٧\١\٢٠١١

یەکێتی خاکی ئێراق و یەکبوونی چینی کریکارەکەی لەژێر پرسیار دایە.

نه‌هرۆ        

بەپێی بەرژەوەندی ئینگلیز و فەرەنسا ، دەوڵەتی ئیراق لەساڵی ١٩٢١ دوای کوتایی هاتنی جەنگی جیهانی یەکەم پێکهات ، بێگومان ئەم پیکهاتەش پاشماوەی ئیمپراتۆریەتی عوسمانلی بوو کە دوای جەنگ ناویان لێ نا پیاوە نەخوشەکە ، دەوڵەتی ئیراق لە ولایەتەکانی موسل و بەغدا و بەسرا پێکهات ئەم پێکهاتە لەرووی یاساییەوە تا ئەمرۆ درێژەی هەیە، میللەتی کورد هەر زوو بەرامبەر بەم قەوارە زۆرەملێیە نارەزایی دەربریووە، ئەوە بوو شیخ مەحمود لەساڵی ١٩٢١ شۆرشی بەرپا کرد بەڵام بە هۆی مۆرکی ئاینی کەسایەتی خوی و نەبوونی گوتاریکی ناسیونالیستی رۆشن و هەمەلایەنە کە بتوانی لەگەل بەژەوەندی وڵاتان و ناوچەکە بگونجێ تەنانەت شێخ مەحمود تۆقەی لە گەل نوینەری شاندی ئینگلیز نەکردبوو گوتبووی گڵاون ! یان لەکاتی تۆقەکردن دا دەستسڕی خستبووە سەر دەستی خوی ! لەبەر ئەم فاکتەرانەو بەرژەوەندیی ئینگلیز لە ئیراق شکستیان بە شۆرشەکەی هێنا !

لەو رۆژەوە تا ئێستا وەک رواڵەت یەکیتی خاکی ئیراق بوونی هەیە ، بەڵام لەناوەرۆک دا پێکهاتە نەتەوەیی و ئەتنیکی و تایفەییەکان گۆڕانی بەسەردا هاتووە، ریزبەندیی ئەم گروپە کۆمەڵایەتییانە پاش و پێشی پێ کراوە ، بەپێی گۆرانکارییە میژوویی ، سیاسییەکان هەڵبەز و دابەزی پێ کراوە. وەک ئاشکرایە لە ساڵی ١٩٢١ تا ١٩٥٨ حکوومەتی پادشایی لەسەر کار بوو، بەپێی سیاسەت و بەژەوەندیی ئینگلیز دڵی نەتەوە و تایفە و ئاینەکانی رازی دەکرد ، ئینگلیز دەیویست لە رووی کۆمەڵایەتی و سیاسییەوە تەبایی هەبێ تاوەکو بەرژەوەندییە ئابوورییەکانی دەستەبەر بکا ئەویش لە بردنی بە تالانی نەوتی ئیراق بەرجەستە ببوو..دوای هاتنی عەبدولکەریم و ئینجا هاتنی بەعسییەکان گوتاری ناسیونالیزمی عەرەبی زال بوو، لە ساڵی ١٩٥٨ بەرەو ئەم لا یەکێتی شوورەوی هاتە نێو کایە سیاسی و ئابوورییەکانی ئیراقەوە ، ئەوە بوو لەساڵی ١٩٥٨ مەلا موستەفایان گەڕاندەوە سەرەتا هەندێ بەڵینی هەنگوین ئامێزیان پی دا بەڵام دواتر بەڵینەکانیان جێبەجێ نەکرد ، شەری چەکداریی لەنێوان حکوومەت و گەلی کوردا بە رپا بوو، دواتر کە بەعسییەکان لە ساڵی١٩٦٨ هاتنە سەر حوکم لەبەر شپرزەیی دۆخەکەیان رێکەوتنامەی ئاداری سالی ١٩٧٠ یان تۆمار کرد ، چوار ساڵ میللەتی کوردیان خەساند لە پەنای سڕبوونی خەباتی چەکداریی حکوومەتی ئیراق نەوتی خۆماڵی کرد لە رووی سیاسی و ئابوورییەوە خۆی قایم کرد کە زانی تەرازووی هێزەکان بە لای ئەو دا دەشکێتەوە منەتی بە رێکەوتنامەی ئادار نەما داخوازییەکانی میللەتی کورد پشت گوێخست ! دوای ماوەیەک لە بەرپا بوونی شۆرش لە حوزەیرانی ١٩٧٥ لە رێگه‌ی سەرۆکی جەزایری ئەو کات هەواری بومدیەن لەگەڵ شای ئێران دا رێککەوتن کە پشتی شۆرش بەر بدا لە بەرامبەر هەندێ سازش لەبواری ئاو و خاکی ئیراق بۆ ئێران، بەلام دوای ئەوە کە شۆڕش توایەوە رژێمی بەعس دەستی دایە بەعەرەبکردن ، بە بەعسیکردن ، بە راگواستنی خەڵکی کوردستان بەو نیازە بوو جارێکی دیکە شۆڕش سەر هەلنەداتەوە ، گەرچی شۆڕشی نوێ لەساڵی ١٩٧٦ دەستی پێکردەوە بەڵام تا هەڵگیرسانی شەڕی ئێران – ئیراق کز و لاواز بوو، بە هەڵگیرسانی شەڕ هاوکیشە سیاسی و سەربازییەکان گۆڕانیان بەسەر دا هات ، رژێمی بەعس هەر لە سەرەتای شەڕەوە لە ژێر بڕوبیانووی جۆراوجۆر کەوتە ویزەی شیعەکان ئەوانەی سەر بەحیزبی دەعوە بوون ، دەتوانم بڵیم لەم سەردەمە کورد و شیعە دوو نێچیری سەرەکی دەزگای ئەمن و موخابەراتی رژێم بوون.

