٤\٩\٢٠٢٤

خستنی فڕۆکەکەی تورکیا

پەیامێکی پتەوی عێراقی و ئەمەریکییە.

کاوە نادر قادر      

هێزی ئاسمانی عێراق فڕۆکەیەکی بێ فڕۆکەوانی پێشکەوتوو "ئاکسۆنگوڕ"ی تورکی بە بەکارهێنانی سیستەمی بەرگری ئاسمانی "پانسیر"ی فەرەنسی خستەخوارەوە و پێنج موشەکیش لە نزیک ناوچەی «چیمەن» بەسەریدا هەڵدراون. بەپێی زانیارییەکانی عەمید عەبدولسەلام ڕەمەزان، جێگری فەرماندەی بەرگری ئاسمانی (هەرێمی باکوور)، و بەیاننامەیەکی شانەی ڕاگەیاندنی ئەمنی هێزە هاوبەشەکانی عێراق، «کاتژمێر ٩:٣٠ خولەکی بەیانی ڕۆژی پێنجشەممە ٢٩ی ئابی ٢٠٢٤، بەرگری ئاسمانی عێراق، فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوان لەناو ناوچەی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنەکانی کەرکوک دەستنیشان کرد، و کاتژمێر ١٠:٣٠، لەناو شاری کەرکوک لە نزیک یەکێک لە خانووە نیشتەجێبووەکانی گەڕەکی تسعین خراوەتە خوارەوە..

پێشهاتەکانی ڕووداوەکان و دەرئەنجامەکانیان.

دوای خستنەخوارەوەی فڕۆکەکە ڕوون بۆوە کە ئامێری سیخوڕی پێشکەوتوو و کەرەستەی چاودێری و شوێنپێهەڵگرتنی ئامانجە زەمینییەکانی تێدایە، ئەمە جگە لەوەی توانای هەڵگرتنی مووشەکی هێرشبەری هەیە. بەپێی هەندێک سەرچاوەی ڕۆژنامەوانی، «فڕۆکەکە چەکی فسفۆری هەڵگرتبوو و گومانی لێدەکرا کە بەرکەوتنی لەگەڵ داعشی تیرۆریستیدا هەبێت». ئەم گومانە بە هۆی پەرەسەندنی جموجۆڵەکانی داعش لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا بەهێزتر دەبێت، ئەمەش پشتگیری لەو تیۆرییە دەکات کە پەیوەندی لەنێوان فڕۆکەکە و داعشدا هەیە.

ئەم پرۆسەیە لە چوارچێوەی چەند پێشهاتێکی گرنگدا دێت:
.
گرژییەکانی عێراق و تورکیا : ئۆپەراسیۆنەکە دوای واژۆکردنی یاداشتێکی لێکتێگەیشتنی ئەمنی و سەربازیی نێوان بەغدا و ئەنکەرە بوو لە ١٥ی ئابی ٢٠٢٤دا، کە پێشبینی دەکرا هەماهەنگی نێوان هەردوو وڵات بەرزبکاتەوە. بۆ کۆنترۆڵکردنی سنوورەکان بە پێشکەشکردنی ئاوی عێراقی تورکیا لە بەرامبەر بەرەنگاربوونەوەی پارتی کرێکارانی کوردستان (پکک) بەڵام وا دیارە ئەو ڕێککەوتنە ئامانجە خوازراوەکانی خۆی نەگەیشتووە، بەتایبەتی کە تورکیا بەردەوامە لە فراوانکردنی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی لە چوارچێوەی خاکی عێراقدا، لەنێویاندا هەرێمی کوردستان (پارێزگای دهۆک).

تەماحەکانی تورکیا لە ناوچەکەدا: تورکیا هەوڵدەدات کاریگەری لەسەر کاروباری سیاسی و ئیداری ئەو ناوچانە دروست بکات کە گرنگی ستراتیژییان هەیە، وەک پارێزگای موسڵی پێشوو کە یەدەگی گەورەی نەوت وغازی تێدایە. ئەنکەرە بە پاڵپشتیکردنی بەشێک لەکوتلە سیاسییە ناوخۆییەکان وگروپەکانی هاوتەریب لەگەڵ بەرژەوەندییەکانی، کاریگەریی خۆی بەهێزتر دەکات، بەغدا نیگەران دەکات ودابەشبوونە ناوخۆییەکان قووڵتر دەکاتەوە.

