٢١\١\٢٠١٦

تورکیا یا ئەردۆغان پێویستی بە گۆڕینی دەستوورە؟

هۆشیار ئەوڕەحمان   

ئەردۆغان دەمێکە هەوڵەکانی بۆ هێنانەدی ئاواتە لەمێژینەکەی خۆی چڕکردۆتەوە ، کە بریتیە لەدامەزراندنی سیستەمێکی سەرۆکایەتی پڕاوپڕ بەدەسەڵات وئارەزوەکانی خۆی ، چونکە ئەو سیستەمەی،کە ئەردۆغان خوازیارێتی نمونەی نیە لە جیهاندا، نە لەئەمەریکا و نەلەئەوروپا ونەلەئاسیاش وێنەکەی نادۆزرێتەوە... بەپێی زەلەکەی زمانی وخۆی ودەست وپێوەند و دەسەندەخۆرەکانی بێت ، ئەوا ئەو خوازیارە ببێتە سوڵتانێکی خەلیفە ئاسای مودێڕن بۆ هەمو موسڵمانانی جیهان و ، تورکیاش ببێتە گەورەترین ناوەندی ئابوری وسیاسی وکۆمەڵایەتی خەلافەتەکە*. واتا ئەوەی ئەردۆغان عەوداڵێتی تەنها بریتی نیە لە گۆڕینی دەستووری کۆمارەکە، بەڵکو داتاشینی دەستوورێکە ، کە هەمو دەسەڵاتەکانی ئەردۆغان تیاجێبکرێتەوە.. کە واتە دەستوورەکە بۆ ئەردۆغان دادەتاشرێت ، نەک بۆ تورکیا... ئەگەینا حیزبەکانیتر لە ئێستادا هەر هەمویان دەیانەوێ تورکیا بە سیستەمی دێمۆکراتی و پەڕلەمانی بمێنێتەوە، کەئەوەش لەگەڵ سروشتی ئەردۆغاندا ناگونجێت. لە راستیشدا تورکیا کێشەی دەستووری نیە ، بەڵکو کێشەی ئەردۆغانی هەیە، کە سوارملی خەڵکی تورکیا بوە وبەپێی ئارەزوەکانی تاویان دەدات و خەنجەرەکەی هەڵکێشاوەو بۆ کێلانێک دەگەڕێ، کە بۆ خەنجەرەکەی هەڵیبدورێ!

راستیەکی تر هەیە، کە زۆر پێویستە ئاماژەی پێ بکرێت سەبارەت بەوەی ، کە بۆ ئەردۆغان وئاکەپە یا بەواتایەکی تر بەرەی ئیسلامی سیاسی لە تورکیادا ئەوەندە سورن لە سەر گۆڕینی دەستوورەکەی ساڵی ١٩٢٣ ؟ وەڵامەکەی ئەوەیە ، کە ئەردۆغان وئاکپارتی خۆیان بە جێگرەوەی شیاوی دەوڵەتی عوسمانی دەزانن وئەو مێژوە ٩٠ ساڵەیەیەی کۆماری کەمالیستی بە غەدرێک دەزانن ، کەلەوان کرابێت، بۆیە ئەمانیش دەیانەوێ بەگۆڕینی دەستووری کۆمارەکە مێژوی خۆیان دەسپێبکەنەوە... دەستووری کۆماری وسیستەمی پەرلەمانی بەکۆدەتایەک دەزانن، کەبەسەئەواندا کرابێت وەکو جێگرەوەی ئیسلامە عوسمانیەکان، چونکە ئەمان پێ یانوایە، کە دین (ئایین) چیمەنتۆی بنەماو بنچینەو کۆڵەگەی کۆمەڵگای تورکیە، نەک عەلمانیەت ودیمۆکراتیەت وسیستەمی پەرلەمانی ئەوروپی ! دروستکردنی کۆشک وسەرای ( بێش تەپە) ی چەندین هەزار ژوریش بۆ بەدورکەوتنەوە لە چانکایەی کۆشک و قەڵای کۆماریەکان ! هۆکارەکانی کارپێنەکردنی دەستوورەکەش لەماوەی ئەم ١٤ ساڵەی حوکمڕانی ئاکەپەدا هەر دەگەڕێتەوە بۆ جێبەجێکردنی ئەو ئامانجە و نەگونجانی سروشتی ئەردۆغان وحیزبەکەی لەگەڵ دیمۆکراتیەت وسیستەمی پەڕلەمانیدا!