کوردەکان پەنایان بۆ چیاکان و ماڵە جووتیارەکان برد بەڵام شیعەکان رێگه‌ی ئێرانیان هەڵبژارد ، شیعەکان خۆبەدەستەوەدەر ( تسلیم گلب ) بوون وەک بڵێی چاوەڕێی مەهدی مونتەزەریان دەکرد! هیچ بەرەنگاریکیان نەنواند وێڕای ئەوەی دووچاری کوشتن وقر کردن لە ناو بردن هاتن بەڵام کوردەکان وانەبوون لەمیانەی شەری ئیران- ئیراق دا بەرەنگاریکی بی وینەیان ئەنجام دا قوربانی زوریاندا بەهەزارەها ئیعدام کران یان لە سەنگەری پیشمەرگایەتی شەهید بوون ، کوردەکان ببوون بەقەڵاو سەنگەری ئوپوزسیونی رژیمی ئیراق. هەر بۆیە رژیم شەری جینۆسایدی دژ بە گەلی کوردی راگەیاند بەکیماوی لەهەلەبجەو وشیخ وەسان و بادینان و گۆپتەو چەندین ناوچەی تری دا ، پروسەی ئەنفالی جی بەجی کرد کە لەئاکام دا ١٨٢ هەزار لە مناڵ و پیرولاوو ئافرەت بێ سەرو شوین کران !