پێشهاتە سیاسییەکانی کەرکووک: کەوتنەخوارەوەی فڕۆکەکە ئاماژەیە بۆ هەوڵی تورکیا بۆ دەستوەردان لە کاروباری ناوخۆی پارێزگای کەرکوک، بەو پێیەی لەماوەی ڕابردوودا پارێزگارەکە شایەتحاڵی هەڵبژاردنی پارێزگارێکی کورد بوو، (رێبوار تەها) لە یەکێتی نیشتمانی کوردستان(پوک). ئەنکەرە ئەو حزبە تۆمەتبار دەکات بەوەی هاوکاری پارتی کرێکارانی کوردستان (پکک) و باوەشی بۆ چەکدارەکانی ئەو حزبە لە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی لە پارێزگای سلێمانی ، کردۆتەوە. تورکیا وەڵامی دایەوە وهەوڵیدا ڕێگری لەکارەکانی حکومەتی خۆجێیی نوێ لە پارێزگای کەرکوک بکات بە ئاڕاستەکردنی سەرکردایەتی پێکهاتەی تورکمانی عێراقی دان بە حکومەتی نوێدا نەنێت و خۆیان لە بەشداریکردن تێیدا بپارێزن. بۆ ئەم مەبەستە، حەسەن توران، بەرپرسی بەناو «بەرەی تورکمانی عێراقی»ی دڵسۆز بۆ تورکیا بانگهێشتی ئەنکەرە کرا بۆ تاوتوێکردنی پێشهاتەکانی کەرکوک لە بەرامبەر ئەم پاشخانەدا، هەڵدانی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی تورکیا لە ئاسمانی کەرکوک وەک... هەراسانکردنی حکومەتی خۆجێی و هۆشدارییەک بۆ یەکێتی نیشتمانپەروەری پارتی کوردستان.

پەیام و کاریگەرییە ستراتیژییەکانی ئۆپەراسیۆنەکە.

هۆشدارییەکی ڕوونی عێراقی: خستنەخوارەوەی فڕۆکەکە نوێنەرایەتی پەیامێکی هۆشدارییە بۆ تورکیا سەبارەت بە پێویستی ڕێزگرتن لە سەروەری عێراق و تێپەڕنەکردنی سنوورە ڕێککەوتنکراوەکان. ئەم هەنگاوە ڕەنگدانەوەی پەرەسەندنی گرژییەکانی نێوان بەغدا و ئەنکەرە و زیادبوونی نیگەرانییەکانی عێراقە لە سەرپێچییە دووبارەبووەکانی تورکیا بە بیانووی بەرەنگاربوونەوەی: (پکک)

- لێکتێگەیشتنێکی ناڕاستەوخۆ لەگەڵ ئەمەریکا: ڕووداوەکە ئاماژەیە بۆ ئەگەری لێکتێگەیشتنێکی ناڕاستەوخۆی ئەمەریکی یان پشتیوانی لەئۆپەراسیۆنی عێراقی وەک ئامرازێک بۆ فشارخستنە سەر تورکیا بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ. ئەمە ڕەنگە ڕەنگدانەوەی خواستی ئەمەریکییەک بێت بۆ بەکارهێنانی هاوپەیمانەکانی لەناوچەکە بۆ گەیشتن بە ئامانجە سیاسییەکان بەبێ بەشداریکردنی ڕاستەوخۆ.

ڕێکخستنەوەی کارتە ناوچەییەکان: ڕەنگە بەکارهێنانی سیستەمی بەرگری ڕۆژئاوایی وەک «پانتسیر»ی فەرەنسی بەڵگەی خواستی ئەمەریکا بێت بۆ ڕێکخستنەوەی کارتەکان لە ناوچەکە و ناردنی پەیامی ڕوون بۆ تورکیا سەبارەت بە دەستێوەردانەکانی ناوچەیی. هەروەها دەکرێت ئاماژە بێت بۆ ناڕازیبوونی ئەمەریکا لە سیاسەتەکانی ئەم دواییەی تورکیا لە ناوچەکەدا.

لەکۆتاییدا ئەم ڕووداوە ڕەنگدانەوەی ئاڵۆزییەکانی پەیوەندی وهاوسەنگییە ناوچەییەکانە و ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە ڕەنگە ئەمەریکا هەوڵی ڕێکخستنەوەی ئەولەویەت وهاوپەیمانییەکان بدات بۆ خزمەتکردنی بەرژەوەندییە ستراتیژییەکانی لەناوچەکەدا.

kawa.nader55@gmail.com