لە ئێستاشدامەسەلەی سیستەمی سەرۆکایەتی وسوربونی ئەردۆگان لەسەر داتاشینی( بەپێی خواست) پەیوەندیەکی ژیاری بەسروشتی ئەردۆغان ئاکپارتیەوە هەیە، کە دەمێک ساڵە خەونی پێوەدەبینن ، چونکە بەراستی سیستەمی پەڕلەمانی لەگەڵ بەرنامەی فکری ئاکەپە دا ناگونجێت بۆ نمونە ئەردۆغان ئێستا دەیەوێ مافی پاڕێزراوی (حصانة) لە ئەندام پەڕلەمانەکانی (هەدەپە) وەربگرێتەوە ، بەڵام بە پێی یاساو دەستووری کۆمارەکەش ناکرێ وناتوانرێ ئەو مافە لە نوێنەرانی خەڵک وەربگیرێتەوە ، چونکە ئەو ماف ودەسەڵاتە بە یاسا ودەستوور پارێزراوە. هەڵگیرساندنی شەڕ وقەدەغەکردنی هاتو وچۆی هاولاتیان لەماڵەکانی خۆیانەوە بەرەو دەرەوە و گەمارۆدانیان لەلایەن هێزەکانی سوپای تورکەوە بۆ ئەو ئامانجەیە، کە سەرانی ئاکەپە بیانویەکیان دەستبکەوێ وپەلاماری شەرعیەتی کورد بدەن لە پەڕلەماندا ... هەر چۆن ساڵی ١٩٩٤ بە بڕیارێکی قەرەقوشیانە تانسۆ چیلەر سەرکردایەتی (DEP) دادگایی کرد و ، کە بەشێکیشیان ئەندامی پەڕلەمان بون سزای دران بە ١٥ ساڵ زیندانی، وەکو زانراوە ئەوسا ئەندام پەڕلەمانەکان بەناوی بیلایەنەوە گەیشتبونە پەڕلەمانی تورکیا، بەڵام ئێستا هەم ژمارەیان زۆر زۆرترە هەم پارتێکیشیان لە پشتەوەیە، کە ئیجازەی فەرمی کاری سیاسی هەیە. بۆیە ئەم جموجولەی ئەردۆغان پاش نائومێدبونێتی لە ئەنجامی هەڵبژاردنەکەی ١/١١ کە بە لێکدانەوەی ئەردۆغان وتیمە تەنگەکەی دەوروپشتی هەر یەک لە پارتەکانی ( هەدەپە) و( مەهەپە) لە ژیر لە ١٠٪ دەمانەوە و کۆی کورسی دەنگەکانیان بەر ئاکپارتی دەکەوت بەپێیەش ئەردۆغان دەبوە خاوەن (٤٠٠) نوێنەر کە دەمێکە دەیدات بەگوێ خەڵکی تورکیادا بۆ ئەوەی بەئارەزوی خۆی دەستووری تورکیا بەشێوەیەک هەڵشێلیت ولە کۆتاییدا پڕ بەبەری خۆی بیدورێت . ئەوەبو ، کەئەمە نەهاتەدی ، بەڵام بە خۆشی وناخۆشی دوملیۆن دەنگی لەو دو حیزبە وەرگرتەوە بەخۆشی وسەپۆتاژ لەمەهەپە و بەشەرو توندوتیژیش لەهەدەپە . بەڵام ئەردۆغان هێشتا باوەڕی بەخۆیەتی وکۆمەڵگای تورکیاشی باش ناسیوە، کەبەترساندن ونواندنی زەبروزەنگ دەنگی زیاتری دەدەنێ. بۆیە ئێستا دیسانەوە مەسەلەی وەرگرتنی ژمارەیەک دەنگی نوێنەرەکانی حیزبەکانی تری پێویستە و بەدوای ئەوەشدا جاڕی ڕیفراندومی لەناو خەڵکەوە داوە... جانازانین کۆتایی سیناریۆکەی ئاکپارتی چۆن دەبێت ؟ یا دەیانەوێ ببنە حاکمی وڵاتێکی بە بێ ئۆپۆزسیۆن و بێدەنگی نەوازە... ئەگەر بشیانەوێ درێژەبەتابلۆکەی ئێستای شارەکانی باکور بدەن ودایک بەمناڵی ناو سکیەوە شەهید بکەن ومناڵی سێ مانگان و پیرو لاوانی بێتاوان شەهید بکەن وبەشەکەی تری تورکیاش بکەنە زیندانی بۆ دەنگە ئازادەکان، ئەوا دەبێ نزیکەی ٢٠ ملیۆن کورد بکوژن و ٣٠ ملیۆن تورکیش لە کونجی زیندانەکان بئاخنن... ئەوجا ئەوەی دەمێنیتەوە وەکو یەک وەکو قاز بەیەک دەنگ بەپیی ویستی ئاکەپە دەقیڕێنن ، کەئەمەش بۆ هیچ کام لە سەرکردە وحیزبە دیکتاتۆرەکان لە جیهاندا نەچۆتە سەر. ئێستا لە تورکیادا ژیانی ئاسایی نەماوە یا دەبێ لەگەڵ ئاکەپە ودەسەڵاتە داپڵۆسێنەرەکەیدا بێت، یا کوردی تیرۆرستی ، یا پارالێل وجەماعەتچی(فتح اللە گولەنی) ، یا لە گروهی پرۆفیسۆرە جاهیلەکانی زانکۆکانی کە پێشەیان تەنها خیانەتە لەگەل ونیشتمان .