ئیدی لە مانگی ئابی سالی ١٩٩٠کە رژیمی سەدام پەلاماری کویتی دا ئەوە بوو وڵاتانی هاوپەیمان بەرپەچیان دایەوە شوارتسکۆف رابەری سەربازی هیزی هاوپەیمان هەتا شاری ناسریە هات بەڵام لەئاداری١٩٩١ کەزانیان ئالتەرناتیڤی گونجاو بۆ رژیم ئامادە نیە پروژەی رووخانی سەدامیان دواخست وریکەوتنامەی خەیوەتگای (ێفوان) یان ئیمزا کرد وگەرانەوە ، بەڵام خەڵکی کوردستان لەبەر ئەزموونی میژوویی وخەباتی سیاسی و سەربازی لەمیژینەی توانیان سێ پاریزگای کوردستان ئازاد بکەن. لیرەدا ئەوەی مەبەستمە بیدرکینم بەدریژایی میژوو رژیمی بەعسی سوننە مەزهەب دژ بەکوردو شیعە بوو ئەم دژایەتی یەی رژیمی بەعس مەرزبەندی وسنوربەندی یەکی سایکۆلۆژی دروست کرد ،هەست زولملیکراوەیی شیعە وەک پشکوی ژیر خۆلە میش بوو لە دەرفەتیک دەگەرا تۆڵەی خوی بکاتەوە لەهەمان کاتدا هەستی نەتەوایەتی لای میللەتی کورد رەگی داکوتا بوو ، ئیستا لەئیراق دا سێ گروپی کومەلایەتی هەن خویان وەک لایەنی سیاسی ئاشکرا دەردەبرن ، عەرەبی شیعە کە ئیران وسوریا پالپشتی یان دەکەن ، عەرەبی سوننە کەلە کۆنە بەعسیەکان پیک هاتوون سعودیەو ولاتانی دیکەی عەرەبی هاوکاریان دەکەن هەروا کوردەکان کەلەسەر بەڵین دەژین خوشباوەرن ولەگەل روژگارو پلانەکانی روژئاوا دەرون کوردەکان دەبی لەدەرەوەی کیشمەکیشی سوننەو شیعەی ئیراق کیشەکانیان چارەسەر بکەن لەبەر ئەوەی کورد کیشەیەکی ناسیونالیستی ئەتنیکی هەیە بەدریژایی میژووش بەم هۆیە چەوساوەتەوەو شەری جینۆساید دژی بەرپا کراوە .

ئیستا ش دوای گۆرانکاریەکان یەکیتی خاکی ئیراق ویەکبوونی چینی کریکارەکەی لە ژیر پرسیاردایە ، چونکە ئیستا وەک جاران ئیراق جیگای بەرژەوەندی ئینگلیز و یەکیتی سوڤیەت نیە لەم ساتە وەختە ئەمریکا هاتوتە کایەکەوە ئەمریکاش سیفەتی رەهای ئیمپریالیزمی جارانی نەماوە چونکە دەیانگووت ئیمپریالیزم دوا قۆناغی سەرمایەداری یەو ئەم قۆناغەش لەسەر دەروازەی سوسیالیزم راوەستاوە بەڵام سەرمایەداری ئەمرو لە جیهان دا کاژی فری داوەو خوی تازە کردۆتەوە سوودی لە یاسا کۆمەڵایەتیەکانی سوسیالیزمی وەرگرت وەک بیمەی بیکاری وتەندروستی وهتد سەرمایەداری توانی بەشیوەیەکی دی دریژە بەتەمەنی خوی بدا بەشیوەیەک کە مارکسیش پیش بینی وای نەکرد بوو ئەمرۆ سەرمایەداری تاقە ناوەندیک نیە لەجیهان بەڵکو چین وهیند وروسیا وولاتانی باشوری رۆژهەلاتی ئاسیا لەسەر بنەمای پیشبرکی ساغ کردنەوەی کاڵا لەبازار پروسەی خویان ئەنجام دەدەن.چینی کریکار خراوەتە کیشەی کی بەر کی یەوە راستە رەنجی کریکاران هەلدەمژن بەڵام لە بەرانبەر ئەوە دا دەسکەوت وئیمتیازاتی پی دەدەن ئەمە مانا ی ئەوە نیە من لایەنگری سەرمایەداری بم بەڵام بەشیوەیەکی دوگم وەک جاران سەیری ناکەم.

