیاو هۆشیار بنەوە.

_________________________________________________

لینکی وەڵامەکانی هەموو بەشداربووەکان: www.emrro.com/teweripiyawanle.htm