لەهەمو دونیادا زانکۆکان بەرزترین ناوەندی فکر ومەعریفەن، بەڵام لە تورکیادا پێچەوانەکەی لای ئاکەپە راستە، چونکە ئەردۆغان دوێنێ بە ١١٢٨ پرۆفیسۆر وئەکادیمەکەی گوت ئێوە زۆر جاهیل و ڕەشۆکین . کە واتا لە تورکیادا فەیلەسوفیش بیت ، ئەگەر بەدڵی ئاکەپە هەڵنەسوڕێی بشفڕی هەر جاهیلی!
___________________________
* خەلافەت: بیرۆکەی گۆڕینی دەستوور دەگەڕێتەوە بۆ بەرنامەی سیاسی ئیسلامی سیاسی لە تورکیادا بەرانبەر بە یەکێتی ئەوروپای ئابوری مەسیحیانە. ئاکەپە دەمیکە دەگەڕێ بۆ ئەلتەرناتیڤێک بۆ ئەوەی لە دیلێتی یەکێتی ئەوروپا رزگاری بێت و هەمو رۆژێک وەکو سواڵکەر لەدەرگاکەیان نەدات، کەلە شەستەکانەوە تورکیا لەهەوڵی بێوچاندایە بۆ بونەئەندام لەو ڕێکخراوە سیاسیە - ئابوریەدا، بەڵام تا ئەم ساتەوەختە سەرجەم هەوڵەکانی بێ ئاکام بونە، بەتایبەتی لەسەردەمی دەسەڵاتی ئاکپارتیدا هیچ سیمایەکی ئەوروپیانەیان بە تورکیاوە نەهێشتۆتەوە و ئەوەندەش مەبەستیان نیە ببنە بەشێک لەئەوروپا، تورکیا ئەگەر کێشەی ئابوری و نەداری و هەژاری و زۆری ژمارەی دانیشتوانی نەبوایە هەرگیز ئەوەندە ڕمودەی بونی ئەندامی یەکێتی ئەوروپا نەدەبو.. (ناوەندی خەلافەت)کەش خەوێکە بۆ گێڕانەوەی شکۆمەندی تورکیای گەورە، بەڵام پێناچێت ئەردۆغان ئەو کاڕاکتەرە بێت، کە بتوانێت ئەو ئاواتەی ئیخوانیەکانی تورکیا بهێنێتەدی!

ماڵپەڕی هۆشیار ئەوڕەحمان