حیزبی شیوعی ئیراقیش ئەگەر لەسەردەمی پاشایەتی ودواتریش لە سایەی زالبوونی دەسەڵاتی شورەوی توانی چینی کریکار لەخوی کۆ کاتەوە بەڵام دواتر میژووی سیاسی ئابوری ئیراق بەشیوەیەکی دی وەرگەرا پیکهاتەی نوی هاتە کایەوە ئیستا لەبری ئینتمای چینایەتی ئینتمای تایفەیی ونەتەوایەتی و ئەتنیکی شوینی گرتوتەوە، هەلبژاردنەکانی سالی رابوردو سەنگی ئەم حیزبەی دەرخست نەیتوانی تاقە کورسی یەکیش بهینی گوایا یاسای هەلبژاردن ناعادیلانەیەو یەک بازنەیی نەبوو گوایا ئەوان لەتیکرای ئیراق جەماوەریان هەیە نە لەناوچەیەکی دیاریکراو کاتی کە هەلویست دەگاتە سەر مافی چارەی خۆ نووسین دەڵین ئیمە ئەمە ٦٠ سالە ئەم دروشمەمان هەڵگرتووە بەڵام ئەگەر لیکدانەوەیان لەگەل بکەیت لەگەل دیوی جیا بونەوە نین بەڵکو لەگەڵ یەکبوون ویەکگرتن دان!! دروشمە سیاسی یەکانیانیش پرە لە گەراندنەوەو پاراستنی سەروەری خاکی ئیراق کە ئیمە هیچ خیرمان تیا نەبینیوە،ئیستا حیزبی شیوعی دەستیان لەچینی کریکاری عیراق بەربوە بە تەمای کۆ کردنەوەی تەوژمی دیموکراتی ولیبرالین گوایا ئەمانە نوینەری چینی ناوەندن. ئیراق لەو قەیرانە رزگار دەکەن ! لەکاتیکدا چینە ناوەندەکەو کەسایەتیەکانیان سەر بە تایفەو نەتەوەکانن.. ئایدولوژیەتی یەکبوونی خاک وچینی کریکار لەدوای گلاسنوست و بیروسترویکا گەیشتە بن بەست ، یەکیتی سوڤیەت ١٥ کۆماری لی جیابوەوە ،چیکوسلۆفاکیا بوو بە دوو بەش ، یوغسلافیا پینج دەولەتی لی جیابوەوە. جیگای داخە ئەم بومەلەرزە سیاسی یە خاکی ئیراق و پیکهاتەکانی نەگرتەوە لەبەر ئەوەی دیکتاتوریک بەئاگرو ئاسن حوکمی دەکرد ، بەڵام وەک دەڵین لەلاوازترین ئەلقەی میژوودا شورش دەکری دەبوایە هەر لە کاتی رووخانی رژیمی بەعس میللەتی کورد جیابونەوەی خوی راگەیاندبا !

ئیستاش ئەگەر فیدرالیەت بەلایەنە پۆزەتیفەکەی لیک بدریتەوە بەواتای بوونی درزیک لە خەریتەی جوگرافی وسیاسی ئیراق ئیدی گەلان فیری دیموکراسی بوون ناتوانن لە سایەی سیستەمی تولیتاری کۆمونیستی یان ئاینی یان ناسیونالیستی بژین ..خەلک خوازیاری سیستەمیکی دیموکراسی ، سیکۆلارە تیایدا یەکسانی بەرقەرار بی و مافی مرۆڤ پاریزراو بێ، دەکری ئیمە بەشیوەیەکی ئاسۆیی پەیوەندی ئەنتەرناسیونالی مان لەگەل هاوچینەکانمان هەبی بەلام لەسەر ئاستی کوردستان وخەلکەکەی دەبی پەیوەندییەکی ستوونی مان هەبی ،دەبی ریز لە هە مەجوری نەتەوایەتی ومیژوویی و سایکۆلۆژی بگیری. هیچ نەتەوەیەک خوی نەکاتە دەم راستی ئەوی دیکەو لەبری ئەوان بیر بکاتەوە ، کوردستانیش بەم مولەقی یە نابی ئەگەر ئەمرۆ جیا نەبیتەوە دەبی سبەی بیری لی بکاتەوە بی گومان بەکەرکوک و ناوچە دابراوەکانەوە ...

نەرویج

ماڵپەڕی نەهرۆ